همه باهم برای کودکان

از این گذشته کشف استعدادها یکی از مهم‌ترین اهداف برگزاری یک جشنواره هنری محسوب می‌شود و بسیاری از هنرمندانی که امروز نامدار و شناخته‌شده هستند، یک روز تازه‌کارانی جویای نام بوده‌اند که به شوق معرفی شدن به جامعه هنری در یک جشنواره یا فستیوال هنری شرکت و آثارشان را عرضه کرده‌اند. جشنواره کتاب ماه و کتاب سال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که به‌تازگی فراخوان آن نیز اعلام‌شده ، ازجمله همین رویدادهای هنری است.

جشنواره‌ای که به رصد تولیدات مکتوب در حیطه کودک و نوجوان در یک سال می‌پردازد و هرسال با اعلام فراخوان، تکاپویی در میان هنرمندان این ژانر مهم و تأثیرگذار به پا می‌کند. به بهانه انتشار فراخوان این جشنواره، نگاهی به پیشینه آن و شیوه‌نامه برگزاری آن داشته‌ایم. علاوه بر این نظر داورهای دوره پیشین این جشنواره را که همگی از صاحب‌نظران حوزه کودک هستند، منعکس کردیم تا نقشه راهی برای هنرمندان شرکت‌کننده در جشنواره امسال باشد. وعده این را هم به مخاطبان محترم جام‌جم می‌دهیم که بعد از برگزاری اختتامیه جشنواره امسال، تحلیلی از آثار برگزیده امسال داشته باشیم.

جشنواره کتاب سال کودک چیست؟
از سال ۹۸ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اقدام به برگزاری جشنواره‌ای کرده و در حال حاضر نیز به‌تازگی فراخوان جدید این جشنواره اعلام‌شده است و از تمام شاعران ، نویسندگان و مترجمان کتاب کودک درخواست کرده‌اند آثاری را که برای نخستین بار در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ انتشاریافته به دبیرخانه کانون پرورش فکری ارسال کنند و در ادامه به کتاب‌های برگزیده ماه و سال جایزه اهدا خواهد شد. این جوایز شامل مرغک سیمین (کتاب‌های برگزیده ماه) و مرغک زرین (کتاب‌های برگزیده سال) است که با انتخاب هیأت داوران به پدیدآورندگان و ناشران اهدا می‌شود. جایزه مرغک سیمین در هر ماه فقط به یک نویسنده یا شاعر یا مترجم و در هر فصل به یک ناشر تعلق می‌گیرد که در پایان هر فصل طی یک برنامه به منتخبان اهدا می‌شود. جایزه کتاب ماه شامل نشان مرغک سیمین، تندیس، لوح و جایزه نقدی و جایزه کتاب سال شامل نشان مرغک زرین، تندیس، لوح تقدیر و جایزه نقدی است. کتاب‌هایی که موفق به دریافت مرغک سیمین و مرغک زرین شده‌اند در فهرست خرید مراکز فرهنگی هنری کانون قرار می‌گیرند و در هر فصل به‌صورت فهرست کتاب‌های مناسب اعلام می‌شوند.
اهدافی که کانون برای برگزاری این رویداد اعلام کرده است عبارتند از:
۱- کمک در جهت ارتقای کیفیت کتاب‌های کودک و نوجوان.
۲- حمایت از شاعران، نویسندگان، مترجمان، تصویرگران و ناشران.
۳- شناسایی و رتبه‌بندی آثار ارزشمند و معرفی آن به مخاطبان.
۴- جلب‌توجه عمومی‌ به موضوع کتاب و کتابخوانی.
مهلت ارسال آثار به جشنواره تا ۲۵خرداد۱۴۰۰ است و برگزیدگان این جایزه در تابستان سال جاری اعلام خواهند شد.
همچنین کانون اعلام کرده است سه جایزه ویژه «فرصت طلایی» برای آثار منتشرنشده نوقلمان بالای ۱۸سال یا پیشکسوتانی که مدت‌هاست در عرصه کودک و نوجوان قلم نزده‌اند، استاد مهدی آذریزدی جایزه‌ای سالانه برای بازنویسی و «مداد پرنده» دیگر جایزه سالانه برای تجلیل از یک چهره شاخص عرصه ادبیات کودک و نوجوان به برگزیدگان این رویداد اهدا خواهد شد.

نظر داوران در جشنواره‌های گذشته
داوران جایزه کتاب ماه و سال کودک و نوجوان کانون پرورش فکری در فصل پاییز۹۹ شامل عبدالمجید نجفی، سرور کتبی، شکوه قاسم‌نیا، بیوک ملکی و فرهاد مینایی بوده‌اند که از نامداران این حوزه محسوب می‌شوند. این داوران پس از مطالعه و بررسی، ۱۴ عنوان کتاب در رشته‌های داستان، ترجمه و مجموعه شعر کودک و نوجوان را درنهایت انتخاب کرده‌اند و حاصل بیان دیدگاه‌های خود را در بیانیه‌ای اعلام کردند.
داوران معتقدند از میان کتاب‌های ارسالی، سهم کتاب‌های ترجمه‌شده بیشتر است و بعضا کتاب‌هایی که برای ترجمه انتخاب می‌شوند، درونمایه لازم را ندارند و شاید رعایت کامل قانون کپی‌رایت سروسامان بیشتری به بخش ترجمه بدهد. همچنین داوران به بی‌توجهی پدیدآور‌ندگان آثار به رعایت سلامت و سادگی زبان فارسی و عدم اهمیت کافی به درست‌نویسی حتی در شعر نیز اشاره‌کرده‌اند.
عبدالمجید نجفی از داوران این جشنواره می‌گوید کل این حرکت مثبت و روبه‌جلوست و به مربیان والدین کتابدارها و خانواده‌ها جهت خواهد داد. نجفی برای بهتر شدن این روند پیشنهاد کرد فرآیند برگزاری جایزه کتاب ماه و سال کودک و نوجوان کانون پرورش فکری مدون و مکتوب شود تا تجربه این جریان فرهنگی به دیگران هم انتقال یابد.
فرهاد مینایی از داوران فصل پاییز این جشنواره معتقد است آثار را باید از نگاه و سلیقه کودک و نوجوان بررسی کرد. نوجوان امروز بیشتر دنبال رمان و داستان‌هایی است که چالش داشته باشد و کنجکاوی‌اش را تحریک کند.

یک نکته مهم
اظهارنظر داوران جشنواره سال گذشته، درباره کیفیت آثار دریافتی مؤید نکته‌ای است که یک زنگ خطر برای فعالان حوزه کودک محسوب می‌شود. باید دانست در سال‌های اخیر میزان تولید کتاب‌های تألیفی (به شهادت داوران جشنواره کتاب ماه و سال کودک و نوجوان با بررسی آثار دریافتی در بخش‌های مختلف) کاهش‌یافته و این یعنی نویسندگان و شاعران فارسی‌زبان از حوزه کودک غفلت کرده‌اند. بی‌شک یکی از مهم‌ترین نهادها برای پیگیری مسأله مطروحه، خود کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که رسالت آن زمینه‌سازی برای تولید آثار تازه در حوزه کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود.
باید صبر کرد و دید امسال نتیجه جشنواره چه خواهد شد و خروجی‌های جشنواره چه تحلیلی به صاحب‌نظران خواهد داد. چنانچه این تحلیل درزمینه کاهش کتب تألیفی در حوزه کودک کماکان پابرجا باشد، باید برای حل آن جداگانه چاره‌اندیشی کرد.