۱۰ درصد جمعیت کشور سالمند هستند

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از وبدا، سعید نمکی در اجلاس مجازی روسای دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت در وزارت بهداشت برگزار شد، اظهار داشت: وقتی که مسئولیت وزارت بهداشت را به دوش گرفتم شاید اولین فرمایش مقام معظم رهبری در یک جلسه خصوصی، دغدغه ایشان در مورد کاهش جمعیت در سال های آینده بود. این فرمایش بسیار هوشمندانه و دغدغه ای بسیار بجا بود.

وی افزود: وقتی به هرم سنی جمعیت نگاه می کنیم از این نگران می شویم که جوان های کمتری خواهیم داشت تا سالمندان را حمایت مادی و معنوی کنند البته الان هم به دلیل عدم زیرساخت های اشتغال، بخش عمده ای از جمعیت جوان کشور، سربار جمعیت سالمند هستند. این واقعیت تلخ اجتماعی ما است. سالمندانی داریم که هنوز کار می کنند تا جوانان بیکار را حمایت کنند و عده ای دیگر چون در زمان جوانی شان زیرساخت اشتغال در کشور نداشته ایم، جوانی نکرده و مولد نبوده، پیر شده اند. 

وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: نگرانی مقام معظم رهبری در مورد جمعیت، بسیار بجا است و همواره این دغدغه را داشته ام که در طوفان کرونا که اداره آبرومندانه آن نه برای وزارت بهداشت بلکه برای جمهوری اسلامی ایران پر مسئولیت بود، فرمان دردمندانه مقام مظعم رهبری را پاسخ نداده باشم و مبادا در طوفان این بلای خانمانسوز فراموش کنم که ایشان هم دغدغه ای برای آینده داشته اند. کووید۱۹ یک روز به پایان می رسد اما این دغدغه که در ۲۰ سال آینده کشور دچار سالمندی جمعیت و بسته شدن پنجره جمعیتی می شود، را باید حتما پاسخ داد.

نمکی اظهار داشت: اهل بعضی از خصلت های برخی افراد نیستم. اگر به دغدغه مقام معظم رهبری توجه می کنم به خاطر احترامی است که در درونم برای ایشان قائل هستم اما عده ای از روی جهالت، غرض و مرض می گفتند که او این حرف ها را می زند که کاندیدای ریاست جمهوری شود اما دیدند که ما جز سربازی برای نظام، هدف دیگری نداریم. 

نمکی گفت: امروز سند صیانت از جمعیت آماده شده و اگر دانشگاه های علوم پزشکی در این ایام بسیار نفس گیر، اقدام به اجرای این سند می کنند، نشان از این است که همه ما عاشق این هستیم که به دغدغه های آینده نظام، پاسخ دهیم، بیکار ننشستیم و در حد وسع مان تلاش کردیم. 

وی یادآور شد: مولفه های موثر بر جمعیت، فقط بهداشتی و درمانی نیست. در دوره ای نظام بهداشتی و اپیدمی ها، در سرنوشت جمعیت ها بزرگترین تاثیر را داشتند و در دورانی از تاریخ و قبل از صنعتی شدن، جمعیت جهان در یک بازه زمانی طولانی، رشد نداشت تا کمی نفس می گرفت، یک اپیدمی می آمد، کشتار می کرد، تعداد زیادی از بین می رفتند، وبا، تیفوئید، تیفوس و طاعون می آمد و قتل عامی گسترده داشت و جمعیت دوباره کمتر می شد اما بعد از حضور بهداشت و توجه به تندرستی بعد از طاعون سیاه، رشد جمعیت خودش را نشان می دهد. 

