کلکسیون تصویر بزرگان

بزرگداشت و زنده کردن یاد این نوادر بدون‌ شک باعث تقویت روحیه ملی در جهت الگوسازی و هدایت نسل جوان و نوجوان به سمت حفظ ارزش‌ها و برداشتن گام‌های تازه در مسیر پیشرفت خواهد بود. اواخر هفته گذشته از جلسه شورای تمبر کشور خبر رسید که با اکثریت آرا طرح ۴۵ تمبر ملی تصویب شد تا پس از تایید وزیر ارتباطات در مناسبت‌های مرتبط چاپ و منتشر شود. این 45 تمبر شامل تصاویری از مشاهیر و مفاخر ایرانی و فرماندهان شهید هشت سال دفاع مقدس بود. علاوه بر این، در بخش اماکن تاریخی و فرهنگی تمبرهای ویژه‌ای با تصاویری از بادگیرهای دو طبقه ابرکوه، گنبد سلطانیه زنجان، مسجد نصیرالملک شیراز و کاخ گلستان و در بخش مناسبتی نیز تمبر ویژه ولادت امام رضا (ع) و دهه کرامت و همچنین تمبرهای شش قطعه‌ای ویژه حضور کاروان ورزشی ایران در المپیک ژاپن به تصویب رسید. انتشار تصاویری از تمبرهای مذکور در فضای مجازی موجی از واکنش‌ها و پیشنهادهایی به شورای تمبر کشور را پدید آورد. در این گزارش به بررسی چند و چون این اتفاق مهم فرهنگی کشور خواهیم پرداخت.

درنگی کوتاه بر تاریخچه تمبر
در دوره پهلوی، بارزترین ویژگی تمبرها، اختصاص داشتن آنها به شاه و خانواده سلطنتی بود. بزرگداشت، ازدواج، تولد فرزند و تاجگذاری مضمون بسیاری از تمبرهای این دوره و چهره شاه، تصویر غالب تمبرهاست اما با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، تصاویر و مضامین تمبرها کاملا دگرگون شد. نخستین تمبرهای پس از انقلاب که در فروردین 1358 منتشر شد، تصاویری از قیام مردم داشت. وقایع 15 خرداد 1342، 17 شهریور 1357 و 21 و 22 بهمن 1357 بر تمبرها ترسیم شد که به‌نوعی مراحل گوناگون مبارزه مردم را تا پیروزی انقلاب بیان می‌کرد. بعضی از تمبرهای منتشر شده در سال 1359 به بزرگداشت شهید آیت‌ا... مطهری، علی شریعتی و آیت‌ا... طالقانی و دیگر پیشگامان انقلاب اسلامی اختصاص داشت. ته نقش تمبرهای ایران ــ که در دوره قاجار، تصویر شیر و خورشید و در دوره پهلوی، عبارت «دولت شاهنشاهی ایران» بود ــ در اردیبهشت 1360 به عبارت «جمهوری اسلامی ایران» تغییر یافت.
پس از انقلاب به جای تمبرهای ویژه جشن‌های 2500 ساله یا تاجگذاری، تمبرهایی به‌ مناسبت اعیاد و مناسبت‌های مذهبی چاپ شد. تمبرهای ویژه هفته وحدت نیز به‌ منظور همبستگی میان مذاهب اسلامی بارها به چاپ رسید. حمایت از جنبش‌های اسلامی دیگر کشورها، همچون انتفاضه فلسطین و قیام مردم افغانستان در این میان جایگاهی خاص دارد.
بر تمبرهای پس از انقلاب، موضوع شهادت، به صور گوناگون تصویر شده‌ است؛ از‌ جمله تمبرهای بزرگداشت پیشگامان انقلاب اسلامی و شهدای جنگ تحمیلی و شهیدان نهضت‌های اسلامی سایر کشورها. جنگ تحمیلی و پیامدهای آن نیز موضوع بسیاری از تمبرهاست. برخی از این تمبرها رویدادهای مهم جنگ را بازگو می‌کند. این اقدام در راستای گرامیداشت فرهنگ مقاومت و زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهیدانی است که عشق به آنها و آرمان‌شان با پوست و گوشت مردم این آب و خاک آمیخته شده‌است. در تمام این سال‌ها انتشار تصاویر تمبرها با موضوع شهدا همواره با بیشترین استقبال از جانب مردم رو به‌ رو شده‌ است. بدون‌ شک تصمیم‌گیرندگان در این عرصه با بررسی اقبال مردم به تغییر نام کوچه‌ها و خیابان‌ها به نام شهیدان هشت سال دفاع مقدس، متوجه این نکته شده و در چاپ تمبرها نیز از این علاقه و ارادت سود جستند تا تمبر در کشور ما از یک برچسب بر پشت نامه‌ها، تبدیل به رسانه‌ای برای ترویج یک فرهنگ شود.

