نقش دولت در رشد و کاهش شاخص بازار سرمایه چیست و چگونه از این بازار کسب درآمد می‌کند؟

در اوایل روز کاری امسال بورس وضعیت مطلوبی داشت و با رشد ۱۸۴۷واحدی روبه‌رو شد و در نقطه یک‌میلیون و ۳۰۹هزار و ۵۵۴ واحدی ایستاد. اما سال نکوی بورس از بهارش پیدا نبود. روزهای بعد آن‌قدر در بازار سرمایه نوسان وجود داشت که طعم خوش روز اول رشد شاخص فراموش شد و سهامداران هر روز زیان را تجربه کردند.

روز گذشته هم بازار سرمایه با افت بیش از ۹۰۰۰ واحدی شاخص به کار خود پایان داد و به عدد یک‌میلیون و ۲۳۰هزار واحد رسید.

ضمن این‌که نمادهای فولاد، فملی، فارس، شستا و فخور بیشترین تاثیر را در افت شاخص داشتند. همچنین نمادهای اپال، شستا، فولاد و وبملت از پرتراکنش‌های دیروز بازار بودند.

برخی کارشناسان دولت را در نوسانات بازار سرمایه مقصر می‌دانند و برخی دیگر می‌گویند رفتار هیجانی سهامداران باعث ریزش بازار شده‌است. جام‌جم دراین‌باره گزارشی تهیه کرده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

تاثیر مذاکرات بر بازار سرمایه

هر روز اخبار جدیدی مبنی بر پایان مذاکرات و توافق دوباره ایران و کشورهای غربی در فضای مجازی منتشر می‌شود که هیچ منبعی پشت آن نیست. اما این موضوع باعث شده تا بخش‌هایی مانند طلا، سکه، ارز و بازارهای موازی دیگر در رکود به‌سر ببرند و برخی دارندگان این دارایی راهی بازارهای فروش شوند اما واقعیت این است که همچنان مذاکرات ادامه دارد.

عباس عراقچی که به نمایندگی از تیم مذاکره وزارت خارجه در مذاکرات وین شرکت می‌کند خبر داده ممکن است مذاکرات تا یک‌ماه‌ونیم آینده ادامه داشته‌باشد. برخی کارشناسان کاهش قیمت طلا و سکه را ناشی از خبر مذاکرات می‌دانند اما واقعیت اینجاست که شروع واکسیناسیون کرونا در جهان و کاهش قیمت اونس جهانی و همچنین کاهش نسبی قیمت ارز در داخل کشور کاهش اندک قیمت طلا و سکه را در پی داشته‌است.

کمبود نقدینگی در بازار

طبق برآوردهای صورت‌گرفته در اسفند سال گذشته ۲۴۰هزار میلیارد تومان نقدینگی از بازار سرمایه خارج شده‌است. این بازار از کمبود نقدینگی رنج می‌برد و هنوز مردم نتوانسته‌اند دوباره به بازار سرمایه اعتماد کنند و در این بازار وارد شوند.

از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی افراد حاضرند با سود اندک از این بازار خداحافظی کنند و قید سودهای کلانی را که در بهار و اوایل تابستان سال گذشته به سهامداران می‌رسید، بزنند.

با این‌که برخی افراد به دنبال به نتیجه رسیدن مذاکرات برای کسب سود در بازار سرمایه هستند تعداد زیادی از سهامداران به دلیل بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاران این بازار با سودهای حداقلی و در برخی موارد با ضرر پول خود را از این بازار خارج می‌کنند. از آنجا که در هر بازاری پول مانند خون در رگ محسوب می‌شود ظرفیت این بازار به دلیل افزایش خروج پول کوچک شده‌ است.

تاثیر رفع تحریم بر بورس

هر اتفاقی که در بخش سیاست کشور بیفتد بازارهای مالی حدود یک‌سال زمان نیاز دارند تا خود را با شرایط فعلی منطبق کنند.

به عنوان مثال شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی که در بورس فعال هستند با رفع تحریم‌ها می‌توانند دوباره صادرات خود را از سر بگیرند که این موضوع می‌تواند بر روند بازار سرمایه و همچنین سوددهی بازار تاثیر بگذارد. از سال ۹۷ که آمریکا از برجام خارج و تحریم‌های قبلی به همراه تحریم‌های جدید علیه ایران اعمال شد صادرات نفت و صادرات غیرنفتی که بیشتر در حوزه وابسته به نفت است کاهش چشمگیری داشت.

پس از گذشت دو سال شرکت‌ها راهی برای صادرات محصولات خود یافتند که این موضوع تاثیر زیادی بر بورس گذاشت و اکنون که بحث مذاکرات پیش کشیده شده برخی افراد به دنبال گره زدن اقتصاد به سیاست هستند. هرچند در گذشته تجربه این موارد را زیاد مشاهده کردیم اما ظاهرا سیاست‌گذاری در این زمینه تغییر نکرده‌است.