وزیر بهداشت تصریح کرد: اگر دیدگاه های تئوریسین های اقتصادی جهان را مطالعه کنید. می بینید که آدام اسمیت معتقد بود که باید کمک کنیم که جمعیت افزایش پیدا کند و در آن دوره، بهداشت و پیشگیری هم وجود داشت و در کشورهای صنعتی، جمعیت رشد داشت و آدام اسمیت سوار بر این موج شد که باید نیروی کارگر مولد اضافه کنیم که این تئوری درست بود اما ناگهان دنیا با این مواجه شد که افزایش جمعیت زمانی که ارزش افزوده ایجاد شد و صنعت توسعه یافت، طبیعت تخریب شد، جنگل ها برای تغذیه جمعیت اضافه شده به زمین های زراعی تبدیل شد و افرادی مثل ریکاردو و مالتوس آمدند و رشد جمعیت را به سمت مهار جمعیت هدایت کردند و گفتند که جمعیت جهان بیشتر از ظرفیت زمین، اضافه می شود و شعار کنترل جمعیت نه توسط بهداشتی ها بلکه توسط اقتصاددانان مطرح شد. 

نمکی افزود: این تفکر غلط است که در جهان و ایران، صاحب نظران بهداشتی، شعار کنترل جمعیت را مطرح کردند. شعار کنترل جمعیت را ابتدا در دنیا، اقتصاددانان و بعد از آن جامعه شناسان دادند وقتی ناهنجاری های رفتاری در فضای محقر و تنگ و خشونت بار، اضافه شد جامعه شناسان نیز برای کنترل جمعیت به اقتصاددانان پیوستند. 

وی خاطرنشان کرد: بخش بهداشت در جهان همواره با مهار اپیدمی ها، مراقبت از زنان باردار، افزایش امید زندگی و مواردی از این قبیل عامل رشد جمعیت بوده است و هیچ کجا حتی در ایران بخش بهداشت، در کاهش جمعیت نقش نداشته است. از سال ۶۶ و قبل از اجرای سیاست های تنظیم خانواده، شاهد آهنگ کند و سر به فرود رشد جمعیت هستیم. 

وزیر بهداشت تاکید کرد: وقتی بعد از انقلاب آمدند و گفتند به اندازه کافی مدرسه نداریم، یک سوم از مدارس، بخاری استاندارد نداشتند، زیرساخت شغل نداشتیم و سیگنال اقتصاددانان این بود که باید ترمز جمعیت را کشید و نباید برای این جمعیت انبوه، اشتغال ایجاد کنیم، مسکن تهیه کنیم و فضای مناسب روح و روان فراهم کنیم و رشد اقتصادی پاسخگوی این نیازها نیست. 

نمکی یادآور شد: اقتصاد به عنوان یکی از مولفه های بسیار مهم در رشد و کاهش آهنگ رشد جمعیت تاثیر داشته است. اگر جمعیت بی سواد و با تحصیلات کمتر، در ازدواج رشد شتابان تری نسبت به جمعیت تحصیلکرده دارد، مولفه اقتصادی اثرگذار است چون در خانوار فقیر، کودک از سنین پایین و پنج سالگی شروع به تولید می کند و نیروی کار از کودکی به اقتصاد خانوار کمک می کند در حالی که در خانواده تحصیلکرده، تا زمانی که آقا یا خانم ازدواج هم می کند، پدر و مادر باید از او مراقبت کنند. مولفه اقتصاد در کاهش و رشد جمعیت بسیار مهم است. 

وی تصریح کرد: وقتی شعار کنترل جمعیت می دهید، در هر مقطعی اولین سیگنال را مرفهین دریافت می کنند و وقتی با انگیزه اقتصادی شعار افزایش جمعیت می دهید، اولین پیام را فقرا دریافت می کنند و بعضی وقت ها متاسفانه کسانی این پیام را در حاشیه شهرها دریافت می کنند که بچه های آنها در دود هروئین به دنیا می آیند. 

وزیر بهداشت گفت: رشد جمعیت و جمعیت از نظر کمّی به اندازه کیفیت جمعیت، مهم نیست. کیفیت جمعیت در جوامع به مراتب مهمتر از کمّیت آن است. اگر نتوانیم کمیّت را به سمت و سوی کیفیت مدیریت کنیم، جمعیتی طغیانگر، معتاد، گرفتار، خشن و حادثه آفرین خواهیم داشت کما اینکه در دنیا می بینید. وقتی کوچ از کشورهای فقیر به سمت کشورهای غنی آغاز می شود، پشت دروازه های خیلی از شهرهای اروپایی می بینید که چه جمعیتی با یک بچه در آغوش، یکی در دستش و یکی هم پشت سرش، در سرما و یخبندان برای پناهندگی، آواره بودند. این یعنی اگر رشد کیفی در جمعیت نداشتیم، کمیّت ما را له می کند. 

