پل‌های بی‌جانی که فرو می‌ریزند

این یعنی از همین حالا سایه تهدید باران‌های پاییزی کم و بیش در مناطق سیل زده خودش را نشان داده و در منطقه‌ای مثل معمولان استان لرستان، که اسمش بعد از سیل فروردین ماه امسال سر زبان‌ها افتاد، پل موقتی را که بعد از سیل ساخته شده بود با خودش برده و دوباره مسیر ارتباطی مردم روستاهای این منطقه را قطع کرده است. نماینده مردم پلدختر و معمولان در توضیح بیشتر می‌گوید: در جریان سیل فروردین ماه، حدود 17 پل روستایی تخریبی و 70 پل تعمیری در منطقه داشتیم و الان که هشت ماه از سیل گذشته، واقعا درخواست ما این است که وزارت راه و شهرسازی هرچه سریع‌تر نسبت به پاکسازی جاده‌های روستایی و بازسازی این پل‌های روستایی اقدام کند تا مردم با توجه به بارندگی‌هایی که درپیش است با مشکلاتی وخیم‌تر از فروردین ماه روبه‌رو نشوند .
2تا لوله یعنی پل موقت!
همین چند روز پیش بود که برخی سایت‌های خبری محلی، از قطع شدن راه ارتباطی مناطق معمولان و بنلار و زیودار در اثر بارش‌های اخیر خبر دادند؛ راه ارتباطی‌ای که درواقع پلی بود روی رودخانه و پیش از این در سیل فروردین‌، تخریب شده بود و جایش یک پل موقت نشسته بود و حالا همان پل موقت هم که روستاهای طاق عباسعلی، کلات، زیر‌انبار و چم حیدر را به هم وصل می‌کرد، دوباره همان پل موقت را هم سیلاب با خود برده و سیدحبیب‌ا... موسوی، بخشدار معمولان گفته با تخریب این پل موقت راه ارتباطی ۴۶۰ خانوار یعنی ۲۰۵۰ نفر در این روستاها قطع‌شده.این در حالی است که عرشه پل اصلی هم که از سوی راهداری شهرستان پلدختر نصب شده، به‌دلیل ایجاد‌نشدن خاکریز با بارندگی اخیر مجدداً تخریب شده است.
البته حسن رضائیان، فرماندار پلدختر می‌گوید، ارتباط این پل موقت یک روز بعد از بالا آمدن آب، دوباره در منطقه بنلار و زیودار برقرار شد، اما مردم منطقه هنوز نگران بالا آمدن آب رودخانه‌های فصلی و استقامت این پل و پل‌های موقت مشابه‌اش هستند.
اکبر عزیزی، دهیار روستای زیودار، یکی از روستاهای این منطقه در همین رابطه به ما می‌گوید: ما اینجا یک پل فلزی داشتیم به اسم پل طاق عباس علی که بعد از سیل کاملا خراب شد. اما از آن زمان تا حالا هنوز برای ما پل ثابت نزده‌اند، همان روزهای اول آمدند دوتا لوله کف رودخانه انداختند و این شد پل موقت ما. مردم این روستاها هم همه از روی همین دوتا لوله رفت‌و‌آمد می‌کردند. هفته پیش با بارانی که آمد این دوتا لوله را آب برد و مسیر قطع شد و دوباره آمدند آن را کار گذاشتند و هنوز کار ساخت پل دائمی ما تمام نشده!
این پل دائمی هم برای ما پل نمی‌شود
دهیار روستای زیودار البته دل خوشی از پل دائمی در حال احداث هم ندارد و می‌گوید: آن‌طور که ما دیده‌ایم این پل از همین حالا شکم داده، یکی از پایه هایش هم روی خاک است و واقعا نمی‌دانیم با این بارش‌های زیاد در منطقه ما، قرار است پاییز و زمستان را چطور بگذرانیم!
این نگرانی به گفته عزیزی، گلایه مشترک مردم روستاهای این منطقه است؛ روستاییانی که با هر بار بارش باران و بالا آمدن آب رودخانه‌های فصلی باید تن و بدن‌شان موقع عبور از پل‌های موقت بلرزد و نگران جان‌شان باشند.
