قصه تلخ سقوط

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، یک‌سال پس از این ماجرا، بررسی ابعاد مختلف این حادثه بسیار درس‌آموز است؛ ابعادی که از یک‌سو نشان‌دهنده فرصت‌طلبی کشورهای خارجی برای موج‌سواری بر احساسات مردم ایران و خودداری از همراهی و همکاری آنها با ایران در سخت‌ترین شرایط است و از سوی دیگر نشان‌دهنده شجاعت رزمندگان جمهوری اسلامی در پذیرش مسؤولیت هنگام اشتباه و تلاش برای رفع نواقص است. در گزارش امروز، چرایی طولانی شدن رسیدگی به پرونده سقوط هواپیمای اوکراینی را هم بررسی کرده‌ایم.

 

 

۱۸ دی ۹۸: ساعت یک و ۲۰ دقیقه بامداد، درست در همان ساعتی که آمریکا در ۱۳ دی‌ماه دست به جنایت زد و سردار سپهبد حاج‌قاسم سلیمانی را به شهادت رساند، نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با شلیک ۱۳موشک به عین‌الاسد بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در عراق، سیلی محکمی به این کشور زدند. چند ساعت بعد از این عملیات بود که اعلام شد یک هواپیمای اوکراینی با شماره پرواز ۷۵۲ به مقصد کی‌یف با ۱۷۶ سرنشین که ۱۳۹ نفر آنها ایرانی بودند پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) دچار سانحه شد و در نزدیکی شاهدشهر استان تهران سقوط کرد. ساعت این حادثه۶ و ۱۹ دقیقه صبح روز ۱۸ دی اعلام شد.

 

۱۹ دی: مقامات رسمی کشور اعم از سازمان هواپیمایی و دولت، وقوع حادثه در داخل هواپیما را عامل سقوط اعلام کردند.  ابوالفضل شکارچی سخنگوی ارشد نیروهای مسلح، قاسم بی‌نیاز رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی و علی عابدزاده رئیس سازمان هواپیمایی کشوری هم احتمالاتی از جمله آتش‌سوزی را به‌عنوان عاملی برای بروز این سانحه مطرح کردند.‌

 

۲۰ دی: سیدعباس موسوی، سخنگوی وقت وزارت خارجه گفت، ایران از همان ساعات اولیه تحقیقات درباره علت سقوط این هواپیما را طبق استانداردهای بین‌المللی و ضوابط ایکائو آغاز و از کشور اوکراین به عنوان صاحب هواپیما و شرکت بوئینگ به‌عنوان سازنده هواپیما برای مشارکت در تحقیقات دعوت کرد.

 

۲۱ دی: بیانیه‌ای از سوی ستاد کل نیروهای مسلح مبنی بر اشتباه یکی از اپراتورهای پدافند هوایی کشور در شرایط جنگی حاکم بر منطقه و انهدام هواپیما به‌وسیله سامانه موشکی صادر شد. دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی غیرعمد در تشخیص شیء پرنده» اعلام شده بود. سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه نیز ساعاتی بعد ضمن پذیرش مسؤولیت درخصوص این حادثه، توضیحاتی ارائه کرد. به‌گفته سردار حاجی‌زاده در آن شب نیروهای پدافندی ایران در بالاترین سطح هشدار بوده‌اند اما «به‌خاطر برخی ملاحظات» منطقه پرواز ممنوع اعلام نمی‌شود. در این شرایط اپراتور، هواپیما را کروز تشخیص می‌دهد و موظف بوده است در چنین شرایطی تماس بگیرد و تاییدیه بگیرد اما ظاهرا سیستم ارتباطی‌اش با اختلال روبه‌رو بوده است و نمی‌تواند تماس بگیرد. او در این شرایط این تصمیم بد را می‌گیرد و موشک را شلیک می‌کند.

 

در همان روز، رهبر انقلاب با انتشار پیامی ضمن ابراز همدردی عمیق و مجدد با خانواده‌های داغدار، ستاد کل نیروهای مسلح را مأمور پیگیری کوتاهی‌ها یا تقصیرهای احتمالی در این حادثه و مراقبت برای عدم امکان تکرار چنین سانحه‌ای کردند.

 

 

بلافاصله پس از مشخص شدن دلیل سانحه هواپیمای اوکراینی، ستاد کل نیروهای مسلح با صدور بیانیه‌ای، مسؤولیت حادثه را پذیرفت و سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه با حضور در تلویزیون ضمن عذرخواهی از مردم به‌دلیل این حادثه اعلام کرد که در برابر قانون تسلیم است. سردار سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم در جلسه غیرعلنی مجلس تصریح کرد: من هیچ‌وقت در طول عمرم این‌قدر شرمنده نبودم. ممکن است خطا کرده باشیم که کردیم و تعدادی از هموطنان به‌خاطر خطای ما شهید شدند.