نمکی خاطرنشان کرد: اقتصاد مولفه بسیار مهمی در کیفی شدن جمعیت است. اگر در سالهای بعد از انقلاب بخواهیم با انصاف بگوییم، بهداشت مهمترین نقش را در حفظ جمعیت کشور داشته است. موثرترین عامل در بهبود شاخص های سلامت مادران و نوزادان و امید زندگی و حفظ جمعیت کشور، با وجود تلاش های دستگاه های مختلف در راهسازی، حمل و نقل، رساندن برق اما خانه های بهداشت، بهورزان و مراکز بهداشت و درمانی بودند. چه بخشی مراقبت از مادران باردار را انجام داد؟ چه بخشی آموزش های قبل و بعد از بارداری را ارائه کرد؟ چه بخشی واکسیناسیون انجام داد و بخش نوزادان را راه اندازی کرد و مرگ و میر نوزادان و کودکان را کاهش داد؟ در سایر بخش ها به اندازه بخش سلامت در بحث جمعیت، کار نکرده اند.

وی افزود: اینکه فکر کنیم در چند سال به دلیل تشویق به کاهش جمعیت باید تاوان این ندانم کاری ها را بپردازیم، نشان غلط دادن است . فردی را که برای بحث جمعیت مسئول کردم وقتی دیدم سمت و سو و جهت گیری اش به آن جهت می رود کنار گذاشتم و احساس کردم زحمت همکاران ما و ژنرال های مبارزه با عظیم ترین اپیدمی تاریخ را به غلط در ذهن مردم به سمت و سوی دیگری می برد. 

وزیر بهداشت تاکید کرد: نه تنها وزارت بهداشت را در بحث جمعیت، گناهکار نمی دانم بلکه فکر می کنم بزرگترین نقش را در تمام سالهای بعد از انقلاب برای حفظ و صیانت از جمعیت کشور به کار برده است. کار ۱۷ هزار و ۵۰۰ خانه بهداشت چه بود؟ ۹ هزار مرکز جامع سلامت چه کار می کرد؟ باید کارهایی که برای حفظ و صیانت از جمعیت کردیم، را ملاحظه کنید.

نمکی خاطرنشان کرد: مولفه سلامت در صیانت از جمعیت، بسیار موثر بود اما کافی نیست و پاسخ به دغدغه عزیزی که برای آینده کشور نگران است، نیست و به همین دلیل خواستم که سند صیانت از جمعیت، تهیه شود و امروز از روسای دانشگاه های علوم پزشکی تقاضا می کنم که عاشقانه، مخلصانه و مسئولانه برای اجرای این سند تلاش کنید و برای رفع تکلیف، به آن نپردازید. 

وی تصریح کرد: به افرادی که این دغدغه را دامن می زنند که جریاناتی از بیرون این کار یا آن کار را کردند خیلی ورود نمی کنم چون برخی را کارشناسی نمی دانم و برخی را هم که کارشناسی می دانم، معتقدم در همه حوزه ها هست. مگر بیرونی ها فقط در بخش سلامت ما را اذیت می کنند؟ در تمام زمینه ها اثرات بعضی از فتنه های بیرونی را می بینیم و بعضی از گسست های اجتماعی امروز و برخی از حرف هایی که از بعضی تریبون ها برای تفرقه بیرون می آید و بعضی از سیاست بازی هایی که سربازان و افسران ارشد ما را در خط مقدم کرونا تضعیف می کنند از حلقوم چه کسانی بیرون می آید و چه کسانی پشت آن هستند؟ اینکه همزمان صدایی از فلان رسانه شب بیرون می آید در حالی که روز از رسانه داخلی بوده این هماهنگی ها از کجا است؟ چه کسی این هارمونی را اجرا می کند؟

