10 نکته از «فلسطین-اسرائیل» در 2019

1. دو انتخابات کنست؛ بدون نتیجه:

برگزاری دو انتخابات کنست و کشیده شدن تکلیف کابینه به انتخابات سوم در سال 2019 را می توان مهم ترین اتفاقات سال گذشته برای اسرائیلی ها دانست. چالشی که رنگ بوی جدال های هویتی در سرزمین اشغالی به خود گرفته است. چالشی که موجب شده مخالفان نتانیاهو تمام تلاش خود را برای پایان دادن به عمر سیاسی کسی که 12 سال این کرسی را رها نکرده است انجام دهند.

یکی از این اقدامات به جریان انداختن پرونده های فساد بی بی است. دادستان رژیم در تاریخ ۲۱ نوامبر(۳۰ آبان) بود که به‌صورت رسمی برای نتانیاهو کیفرخواست صادر کرد. کیفرخواستی که در میان آن‌ها از مهم‌ترین فسادش یعنی پرونده ۳۰۰۰ که مربوط به خرید سه زیردریایی از آلمان است که جنجال زیادی به راه انداخت خبری نبود. در این پرونده نتانیاهو به پرداخت رشوه برای خرید زیردریایی و قربانی کردن امنیت ملی اسرائیل متهم است. اما همین تصمیم دادستان بسیار حائز اهمیت بود زیرا این برای نخستین بار است که دادستان اسرائیل علیه یک نخست‌وزیر مستقر اعلام‌ جرم می‌کند. اعلام‌ جرمی که هرچند قانونا مانع پست نخست‌وزیری نتانیاهو نیست اما کار را برای او سخت خواهد کرد.

2. اجلاس منامه و رونمایی از طرح اقتصادی معامله قرن:

معامله قرن از زمان روی کار آمدن ترامپ بارها مطرح شده بود اما اولین نشست رسمی برای رونمایی آن در منامه بحرین با موضوع اقتصادی در ماه ژوئن بود.

ر آستانه نشست منامه که به کنفرانس بحرین معروف شده است، کاخ سفید در وبسایت خود طرحی ۴۰ صفحه ای منتشر کرد. کاخ سفید این طرح را فرصتی اقتصادی برای صلح پایدار معرفی کرده است. این طرح از سه بخش مختلف تشکیل شده است: توانمند سازی و توسعه اقتصادی، توسعه انسانی و توانمندسازی جامعه فلسطین و در نهایت توانمند سازی و تقویت دولت فلسطینی.

آنچه در طرح معامله قرن به چشم می خورد تلاش برای وسوسه اقتصادی سران و ملت های عرب بالاخص فلسطینیان و همسایگان آن است. در این طرح سعی شده با ارائه یک طرح جامع اقتصادی برای فلسطینیان و منطقه با دادن وعده هایی آنان را برای پذیرش طرح آمریکایی-صهیونیستی فلسطین وسوسه کند. هرچند این نشست با آنچه آرزوی صهیونیست ها بود فاصله معناداری داشت.

3. اسرا و بازداشتیهای بی پایان:

یکی از موضوعات مهم سال 2019 در مسئله فلسطین؛ اسرا و وضعیت آنان بود. درگذشت دو اسیر فلسطینی در ماه های اخیر در زندان های اسرائیل این مسئله را با حسایت های بیشتری روبرو کرد. تعداد بازداشت شدگان در زندان های اشغالگران اسرائیلی تا پایان امسال به پنج هزار نفر رسیده است که 40 نفر از آنها زن و 200 نفر کودک است. همچنین تعداد بازداشت شدگان اداری(بدون هرگونه اتهامی) به حدود 450 نفر رسیده است، همچنین 700 نفر از اسیران فلسطینی، بیمار هستند که 10 نفر از آنها با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کنند.

4. تداوم اشغالگری در کرانه باختری و کمپین «#کلنا_معاذ»:

شهرک سازی و مصادره زمین های فلسطینان در قدس و الخلیل یکی دیگر از اخبار پرحاشیه و روزمره سال 2019 برای علاقه مندان به فلسطین بود. اسرائیل طی یک سال گذشته با روندی عجیب شهرک سازی های مناطق 1967 بالاخص در شهرهای الخلیل و قدس را دنبال کرد. یکی از حاشیه های مهم این مسئله اتفاق برای یک خبرنکار بود/ یک خبرنگار هم که برای خبرگزاری محلی فلسطین کار می‌کرد هنگام تلاش برای فیلمبرداری از عملیات مصادره زمین‌ها و اخراج مردم از زمین‌ها به ضرب گلوله نظامیان صهیونیست، از ناحیه چشم چپ زخمی شد. در جهان برای اعلام همبستگی با "معاذ عمارنه" عکاس فلسطینی که جمعه گذشته در پی شلیک نیروهای نظامی اسرائیل چشم چپ خود را از دست داد موجی جالب در شبکه های اجتماعی راه افتاد که چشم چپ خود را به وسیله دست یا پارچه میپوشاندند؛ کمپینی که «#کلنا_معاذ» نام گرفت.