 

اما غیرعمد بوده، عذرخواهی می‌کنیم و جبران می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم یک نفر از مردم ما آسیب ببیند.
جمهوری اسلامی همچنین بلافاصله رسیدگی به پرونده تخلفات صورت گرفته در این ماجرا را آغاز کرد و سایر دستگاه‌ها نیز ماموریت یافتند تا ابعاد دیگر پرونده را دنبال کنند که با وجود کارشکنی‌ها و فشارهای غرب تا امروز پیشرفت زیادی در اکثر موارد صورت گرفته است.رئیس‌جمهوری دیروز در جلسه هیات دولت با اشاره به این حادثه تلخ افزود: دولت در جلسه هفته گذشته درخصوص پرداخت خسارات به خانواده جانباختگان این حادثه تصمیم‌گیری کرد و در این راستا مقرر شد بدون تفکیک جانباختگان به داشتن تابعیت ایرانی یا غیرایرانی، ۱۵۰هزار دلار به‌عنوان خسارت پرداخت شود.

 

حسن روحانی گفت: از زمانی که علت سقوط هواپیما آشکار شد به مسؤولان اعلام کردم هر آنچه اتفاق افتاده را به مردم اعلام کنند و البته مسببان آن باید در دادگاه عادلانه محاکمه شوند و بی‌تردید قوه قضاییه همه عاملان حادثه را تحت محاکمه قرار خواهد داد و این برای مردم بسیار اهمیت دارد.

 

روحانی گفت: باید همه زوایای این حادثه روشن شود و مردم از آن اطلاع یابند و در نهایت دادگاه هم باید حکم نهایی را اعلام کند.

 

همچنین هیات وزیران به وزارت راه و شهرسازی، مجوز و ماموریت داد تا درخصوص همه اختلافات و دعاوی مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی، نسبت به انجام صلح با اطراف اختلاف و دعاوی مزبور اقدام نماید. بر اساس این گزارش، پرداخت داوطلبانه خسارات به بازماندگان درگذشتگان حادثه یادشده از محل اعتباراتی که در تاریخ ۷ دی ۱۳۹۹ مورد موافقت رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است، صورت می‌پذیرد.

 

غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه نیز روز سه‌شنبه در نشست خبری در مورد بررسی‌های قضایی این پرونده گفت: بلافاصله پرونده قضایی تشکیل و تحقیقات مفصل و کارگروه‌های متعدد برگزار شد و چون نیازمند بازخوانی جعبه سیاه هواپیما بودیم، این جعبه سیاه خارج از ایران با حضور نماینده جمهوری اسلامی ایران بررسی شد و نتیجه آن در اختیار بازپرس پرونده قرار گرفت.

 

اسماعیلی اظهارداشت: تحقیقات  تکمیل شده و تا پایان ماه جاری به این پرونده رسیدگی می‌شود و البته پیش از این هم جلسات متعددی با خانواده‌های جانباختگان داشتیم و گزارش‌های سانحه و شبیه‌سازی این سانحه در اختیار خانواده‌ها قرار گرفته است.همچنین سعید اوحدی، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران در خصوص زیر پوشش قرار گرفتن خانواده شهدای هواپیمای اوکراینی گفت: ۱۲۷ پرونده به عنوان احراز مقام شهید اعلام شده که بیش از ۷۰ خانواده این شهدا مراحل تکمیل پرونده خود را به پایان رسانده‌اند.

 

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه هم چهارشنبه هفته گذشته درباره آخرین اقدامات ایران در رابطه با هواپیمای اوکراینی گفته بود: طبق آخرین اطلاعات سازمان هواپیمایی کشوری ایران پیش‌نویس نهایی گزارش سانحه هواپیمای اوکراینی را تکمیل و برای اطلاع کشورهای ذی‌ربط ارسال کرده است. براساس مقررات بین‌المللی، این کشورها دو ماه وقت دارند که نظرات و سوالات خود را برای تیم بررسی سانحه به منظور درج در گزارش و پاسخ احتمالی آن ارسال کنند. پس از آن، گزارش برای همه کشورهای جهان قابل انتشار خواهد بود.

