معماری در خدمت دیپلماسی

برای مثال عمده‌ترین نشانه‌هایی که در رویدادهای متنوع بین‌المللی مربوط به یک کشور یا شهر در حوزه‌های مختلف علمی، گردشگری، شهری و ورزشی در قالب‌های رسانه‌ای اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی مشاهده می‌شود، مهم‌ترین نمادهای معماری محل برگزاری آن رویداد است. در بخش‌های خبری شبکه‌های تلویزیونی نیز هنگام وقوع یک اتفاق اعم از مثبت یا منفی در هر کشور، بسته به سیاست‌های آن رسانه با برقراری ارتباط خبری با خبرنگاران مستقر، تصویر مهم‌ترین نماد معماری آن مکان در کنار پوشش وقایع مرتبط با رخداد دیده می‌شود.
در حقیقت ملت‌های جهان یکدیگر را بیش از هرچیز از طریق ابنیه و معماری می‌شناسند و از آن طریق با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. هر بنایی در عین ایستا بودن در خود معانی ضمنی فراوانی دارد. بناها در مواجهه با مخاطب از جنبه‌های زیبایی‌شناسانه وارد اذهان آنها می‌شوند و تصویر مثبت یا منفی از یک ملت را شکل می‌دهند.
برای مثال در مواجهه با نام کشور فرانسه یا شهر پاریس به‌واسطه این زیبایی‌شناسی شکل گرفته به‌وسیله رسانه‌ها و تاثیر ناخودآگاه آن، تصاویر برج ایفل، موزه لوور یا کلیسای نوتردام در ذهن مخاطب شکل می‌گیرد و کمتر ذهنی به استعمار فرانسوی‌ها در آفریقا فکر می‌کند یا یک مخاطب ایرانی بعید است، دوستی صدام حسین با ژاک شیراک و فروش سلاح‌های شیمیایی و هواپیماهای میراژ و کشتار تعداد زیادی از هموطنان خود به این واسطه را به یاد آورد. هر مخاطبی در هر جای جهان از آفریقا تا ایران در صورت وقوع یک حادثه ناگوار در پاریس یا برج ایفل به‌صورت ناخودآگاه مضطرب شده و با سمپاتی به‌وجود آمده، اخبار آن را پیگیری و با آن ابراز همدردی می‌کند. در سینمای هالیوود نیز از طریق محصولات سینمایی با پخش هدفمند ساختمان‌ها و نمادهای معماری در شهرها برای ایالات متحده برندسازی مثبت در اذهان مخاطبان برنامه ریزی شده و شکل می‌گیرد.
این نکته توجه ما را به این موضوع جلب می‌کند که ما نیز باید با شناخت ظرفیت‌های معماری خود و بازنمایی و تکرار تصاویر برای مخاطب جهانی و غیر‌ایرانی در رسانه‌ها به‌خصوص رسانه‌های مجازی، با ویژگی‌های کم نظیر موجود، آنها را تحت تاثیر قرار دهیم و در وقایع مختلف برای کشور سمپاتی ایجاد کنیم. این اتفاق در کمترین حالت به‌طور مستقیم باعث رشد اقتصاد گردشگری در شهرهای ایران می‌شود، در سطح منطقه‌ای و جغرافیای ایران تاریخی بین کشورهای منطقه به‌دلیل میراث مشترک تاریخی که نشانه‌های آن در بناهای تاریخی بیش از هرچیز به چشم می‌آید، وحدت ایجاد می‌کند و در نهایت در سطح جهانی با خنثی‌سازی هجمه‌های مغرضانه سیاسی در نقش یک روابط عمومی قدرتمند به ارتقای امنیت پایدار ملی می‌انجامد. قدرت فرهنگ و نمادهای فرهنگی و تاریخی ایران به حدی است که حتی ترامپ نیز در توییت‌های خود نمی‌تواند تاریخ و فرهنگ ایران را نادیده بگیرد و تلاش می‌کند با استثنا کردن آن و سوگیری ذهن مخاطب سپس به سیاست ایران‌هراسی خود بپردازد. دلیل این امر نه آشنایی او با فرهنگ ایران از طریق کتاب‌های تاریخی و ادبی، بلکه قدرت کم‌نظیر شمایل ذهنی و معماری ایرانی برای مخاطب جهانی است. مولفه مهمی که برای بهره‌برداری و بازنمایی از آن باید یک برنامه‌ریزی جدی از سوی نهادهای متنوع دیپلماسی عمومی در ایران انجام بشود. در یادداشت بعدی با جمع‌بندی سه یادداشت اخیر به راهکارهای مردمی توسعه ارزش افزوده معماری ایران برای دیپلماسی عمومی در فضای رسانه‌های مجازی خواهیم پرداخت.

محمد ولوی

بین‌الملل