در جلسه شورای تمبر چه گذشت؟
در جلسه هفته گذشته شورای تمبر که به ریاست سیدجمال هادیان طبائی زواره و حضور اکثریت اعضای شورای تمبر تشکیل شده‌بود پس از بحث و بررسی طرح‌های ارائه شده به شورا در مجموع ۴۵ قطعه تمبر ملی تصویب شد و در مسیر چاپ و نشر قرار گرفت.
رئیس شورای تمبر پس از پایان این جلسه درباره مصوبات آن گفت: برای نخستین‌بار است که در یک جلسه شورا این تعداد تمبر با رأی اکثریت اعضا به تصویب می‌رسد.
هادیان درباره فرآیند انتخاب موضوعات و طراحی تمبر گفت: «انتخاب موضوعات تمبرهای ملی، حاصل دریافت نظرات رسمی متولیان و مراجع مسؤول در حوزه فرهنگ و هنر، میراث و گردشگری، محیط‌ زیست، موزه‌ها و کتابخانه‌های بزرگ، انجمن‌های تخصصی و مشورت با برجستگان رشته‌های مختلف و تجمیع نظرات آنهاست.»
تمبرهای مصوب در جلسه شورای تمبر در هفته گذشته، به سه بخش مشاهیر و مفاخر ایران، اماکن تاریخی فرهنگی و موضوعات مناسبتی و رویدادهای ملی تقسیم‌بندی می‌شوند. پیش‌تر درباره تمبرهای مصوب در بخش‌های اماکن فرهنگی و موضوعات مناسبتی صحبت کردیم. در این بخش نام‌آورانی که تصویر آنها در بخش مشاهیر و مفاخر ایرانی به چاپ خواهند رسید را از نظر می‌گذرانیم. در این بخش، تمبرهای فرماندهان شهید دفاع مقدس، شهیدان صیاد شیرازی، همت، زین‌الدین، بروجردی، جهان‌آرا، کاظمی، خرازی، باکری و باقری و علاوه بر اینها، تمبرهایی مزین به تصاویر حضرت آیت‌ا... جوادی آملی، استاد محمدرضا حکیمی، رضا داوری‌اردکانی، غلامحسین دینانی، مهدی محقق، محیط طباطبایی، محمد ابراهیم باستانی پاریزی، محمد معین، سید جعفر شهیدی، پرویز کردوانی، مرتضی ممیز، خسرو شکیبایی، داوود رشیدی، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، جلیل شهناز، حسن کسایی، فرهاد فخرالدینی، لوریس چکناواریان، محمدرضا شفیعی کدکنی، ابوالفضل زرویی نصرآباد، عمران صلاحی، محمود دولت‌آبادی، هوشنگ ابتهاج، کیومرث صابری فومنی و منوچهر احترامی به تصویب رسیدند.
بنابر اعلام هادیان، تصاویر با کیفیت فرماندهان شهید دفاع مقدس با همکاری انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس برای شورای تمبر تهیه شده‌ است.

