ابتکار جام‌ جم؛ نمونه‌ای از اثربخشی رسانه‌ها در پرورش گفتمان «ما می‌توانیم»

توسعه فناوری فرآیند زمانبری است که در طول آن باید ابتدا یک باور در رده مسوولان ایجاد شود و در ادامه جامعه نیز به این باور برسد که جمهوری اسلامی ایران ظرفیت توسعه فناوری را دارد و اگر اراده محکمی وجود داشته باشد، در حوزه تولید محصولات با فناوری پیشرفته می‌تواند روی پای خودش بایستد.

شکل‌گیری این ادبیات، گام فوق‌العاده مؤثری بود که در کشور برداشته شده و شاید یکی از عوامل تشدیدکننده آن، وضع تحریم‌ها علیه ایران بود.

زمانی که برخی فناوری‌های گلوگاهی را به بهانه تحریم‌ها به کشور ندادند، تصمیم گرفتیم خودمان این فناوری‌ها را در کشور توسعه دهیم و روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم.

تلاشی برای تقویت باورمندی به توان داخلی

می‌توان گفت مهم‌ترین گلوگاه توسعه فناوری در کشور «باور» مسوولان به شمار می‌رود. سال گذشته رهبر معظم انقلاب شعار سال را جهش تولید نامگذاری کردند، وقتی واکنش مورد انتظار از سوی مسوولان مشاهده نشد و اتفاقی که باید رخ بدهد به وقوع نپیوست، ایشان امسال مبحث جهش تولید، مانع‌ زدایی و حمایت را مطرح کردند.

به عقیده من، مانعی که مورد اشاره قرار گرفته، تا 70درصد در ذهن افراد، چه در مسوولان و چه در آحاد جامعه وجود دارد.

این مانع ذهنی بیشتر از موانع موجود در روندهای اداری، مشکلات قانونگذاری و... نقش بازی می‌کند. وقتی جمله «ما می‌توانیم» در بین مسوولان به یک باور تبدیل شود، در مرحله بعد این باور به مردم تسری پیدا خواهد کرد.

در این مرحله است که رسانه می‌تواند نقشی بسیار کلیدی داشته باشد. خوشبختانه شاهدیم روزنامه جام‌جم با اجرای طرح «نشان ایرانی 2» توانسته است در ایجاد باوری که پیشتر به آن اشاره شد، نقش مؤثری ایفا کند.

این قبیل اقدامات رسانه‌ای است که باعث می‌شود مسوولان در جریان طیف وسیعی از کارهایی که در حوزه دانش و فناوری در حال اجرا هستند، قرار گیرند و متوجه شوند چه محصولاتی با فناوری‌های پیشرفته در ایران تولید می‌شوند.

این فناوری‌ها می‌توانند گستره بزرگی را دربرگیرند و از دارو و تجهیزات پزشکی گرفته تا محصولات مبتنی بر نانوفناوری، هوافضا، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و... را شامل شوند.

گامی که امروز روزنامه جام‌ جم برداشته و به معرفی توانمندی‌های کشور در حوزه‌های گوناگون دانش و فناوری پرداخته است، در ایجاد باور و انگیزه بسیار مؤثر خواهد بود.

از نظر من در حال حاضر ما بیشترین کفران نعمت را در ایران انجام می‌دهیم، زیرا خداوند نعمت برخورداری از یک قشر جوان، تحصیلکرده، متخصص و خلاق را به ما داده است و این‌که برخی مسوولان رده بالای کشور این بخش از جامعه را به‌رسمیت نشناسند، از آن حمایت نکنند و شرایط مناسب برای رشد و فعالیت آنها ایجاد نکنند بزرگ‌ترین کفران نعمت است.

این در حالی است که رهبر معظم انقلاب از هر فرصتی برای تأکید بر این مسأله استفاده کرده‌اند، اما متأسفانه مسوولان ما هنوز به آن باور لازم نرسیده‌اند و در ادامه عزم و باور مورد انتظار در جامعه نیز ایجاد نشده و این بسیار زیان‌بار است.

نقش رسانه‌ها در ایجاد پشتوانه مردمی

ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم بدون برخورداری از پشتوانه مردمی، از بیت‌المال و بودجه عمومی در حوزه توسعه فناوری و تولید محصولات دانش‌بنیان هزینه کنیم. پشتوانه مردمی نیز با همان ایجاد باور ذهنی به جمله «ما می‌توانیم» در جامعه شکل می‌گیرد.

در اینجاست که نقش رسانه‌ای مانند روزنامه جام‌جم در مسیر ایجاد باورمندی به توانمندی داخلی نمود پیدا می‌کند تا مردم را به آن باور برسانند. رسانه‌ها باید با معرفی کارهای ارزشمندی که در عرصه دانش‌بنیان اتفاق افتاده است، رسالت خود را در ایجاد باور عمومی به تمام فرزندان خود انجام ‌دهند.

از طرف دیگر، ما نمی‌توانیم محصولاتی را تولید کنیم در حالی که کششی در بازار برای ارائه آنها وجود نداشته باشد و کشش بازار نیز بدون باور عمومی شکل نخواهد گرفت.

وقتی مردم آگاهی پیدا کنند چه محصولاتی در حوزه دانش‌بنیان تولید می‌شود و چه قابلیت‌هایی از این حیث در کشور وجود دارد، رفته‌رفته آن باور ذهنی میان جامعه شکل می‌گیرد و طبیعتا از خرید محصولات دانش‌بنیان ساخت ایران استقبال خواهند کرد.

پس در اینجا نیز شاهد نقش دیگری از رسانه هستیم که می‌تواند منجر به ایجاد بازار برای عرضه محصولات دانش‌بنیان در کشور شود.

اتفاق سومی که رسانه‌ها در به‌وقوع پیوستن آن مؤثر هستند، تزریق امید به جامعه است. امید، رمز زنده‌بودن یک جامعه و همچنین پویایی و پیشرفت آن است.

جای خوشحالی است که اقدام روزنامه جام‌جم در اجرای طرح نشان ایرانی و همچنین اقداماتی از این دست، در تزریق امید به جامعه بسیار مؤثر است.

این‌که مردم بفهمند چه محصولاتی با فناوری‌های پیشرفته در کشور تولید و این محصولات به چه کشورهایی صادر می‌شود، واقعا کار بجا و سازنده‌ای بوده است که سبب می‌شود به‌عنوان دبیر ستاد توسعه فناوری نانو از روزنامه جام‌جم بابت این اقدام مؤثر و به سرانجام رساندن آن قدردانی ‌کنم.

دکتر سعید سرکار - دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو / روزنامه جام جم