حواشی نرخ سپرده‌ بانکی

اخیرا وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده بانک‌هایی که نرخ سود قانونی و مصوب شورای پول و اعتبار را رعایت نکنند جریمه خواهندشد و از مبلغ مازاد باید مالیات بپردازند. برخی کارشناسان این اظهارنظر را برای احیای دوباره بازار سرمایه تعبیر کردند.

برخی صاحبان‌سرمایه مبالغ خود را نزد بانک قرار می‌دادند و به جای سود نوسانی بازارهای دیگر سود مطمئن و تضمین شده بانک را دریافت می‌کردند. هرچه مبلغ بالاتر بود رقم سود هم بیشتر بود و این موضوع برای مشتریان جذاب به نظر می‌رسید اما ریزش پی در پی بازار سرمایه باعث شد وزیر اقتصاد هشدار دهد بانک‌های متخلفی که بیشتر از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار سود پرداخت کنند، باید جریمه بپردازند.

هرچند جریمه در یک بازار نمی‌تواند تضمینی برای ورود پول به بازار دیگر باشد اما تحلیلگران بر این باورند اگر بازارهای مختلف مشمول مالیات و جریمه شوند و قانون زیادی در این زمینه به تصویب برسد، تخلفات افزایش خواهدیافت و این بازار سرمایه است که از نقدینگی محروم می‌شود.

تجمع سهامداران

سهامداران بازار سرمایه در سال گذشته چند بار مقابل سازمان‌بورس و اوراق بهادار تجمع کردند و خواستار استعفای حسن قالیباف‌اصل، رئیس وقت این سازمان شدند. سهامداران بر این باور بودند تغییر رئیس بورس می‌تواند به روند بازار سرمایه کمک کند اما پس از استعفای او و معرفی رئیس جدید سازمان‌بورس باز هم نوسانات ادامه داشته و تجمعات در روزهای اخیر افزایش یافته‌است.

برخی کارشناسان بر این باورند این تجمعات محصول اظهارنظرها و عملکرد دولت است. سال گذشته محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری در یک برنامه‌تلویزیونی اعلام کرد شاخص یک میلیون و ۵۰۰هزار واحد کف در نظر گرفته‌شده که در آن زمان کارشناسان هشدار دادند اگر بازار سرمایه از واحدی که رئیس‌دفتر رئیس‌جمهوری اعلام کرده، پایین‌تر بیاید، هم بی‌اعتمادی سراغ بورس می‌آید و هم احتمال تجمع وجود دارد.

فروش اوراق در بورس

برخی کارشناسان در سال گذشته بارها خبر دادند دولت از طریق بازار سرمایه کسری بودجه خود را جبران کرده‌است. این پرسش پیش می‌آید دولت چگونه می‌تواند از بازار سرمایه کسب‌درآمد کند و کسری‌بودجه خود را پوشش دهد. انتشار اوراق و فروش آن در بورس یکی از راه‌های کسب درآمد دولت محسوب می‌شود.

در بهمن سال‌گذشته قرار بود دولت بخشی از اوراق خود را از طریق بازار سرمایه عرضه کند اما تعلل در این زمینه باعث شد این اقدام در روزهای منتهی به اسفند ماه انجام شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت اوراق خود را در بورس عرضه‌کرده و فقط در اسفند ماه ۲۴۰هزارمیلیارد تومان پول از این بازار خارج کرده‌است. تحلیلگران بازارسرمایه می‌گویند سیاست‌های به کار گرفته‌شده توسط دولت مشکلاتی را به دنبال داشته‌است.

دولت با واگذاری بخشی از سهام شرکت‌های خود هم نقدینگی را جذب و هم مشکل کسری‌بودجه خود را حل کرده‌است. اقتصاد ایران با رشد نقدینگی بالای ۲۵درصد روبه‌روست؛ اگر در بلندمدت فکری به حال نرخ رشد نقدینگی نشود، این نقدینگی گریبان یکی از بازارهای ایران را خواهدگرفت.

دولت در سال گذشته کسری بودجه فراوانی داشت و فروش اوراق در سال‌های قبل هم انجام می‌شد. از سوی دیگر درآمدهای مالیاتی کفاف هزینه‌های دولت را نمی‌دهد و تحریم‌ها باعث شده درآمدهای نفتی کاهش چشمگیری داشته‌باشد.

در چنین شرایطی یکی از راهکارهایی که دولت می‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند، انتشار اوراق بدهی است؛ این روش در سال‌های گذشته از سوی خیلی از دولت‌ها به کار گرفته‌شده و آنها به منابع بانک مرکزی دست‌اندازی کرده‌اند که تبعات این روش به‌صورت تورم مزمن در چهار دهه خود را نشان داده‌است. انتشار اوراق‌بدهی مختصات خاص خود را دارد؛ دولت‌ها باید به تعهدات خود عمل کنند. در این بازار انتظار سرمایه‌گذاران برآورده نمی‌شود و فروش اوراق هم دشوار شده‌است.

محمدحسین علی اکبری - اقتصاد / روزنامه جام جم