لرستان یک کارگاه عمرانی بزرگ
ما گلایه مردم مناطق سیل زده پلدختر و معمولان را به گوش رضا آقامیرزایی، مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان می‌رسانیم و او می‌گوید: بعد از سیل فروردین، اتفاقی که در استان لرستان افتاد یک فاجعه سنگین بود. تمام زیرساخت‌های استان از بین رفت و با این حال ما کارمان را در دو مقطع انجام دادیم. مقطع اول که کار موقت بود و همه دستگاه‌های امداد و نجات با هدف برقراری ارتباط به میدان آمدند و بحث بعدی هم تثبیت طرح‌ها بوده که با توجه به میزان اعتباری که به ما تخصیص داده‌اند در حال انجام است، اما بعضی جاها به خاطر محدودیت‌های ارتباطی ممکن است کار به کندی پیش برود؛ با این حال در مجموع لرستان الان به یک کارگاه عمرانی بزرگ تبدیل شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استان لرستان درباره پل موقت منطقه زیودار و بنلار هم می‌گوید: پلی که از آن صحبت می‌شود پل طاق عباسعلی نام دارد که یک پل فلزی سرپایی 30 متری بود که در جریان سیل به صورت کامل تخریب شد و از بین رفت.
دوستان ما در راهداری اولین اقدامی که کردند این بود که در کف رودخانه چند تا لوله انداختند و یک پل موقت ساختند تا تردد مردم قطع نشود که در جریان باران اخیر این لوله‌ها جابه‌جا شدند. در کنار این یک پل بیلی هم به طول 50 متر نصب شده که الان یک سمت این پل روی دستک است و پیمانکار روی سمت دیگر آن در حال کار است و با بازدیدی که من از منطقه داشتم، اگر شرایط جوی خوب باشد یک ماه و اگر نباشد حدود دو ماه دیگر این پل به بهره‌برداری می‌رسد و حتی مسیر تردد خودروها هم برقرار می‌شود.
کفه نامتوازن اعتبارات و خسارات
با این حال پشت پرده گلایه مردم ساکن در مناطق سیل‌زده از فراهم نشدن دوباره زیرساخت‌ها و عذر و بهانه‌های مسؤولان برای به پایان نرسیدن پروژه‌ها، همیشه پای نبود اعتبارات به چشم می‌خورد؛ آن‌قدر که بنا به‌ گفته بسیاری از مدیران در این استان حجم خسارات وارده در سیل فروردین‌ در مقایسه با اعتبارات بازسازی به‌هیچ‌وجه همخوانی و تناسب نداشته و همین موضوع باعث کندی سرعت عمل دستگاه‌های اجرایی در بهبود یا بازسازی ابنیه و تأسیسات زیربنایی شده است. نشان به آن نشان که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به این موضوع که سیل فروردین‌ امسال ۶۴۶ میلیارد تومان به تأسیسات آبی این شرکت خسارت وارد کرد، در رسانه‌ها گفت: برای جبران این خسارت‌ها تنها ۴۴ میلیارد تومان اعتبار ابلاغ ‌شده است.
رضا میرزایی با بیان این‌که اعتبارات ابلاغ‌ شده جوابگوی جبران حجم خسارت‌های وارده هم نیست، افزود: از آنجا که بسیاری از تأسیسات آبرسانی و همچنین شبکه‌های آبیاری در سیل فروردین‌ آسیب جدی دید، اما به‌دلیل نبود اعتبار هنوز امکان بازسازی بسیاری از این سازه‌ها میسر نشده که همین امر نگرانی از عدم تأمین آب مورد نیاز کشاورزان برای کشت را هم به‌وجود آورده است.