وزیر بهداشت گفت: گرچه مولفه بهداشت و درمان و سلامت، مولفه اصلی تاثیرگذار در رشد درست و بالنده جمعیت نیست اما مولفه مهمی است. باید چندین کار را انجام دهیم. یکی اینکه باید بتوانیم جامعه را به سمت تعلق به باروری ببریم البته به اندازه و سهم خودمان. برای این کار لازم است که مشاوره ها را عالمانه افزایش دهیم. برخی هستند که اصلا بچه نمی خواهند یا نمی خواهد ازدواج کند، یکی هست که ازدواج کرده و معتقد است که فرصت برای فرزندآوری وجود دارد که باید به آنها گفت دیر می شود، یکی هم هست که معتقد است یک فرزند، کافی است که باید بگوییم شاید بعضی وقت ها به این فرزند، احساس غربت و تنهایی و بی کسی دست بدهد. 

نمکی افزود: وقتی مادرم سالها در بستر بیماری بود گرچه اگر پنج فرزند هم داشت به قدری دلم به مادرم گره خورده بود که همواره می خواستم کنارش باشم اما بعضی وقت ها می گفتم اگر خواهر یا برادری داشتم که وقتی در یک نقطه از کشور برای فلان کار حضور دارم، به مادرم سر می زد، خیالم راحت می شد. این غربت و تنهایی را در یگانگی خودم احساس کردم و باید به خانواده ها گفت که یک فرزند، کم است. 

وی تاکید کرد: مراکز درمان ناباروری که در کشور گسترش یافته کار بسیار زیبایی است اما ناباروری در کشور به شیوه زندگی بر می گردد. باید در تحرک افراد و جلوگیری از چاقی در جامعه، دگرگونی ایجاد کنیم و باید این کار را در مدرسه انجام دهیم. طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) را با آموزش و پرورش آغاز کرده ایم چون معتقدیم در آن برش از زندگی باید روی شیوه زندگی، تغییر ایجاد کرد؛ زمانی که آنها در فضای مجازی بازی و رانندگی و تیراندازی می کنند و چیپس و پفک می خورند. نگران این هستم که اگر خدای ناکرده سیل یا زلزله ای رخ داد، این کودکان دارای چاقی و اضافه وزن، نتوانند فرار کنند. 

وزیر بهداشت یادآور شد: باید به سمت آموزش عمومی برای تغییر رویکرد در شیوه زندگی و تغذیه برویم. مشکلاتی همچون مصرف فست فودها، غذاهای ناسالم، شیوه زندگی نامناسب و بی تحرکی با ایجاد و توسعه مراکز ناباروری، برطرف نمی شود البته باید این مراکز را با حداقل هزینه و گرفتاری برای مردم فراهم کنیم. یک نفر نباید کار و زندگی اش را رها کند و برای دریافت خدمات، آواره مراکز استانها شود. 

 

نمکی تاکید کرد: باید حداقل برای نیروهای خودمان، زندگی با کودک را تسهیل کرده و اگر همکار ما باردار بود، کابوس ایجاد نکنیم که او با این بچه چه خواهد کرد. تسهیلاتی ایجاد کنیم که بچه داری شان را مادرانه ادامه دهند و زندگی شان دچار دغدغه نشود. از معاون دانشجویی و فرهنگی می خواهم که بحث خوابگاه های متاهلی را به عنوان یکی از اصول اصلی، دنبال کنند و ما هم در این زمینه کمک می کنیم. 

وی گفت: اجرای سند صیانت از جمعیت نباید کلیشه ای باشد. یک کشور گسترده با تنوع اقلیم، فرهنگ، خرده فرهنگ و قومیت ها هستیم و نمی توانیم با یک سند یا کلیشه، کشور را اداره کنیم. در یک قومیت ممکن است نیازی به تشویق و تبلیغ فرزندآوری نداشته باشید و در گوشه دیگری از این کشور، شاید نیازمند آن باشید. در قومیتی که نیازمند تشویق و تبلیغ فرزندآوری نیستید، نیازمند مراقبت بیشتر از زنان باردار هستید و در مناطقی که نیاز به مراقبت های زنان باردار کمتر است، زنان باردار به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمی کنند و  پزشک خصوصی دارند که معاینات دوره ای را انجام می دهد و هماهنگ می کند که حتما فرزندش با سزارین به دنیا بیاید. 