شهیدان، زینت‌بخش تمبرها
آن‌گونه که گفتیم انتشار تمبر با تصاویر شهیدان و فرماندهان دفاع مقدس در فرهنگ ما ریشه بسیار دارد. اگر در روزهای پیش‌رو زیارت حضرت علی‌ بن موسی‌ الرضا‌(ع) روزی‌تان شد و گذری بر مشهد مقدس داشتید، حتما سری به گنجینه تمبر آستان قدس رضوی بزنید.
در گنجینه تمبر، اسکناس و سکه آستان قدس رضوی مجموعه نفیس تمبر با تصاویر سرداران شهید نامدار هشت سال دفاع مقدس وجود دارد که توسط ارادتمندان به ساحت مقدس ثامن‌ الحجج علی‌ بن موسی‌ الرضا(ع) هدیه یا توسط این سازمان خریداری شده‌ است. روی بسیاری از تمبرهای این گنجینه نفیس و ارزشمند، تصاویری از شهیدان پاسدار شهید حسین خرازی فرمانده لشکر 14 امام حسین(ع)، سردار سرلشکر پاسدار شهید مهدی باکری فرمانده لشکر 31 عاشورا، سردار سرلشکر حسین باقری جانشین یگان زمینی سپاه و سردار سرلشکر پاسدار شهید مهدی زین‌الدین فرمانده لشکر 17 ابی‌ ابیطالب(ع) حک شده‌ است. شهیدان سردار سرلشکر محمد بروجردی فرمانده قرارگاه حمزه سید الشهدا(ع)، سردار سرلشکر شهید محمد ابراهیم همت فرمانده لشکر 27 محمد رسول‌ا...، خلبان شهید سرگرد علی‌ اکبر شیرودی، خلبان شهید سرلشکر عباس بابایی و شهید مرتضی آوینی از جمله نامداران دفاع مقدس هستند که تمبرهایی با تصویر آنان در این گنجینه نگهداری می‌شود. از جمله نفایس این مجموعه، تمبر پیرترین رزمنده دفاع مقدس حاج صفر قلی رحمانیان با سابقه حضور ۶۶ ماه در جبهه‌های نبرد و تمبر بزرگداشت حماسه حضور امام جمعه خرمشهر در نبردهای خونین شهر است که در دو سری و ۴ قطعه توسط مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر به چاپ رسیده‌ است.
بد نیست نگاهی هم به آمار تمبرهای منتشر شده توسط شرکت پست جمهوری اسلامی ایران با موضوع دفاع مقدس بیندازیم. تعداد تمبرهای منتشر شده در این زمینه، بالغ بر 34 میلیون و 680 هزار قطعه تمبر بوده که از سال 1362 تا 1391، منتشر شده‌ است. از دیگر عناوینی که تمبرهای یادبود دفاع مقدس روایتگر آنهاست می‌توان به حمایت مردمی از رزمندگان اسلام، پشتیبانی و حمایت شیرزنان ایران در پشت جبهه‌های حق علیه باطل، برپایی فریضه نماز در خط مقدم توسط دلاور مردان همیشه در صحنه ارتش اسلام، دفاع جنگنده‌های ایران از حریم هوایی مقدس جمهوری اسلامی و ده‌ها موضوع دیگر اشاره کرد.

پاسخ به یک پرسش
بعد از انتشار تصویر تمبرهای تصویب شده در تازه‌ترین جلسه شورای تمبر در فضای مجازی واکنش‌های مختلفی به این اتفاق دیده شد. اکثر کسانی که خبر را شنیدند و اسامی مشاهیر و مفاخری که تصویرشان بر تمبرها از این پس درج خواهد شد را مشاهده کردند، اقدام شورای تمبر را در خور تقدیر دانستند و از خبر منتشر شده اظهار رضایت و خرسندی کردند. اما نکته‌ای نیز ذهن مخاطبان را درگیر کرد و مطالبه‌ای را میان مخاطبان فضای مجازی به‌ خصوص بانوان حاضر در شبکه‌های اجتماعی پیش آورد.
ماجرا از این قرار بود که برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی، فعالان حقوق زنان و همچنین بانوان پژوهشگر و روزنامه‌نگار به این نکته اشاره کرده‌بودند که چرا در میان این 45 نفری که تصاویرشان قرار است روی تمبرهای ملی ما درج شود، حتی یک بانو نیز دیده نمی‌شود.
کاربران در فضای مجازی حتی پیشنهادهایی نیز برای انتشار تصاویر بانوان روی تمبرها داده‌بودند و بانوان شهید دوران دفاع مقدس و مشاهیری چون پروین اعتصامی، توران میرهادی، امیربانو کریمی، منصوره اتحادیه و بسیاری بانوان شاخص و هنرمند را معرفی کرده‌بودند. مطالبه در فضای مجازی شدت گرفت تا این‌که مثل بسیاری از مطالبات به‌ حق و سنجیده، همراه با حفظ حرمت در فضای مجازی، مسؤولان پاسخ پرسش مربوط را بیان کردند.
سید جمال هادیان، رئیس مرکز روابط‌ عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی تصاویر تمبرهایی مزین به عکس‌هایی از زنده‌یادان توران میرهادی و طاهره صفارزاده را منتشر کرد و نوشت: « توران میرهادی و طاهره صفارزاده در جلسه گذشته شورای تمبر تصویب شدند. در جلسات بعدی هم برخی بانوان مثل بدر الزمان غریب، ایران درودی، منیره فرمانفرمائیان، بهجت صدر و منصوره حسینی مورد بررسی قرار می‌گیرند.»