پل موقت عمر کوتاهی دارد

در این حقیقت که سیل بزرگ‌ترین خسارت را به زیرساخت‌های استان لرستان زد، شکی نیست؛ این همان واقعیت تلخی است که از دوازدهمین روز فروردین امسال روی سر این استان و شهرهای سیل‌زده‌اش سایه انداخته؛ مشکلی که زیرساخت‌های آب، برق، گاز، تلفن، مسیرهای ارتباطی، پل‌ها و... را تحت‌تاثیر قرار داده و هنوز هم که هنوز است بعد از گذشت چندماه، تبعاتش در این استان دیده می‌شود. غلامرضا احمدی بیداخویدی، کارشناس شهرسازی اما معتقد است که بارِ این تبعات ناخواسته ‌باید در چندماه گذشته کم می‌شده. او به جام‌جم می‌گوید: پل‌های موقت، در سیستم کلی شهرسازی جهانی، به صورت موقتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و این از اسم‌شان هم مشخص است، یعنی در نقاطی که امکان برپایی‌شان وجود دارد، برپا می‌شوند، اما عمر کوتاهی دارند نهایتا یک ماه یا دوماه. و درواقع به‌خاطر این‌که به صورت موقتی امور سروسامان پیدا کنند و مردم بتوانند تردد داشته باشند و مسیر مواصلاتی قطع نشود، مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما به هیچ وجه نمی‌توانند به عنوان پل دائم استفاده شوند .
این کارشناس در توضیح بیشتر می‌گوید: ساختن پل ثابت و دائمی اصلا کار ساده‌ای نیست. پل ساختن نیاز به کار مطالعاتی زمین‌شناسی دارد، نیاز به ریسک‌شناسی زمین دارد، باید دبی 50 سال قبل را بررسی کنند و مثلا ببینند اینجا از این مسیر چقدر آب عبور می‌کند و موارد مشابه دیگر.... دقیقا به همین دلیل پل‌های موقت هیچ‌وقت نمی‌توانند جای این پل‌های دائمی را بگیرند و باید به محض این‌که پل موقت را زدند، در کنارش فعالیت‌های عمرانی برای ساخت پل دائم آغاز و بستر ساخت پل دائم فراهم شود.

توسعه پایدار مبنای پل‌سازی نیاکان ما

28 فروردین امسال بود که گزارشی درباره پل‌های تاریخی لرستان در همین صفحه کار کردیم؛ یعنی درست بعد از وقوع سیلابی که بسیاری از راه‌های ارتباطی و پل‌های چند سال ساخت لرستان را تخریب کرد، اما نتوانست حریف پل‌های چند هزار سال ساخت آن شود.
لرستان صد پل تاریخی ثبت ملی شده دارد که تعداد زیادی از آنها به یادگار مانده از دوران اشکانی و ساسانی و اوایل دوره اسلامی تا قرن چهار هجری است. معماری قوی و اصولی پل‌ها باعث شده هنوز بسیاری از آنها سالم و پا برجا باشد، برخلاف پل‌هایی که در چند دهه اخیر ساخته و هر کدام با یک سیلاب ویران شده و منطقه‌ای را به ویرانی کشاندند.
عطا حسن‌پور، باستان‌شناس و پژوهشگر پل‌های تاریخی لرستان، در همین خصوص به جام‌جم می‌گوید: معماران عصر حاضر برخلاف نیاکان ما به هیدرولیک و قدرت آب واقف نیستند و آن را در پل‌سازی‌هایشان رعایت نکردند، مثل همین پلی که سال ۸۴ روی کشکان ساختند و در سیلاب فروردین ۹۸ ویران و باعث تغییر مسیر آب به سمت خانه و زندگی مردم پلدختر و زیرآب رفتن شهر شد. یعنی هم خودش ویران شد و هم شهری را به ویرانی کشاند؛ درحالی که دلیل سالم ماندن پل‌های باستانی رعایت توسعه پایدار و سنجش همه اصول و جوانب در ساخت سازه‌ای مستحکم روی آب بوده است، برای همین پل گاومیشان پس از هزار سال همچنان سالم و قوی روی رود سیمره پابرجاست.

مینا مولایی
ایران