5. ترور ابوالعطا از رهبران جهاد اسلامی:

یکی از اتفاقات مهم سال 2019 ترور شدن یکی از رهبران اصلی جهاد اسلامی در 21 آبان ماه بود. ترور صهیونیست‌ها در شجاعیه غزه هدفی مشخص داشت؛ بهاءالدین ابوالعطا مشهور به ابوسلیم، مردی که از سران نظامی جنبش جهاد اسلامی. وقتی اهمیت این انتخاب مشخص می‌شود که بدانیم در تاریخ ۲۹ اکتبر (۷ آبان) روزنامه صهیونیستی و نزدیک به نهادهای امنیتی اسرائیل «اورشلیم پست» در یادداشتی سه دشمن اصلی و سه سرلیست ترور برای اسرائیل را معرفی کرده است. سید حسن نصرا... و حاج قاسم سلیمانی دو چهره مشهور این یادداشت بودند اما نفر سوم کمتر شناخته‌شده، کسی نبود جز «شهید ابوالعطا».

اورشلیم پست در آن یادداشت شهید اخیر جهاد اسلامی را با مؤلفه‌هایی چون «نماینده ایران در جهاد»، «فعال در ساخت موشک‌های دوربرد» و «هدف ترور ناکام در سال ۲۰۱۲» معرفی می‌کند. ادعاهایی که اهمیت ترور را برای صهیونیست‌ها نشان می‌دهد.

6. پایان اجرای دو ضمیمه باقوره و غمر و بازگشت این دو منطقه به حاکمیت اردن:

یکی دیگر از تحولات مهم، عدم تمدید بخشی از توافق مشهور به وادی العربه، صلح میان اردن و اسرائیل بود.

توافق سازش اردن و اسرائیل که در سال ۱۹۹۴ به امضا رسید، به اسرائیل اجازه می‌داد این زمین‌ها را که در منطقه باقوره (که اسرائیلی‌ها به آن نهرییم به معنی بین دو نهر می‌گویند) و غمر واقع هستند، علی رغم آنکه جزو خاک اردن است اما به صورت رایگان در اختیار داشته باشند!

باقوره 12 کیلومتر مربعی است که در محل تلاقی دو رود اردن و یارموک واقع شده است، یعنی در قسمت شمالی مرز اردن و اسرائیل. غمر نیز منطقه‌ای به مساحت چهار کیلومتر مربع است که در جوار قسمت جنوبی مرز دو کشور قرار دارد.

این مناطق ارزش اقتصادی در حوزه کشاورزی و گردشگری دارد. اما اقدام اردن بیش از هر چیز عیان کننده چالش میان روابط تل آویو و امان است.

7. تعلیق روابط میان تشکیلات خودگردان و تل آویو:

یکی دیگر از موضوعات مهم سال گذشته میلادی، تشدید چالش و دیوار بی اعتمادی میان تشکیلات خودگردان و تل آویو بود. با تداوم اقدامات اسرائیل اعم از انتقال سفارت و شهرک سازی ها و ... روابط میان این دو نهاد سیاسی یعنی تشکیلات خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس و کابینه تل آویو به نخست وزیری نتانیاهو به بدترین حد ممکن خود در یک دهه اخیر که هر دو بر سر این دو نهاد بوده اند رسید.

تحولاتی که از تعلیق همکاری میان تشکیلات خودگردان و تل آویو از سوی رام الله در آگوست شروع شد تا قطع منابع مالی تشکیلات از سوی تل آویو و تهدید به انحلال این نهاد ادامه یافته است. بسیاری از تحلیل گران معتقدند اسرائیل فرآیند تغییر مدیریت تشکیلات یعنی جایگزینی فردی به جای محمود عباس یا انحلال این نهاد را ماه هاست آغاز کرده است.