 

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم دیروز با صدور بیانیه‌ای با ابراز تاسف و تاثر عمیق آحاد فرماندهان، مسؤولان و کارکنان پاسداران انقلاب اسلامی نسبت به وقوع این حادثه دردناک و ابراز همدردی مجدد با خانواده‌های معظم شهدا بر بهره‌گیری از گزارش‌های کمیته‌های تخصصی بررسی حادثه و رفع کاستی‌ها و معایب برای جلوگیری از حوادث و وقایع مشابه تاکید کرد.

 

 

ایران از همان زمان حادثه بررسی ابعاد آن را آغاز کرد اما به دلیل فناوری جدید هواپیمای بوئینگ اوکراینی، ایران امکانات لازم برای بازخوانی جعبه‌سیاه هواپیما را ندارد بنابراین ایران از شرکت بوئینگ درخواست کرد تا نرم‌افزارهای مورد نیاز برای دانلود این اطلاعات را به ایران بدهد.

 

در این میان یک بار دیگر رفتار خصمانه دولت آمریکا علیه مردم ایران رخ نمود و آمریکا به بهانه تحریم‌های ضدایرانی، مانع تحویل امکانات بازخوانی جعبه‌سیاه به ایران شد. ایران برای اثبات حسن‌نیت خود موافقت کرد به‌رغم اقدام غیرقانونی دولت آمریکا، جعبه‌سیاه هواپیما در آزمایشگاهی در کشور فرانسه بازخوانی و پیاده‌سازی شود.

 

سرانجام و پس از کش‌وقوس‌های فراوان، ۳۰ تیر امسال سازمان هواپیمایی کشوری در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: آزمایشگاه دفتر بررسی و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه موسوم به BEA موفق به کشف و بازخوانی اطلاعات هر دو جعبه‌سیاه هواپیما شده است.

 

 

در دو روز نخست حادثه، اطلاعات و داده‌های هواپیمایی کشوری نشان می‌داد که سانحه به‌خاطر نقص فنی هواپیما رخ داده است و بر همین اساس مقامات کشور، نقص فنی را عامل این حادثه دانستند اما پس از یکی دو روز بررسی مشخص شد سقوط هواپیمای اوکراینی به دلیل اصابت موشک بوده است.

 

همین تاخیر در اعلام دلیل اصلی حادثه و تناقضی که میان اظهارات مقامات کشورمان در یکی دو روز اول بود بهانه‌ای شد برای اپوزیسیون و رسانه‌های غربی که لحظه به لحظه بر حجم برنامه‌های خود درباره این اتفاق بیفزایند و با دعوت از کارشناسان، از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

 

کانال‌های تلگرامی ضد انقلاب هم مردم را به آشوب دعوت کردند و همزمان با شروع چند تجمع کم‌تعداد در برخی از دانشگاه‌های تهران ازجمله امیرکبیر، شهید بهشتی و صنعتی‌شریف، بی‌بی‌سی به دروغ از اختلال یا کندی اینترنت گفت. برخی سلبریتی‌ها هم بدون توجه به اوضاع و احوالی که پیش آمده در فضای مجازی با ادبیاتی تند مقامات مسؤول را مورد خطاب قرار دادند و با انتشار متن‌های تحریک‌کننده از مردم خواستند که برای گرامیداشت جانباختگان به خیابان‌ها بیایند.

 

برخی از این تجمعات از جمله در دانشگاه امیرکبیر با اغتشاشاتی هم همراه بود که دخالت پلیس را به دنبال داشت. اما نکته جالب در این تجمع، حضور سفیر انگلیس در میان تجمع‌کنندگان بود که باعث شد ماموران انتظامی او را به‌خاطر حضور غیرقانونی ساعتی بازداشت کنند.

 

البته همین تجمعات محدود، خوراک خبری چند روز رسانه‌های ضدایرانی را فراهم کرد و بی‌بی‌سی مدعی سرکوب شدید معترضان در تهران شد.

 

مقامات آمریکایی هم از قافله عقب نماندند و در پیام‌هایی از قانون‌شکنان حمایت کردند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری جنایتکار آمریکا که چند روز قبل از این حوادث، قهرمان ملی مردم ایران را ترور کرده بود در پیامی به زبان فارسی در توییتر نوشت: مردم شجاع و رنج‌کشیده ایران؛ من از ابتدای دوره ریاست‌جمهوریم با شما ایستاده‌ام و دولت من همچنان با شما خواهد ایستاد. ما اعتراضات شما را از نزدیک دنبال می‌کنیم. شجاعت شما الهام‌بخش است.

 

اما با وجود تمام این تلاش‌ها، اقدام بهنگام نیروی انتظامی و همچنین بی‌توجهی و بی‌اعتنایی تجمع‌کنندگان به آشوب‌طلبان باعث شد که این تجمعات به‌سرعت پایان یابد.