وزیر بهداشت ادامه داد: سند ملی باید قابلیت انعطاف داشته باشد. باید به استانها اجازه دهیم متناسب با فرهنگ، اقلیم، اقتصاد و گویش آن منطقه بتوانند این سند را اجرایی کنند و باید حتما به استانها امکان انعطاف بدهیم و برخی حرف ها را نمی شود در یک منطقه گفت. یادم است زمانی سازمان جهانی بهداشت در مورد پیشگیری از بیماری ایدز بر روی آموزش استفاده از وسایل پیشگیری از روابط جنسی خطرآفرین در مدارس تاکید داشت اما این کار را نکردیم و مبتنی بر فرهنگ، اقلیم و اعتقادات مردم ایران آموزش ها را مطرح کردیم. 

نمکی اظهار داشت: سقط های قانونی گرچه باید به حداقل برسند و آموزش افرادی که نمی خواهند بچه ای را سقط کنند و این سقط از روی عدم آگاهی او رخ می دهد را باید افزایش دهیم اما در سال، تعداد قابل توجهی سقط های غیرقانونی داریم. آیا تمسک به شیوه قضایی راه حل است؟ خیر. آیا فردی که باردار شده و اگر این ختم بارداری اتفاق نیفتد یک ناهنجاری سنگین اجتماعی ممکن است پشت آن باشد؟ این را باید چگونه مدیریت کرد؟

وی گفت: علاوه بر اقتصاد، مولفه فرهنگ در بارداری موثر است. اگر به مولفه های فرهنگی توجه نکنیم، چه در خانواده های فقیر و چه در خانواده های غنی، ره به جایی نمی بریم. در کشور ما از قبل از ورود اسلام، ولنگاری فرهنگی معنی و مفهوم نداشته است. چرا به فرزندان مان نمی گوییم قبل از اسلام هم برهنگی و ولنگاری جزیی از فرهنگ ایران نبوده است. در کدام قوم ایرانی برهنگی می بینید؟ هیچ کجا. اعتقاد دارم که به این نسل جفا کرده ایم که فرهنگ غنی را به او انتقال ندادیم و فکر کرده ایم هنر کرده ایم. وقتی بی خویشتنی را به فردی تحمیل کردیم، ماهواره و فرهنگ غرب می تواند او را جذب کند مثل برخی از کانال ها که برخی را به ابتذال کشیده اند. 

وزیر بهداشت تصریح کرد: عزیزان من توجه کنید که منشا سقط های جنین کجا است. آیا تمسک و توسل به قانون برای سقط های غیرقانونی در مطب دکتر فلانی، جای سقط را به زیرپله یا خانه های مخفی نخواهد برد؟ آیا مرگ و میر نوزادان بالاتر نخواهد رفت؟ به عنوان وزیر بهداشت و مسئول سلامت مردم می گویم که آیا همه سقط ها را می شود با ابزار قانون و قوه قضاییه جمع کرد؟ از مطب های سقط غیرقانونی به محل های غیربهداشتی با افزایش مرگ و میر نخواهند رفت؟ عده ای شومن با دروغ و تقلب اذهان عمومی را فریب می دهند نگذارید این اتفاق بیفتد. ما مسئولیم و باید حرف بزنیم و بگوییم که اگر این میزان باروری یا حاملگی ناخواسته در کشور وجود دارد، وابسته به سقط نیست و وابسته به این پدیده نیست و ریشه فرهنگی دارند. چه می کردید در این سالها؟ کجا بودید؟ آنهایی که می گفتند اگر ۱۰ دقیقه صدا و سیما را به شما بدهند همه را دگرگون می کنیم، کجا رفتید؟ چرا این گونه شد؟ چرا به اینجا رسیدیم؟ 