8. سفر هیاتی از حماس به تهران و دیدار با رهبر انقلاب:

روابط ایران و حماس با شروع بحران‌های سوریه و خروج حماس از این کشور رو به تیرگی رفت. به گونه‌ای که پس از بحران سوریه تنها یک دیدار رسمی میان رهبران حماس و رهبر انقلاب در سال ۹۰ انجام شد و پس از آن روابط دچار چالش‌های فراوانی شد. این دیدار سال ۹۰ با توجه به آغاز بحران سوریه و خروج حماس از دمشق و اتخاذ مواضعی ضد بشار اسد بسیار مورد توجه قرار گرفت.

اما دیدار تیرماه هیاتی از حماس با رهبر انقلاب و تاکید رهبر انقلاب بر این جمله که «حماس قلب حرکت فلسطین؛ فلسطین قلب حرکت جهان اسلام » است نشان داد که روابط ایران و حماس به مرحله پایانی ترمیم خود نزدیک شده است.

9. قطع کمک مالی آمریکا به آنروا:

در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۹۷ (۱ سپتامبر ۲۰۱۸) دولت آمریکا بودجه سازمان آنروا را به طور کامل قطع کرد. این تصمیم از سوی گروه‌های مختلف فلسطینی و حتی برخی دولت‌‌های غربی مورد انتقاد جدی قرار گرفت. این تصمیم ترامپ در سلسله اقدامات دولت وی در مسئله فلسطین، در صحنه میدانی و واقعی فلسطین بسیار مهم و تأثیرگذار خواهد بود؛ دلیل این مسئله ماهیت سازمان آنروا و هدف از این اقدام است.

حذف حمایت مالی در وهله اول و موجودیت آنروا در مراحل بعدی، تلاشی است تا سازمانی که با تعریفی حداقلی از آوارگان، بر مسئله حق بازگشت آنان و حقوقشان بر اساس قطعنامه‌های سازمان ملل تاکید می‌نماید را کنار بگذارند. حذف آنروا، مقدمه‌ای است برای حذف موضوع آوارگان و پذیرش حقوق آنان در ادامه مسیر معامله قرن.

هرچند بسیاری از کشورهای عربی از تحقق سازش نهایی با تل‌آویو استقبال می‌کنند اما مسئله آوارگان چالشی مهم برای بافت اجتماعی و اقتصادی آنان بالاخص کشور اردن است. شاید بتوان این‌گونه بیان کرد که اگر در مسئله پایتختی قدس، کشورهای عربی تنها به محکومیت سیاسی بسنده کردند اما در موضوع آوارگان به این سادگی‌ها از مسئله عبور نخواهند کرد. از سوی دیگر، آوارگان و بازگشت آنان یک اهرم و فرصت طلایی برای مقاومت در مسیر عقیم کردن معامله قرن است. لذا ما شاهدیم بیش از شش ماه است حماس با تداوم راهپیمایی‌های بازگشت در نوار غزه به دنبال زنده نگه داشتن این موضوع است. شاید بتوان مسئله آوارگان را شاه کلید معامله قرن نامید.

10. آغاز تحقیقات دیوان کیفری بین‌المللی در خصوص جنایت‌های جنگی اسرائیل

اما آخرین اتفاق مهم در حوزه فلسطین-اسرائیل؛ اعلام دیوان کیفری بر آغاز پرونده شکایت 4 سال گذشته تشکیلات خودگردان از اسرائیل بود. این شکایت درباره جنایت‌های اسرائیل در اراضی اشغالی (مناطق 1967) می باشد که اسرائیل را به انجام جنایت های جنگی در مناطق اشغالی و سرزمین های فلسطینی متهم میکند. در بیانیه رئیس دیوان کیفری در خصوص این تصمیم آمده است: جرایم جنگی در کرانه‌ باختری، قدس شرقی و نوار غزه رخ داده‌ است. شبکه ۱۳ اسرائیل در خصوص این اتفاق اعتراف کرد: موافقت قضات دیوان با انجام تحقیقات؛ یک سونامی سیاسی است! اما واکنش نتانیاهو هم به این تصمیم، جالب بود! وی در سخنانی گفته است: «چه کسی را متهم می‌کنند؟ ایران؟ ترکیه؟ سوریه؟ نه- اسرائیل. تنها دموکراسی در خاورمیانه!» و آنچه این پرونده را حساس تر کرده است آن است که اسرائیلی مدعی است که دیوان فاقد صلاحیت لازم برای تحقیق در فلسطین است چون فلسطین یک دولت مستقل و خودمختار نیست. اما جالب است بدانیم که تشکیلات خودگردان فلسطین عضو دیوان کیفری بین المللی است، اما اسرائیل نه!

محمد محسن فایضی- کارشناس مسائل فلسطین