نمکی گفت: هر روز سینه های سهراب های خودمان را می دریم چون آنها را نمی شناسیم. می گویند یک تخم اردک را زیرپای مرغ گذاشتند و وقتی جوجه مرغ ها و اردک به دنیا آمدند، جوجه اردک بلافاصله وارد آب شد اما مرغ و جوجه ها خودشان را می کشتند و جیک جیک می کردند که این جوجه الان خفه می شود و نمی فهمید که این جوجه اردک است و زندگی در آب برایش لذت بخش است. بعضی از بچه‌ها را اصلا نمی شناسیم و رها هستند. این شب نشینی ها و جلسات مخفی و اتفاقاتی که رخ می دهد ناشی از یک ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی است. ما کار نکرده ایم حالا می خواهیم برای برخورد قاطع با سقط های غیرقانونی حکم بگیریم. والله راه را خطا می رویم. 

وی یادآور شد: باید به حل مشکل سوء تغذیه کمک کنیم. الان جیره خانوار، جیره کافی نیست. انسانهایی که گوشت مصرف می کنند، کمتر هستند و مادرانی که در طول مدت بارداری باید پروتئین مصرف کنند، کم هستند و روز به روز هم کمتر می شوند. در این سالها هم رشد اقتصادی داشته ایم اما رشد فقرزدا نداشته ایم که یکی از اشکالات رشد اقتصادی ما است. طبقات فقیر، فقیرتر می شوند. تقاضای بنده از معاونت بهداشت و سازمان غذا و دارو این است که روی مکمل ها کار کنید و نگذارید خانه بهداشت بدون مکمل، قرص آهن و سایر مکمل ها برای زنان باردار بماند چون نوزاد و مادر در خطر هستند و روز به روز هم به دلیل بنیه اقتصادی کمتر، از مکمل ها می زنیم و می گوییم که نمی شود فلان دارو را قطع کرد اما مکمل را می شود قطع کرد که این جفا و ظلم است. 

وزیر بهداشت تاکید کرد: باید در خانه بهداشت، قرص آهن و مکمل برای زن باردار و نوزاد تازه متولد شده، وجود داشته باشد. سوء تغذیه در کشور عامل بسیار مهمی است. سفری به مرادآباد چابهار داشتم و به یک مرکز بهداشتی و درمانی رفتم دیدم که زن باردار ۷ ماهه ای آمده و قطعا هموگلوبین او زیر ۵ و ۶ بود و نای راه رفتن نداشت. نمی توان به او گفت که روزی دو سیخ کباب و جیگر بخور چون در عمرش ندیده اما وقتی در مراکز ما قرص آهن و مکمل وجود داشته باشد دغدغه و دلهره نداریم. 

نمکی تاکید کرد: تا زمانی که مشکل کشور در برخی بخش های دیگر حل نشود، سقف ارتفاع ما در رشد جمعیت، بلند نیست. تا زمانی که مشکل اقتصاد، اشتغال و معیشت مردم را حل نکنیم نمی توانیم به رشد جمعیت امیدوار باشیم. متاسفانه شرایط همانند زمان ساسانیان شده که فقط افرادی می توانند درس بخوانند که جزء متمولین کشور هستند. شهریه یک بچه در مقطع ابتدایی چقدر است؟ کلاس های کنکور چه خبر است؟ روزی روستازادگان صاحب عقل به وزیری پادشاه رفتند امروز مگر می شود یک روستازاده در رشته های لوکس کشور تحصیل کند؟ امکان ندارد. 

 وزیر بهداشت افزود: شعارهای توخالی به جایی نمی رسد. اختلاف نظری که با مشاور عالی داشتم در این حرف ها بود که برای چه همه تیرها را به سمت وزارت بهداشت سیبل می کنید؟ ما متولی سلامت مردم هستیم و متولی معیشت، مسکن و بهداشت روان مردم هم نیستیم. 

وزیر بهداشت خطاب به روسای دانشگاه ها گفت: منابع مالی برای بحث جمعیت باید در این حوزه هزینه شود. تکلیف شرعی به دلیل دغدغه مقام معظم رهبری و تکلیف قانونی به دلیل ابلاغ بنده، این است که اعتبارات این بخش باید در همین زمینه هزینه شود و اگر در مواردی منابع کافی نبود منعکس کنید که ما منابع را فراهم کنیم.