رده‌بندی سنی فیلم‌ها به معنی ممیزی نیست

بر این اساس، چند روز پیش بود که اولین خروجی شورای رده‌بندی سنی اعلام شد و طی آن اعضای شورا برای فیلم‌های «بی‌حسی موضوعی» به کارگردانی حسین مهکام و تهیه‌کنندگی حبیب رضایی ۱۵+، فیلم «مسخره باز» به کارگردانی همایون غنی‌زاده و تهیه‌کنندگی علی مصفا ۱۲+، فیلم «نوشین» به کارگردانی تاکه فومی تسوتسویی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی ۱۲+ و فیلم «سونامی» به کارگردانی میلاد صدرعاملی و تهیه‌کنندگی رسول صدرعاملی ۹+ را در نظر گرفتند.
به همین بهانه با مهرزاد دانش، از منتقدان حوزه سینما و یکی از اعضای این شورا گفت‌وگویی کرده‌ایم و نظرش را درباره اولین خروجی این شورا جویا شدیم.
شورای رده‌بندی سنی فیلم‌ها در جلسات اخیرش برای فیلم‌های «بی حسی موضعی» 15+، «مسخره باز» ۱۲+، «نوشین» ۱۲+ و «سونامی» ۱۲+ را در نظر گرفته‌اند. مرز بین اعداد 9 و 12 و 15 کجاست؟
رویه‌ای که در این شورا جاری است ابتدا بر مبنای صحبت کردن است. به این معنا که هر یک از اعضای شورا چنانچه تمایل داشته باشند نظرشان را با زاویه دیدی که دارند مطرح می‌کند و پیرو آن صحبت می‌کنند. خب مسلما بعضی از دوستان نگاه منبسط‌تر و بعضی دیگر نگاه منقبض تری دارند و بعد از این‌که دوستان حرف‌هایشان را زدند رای‌گیری به عمل می‌آید و دبیر جلسه رای‌ها را می‌شمارد و بر مبنای رای اکثریت نتیجه جلسه را اعلام می‌کند. من خودم در جلسه فیلم «بی‌حسی موضعی» حضور نداشتم، اما این جلسات با حضور نصف به علاوه یک نفر از مجموع نفرات رسمیت پیدا می‌کند، به عنوان مثال اگر اعضای جلسه 30 نفر باشد با حضور 16 نفر رسمیت دارد. به هر حال هر یک از دوستان نقطه نظراتشان را بر مبنای حوزه فعالیت‌شان (روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فیلمسازی و...) بیان می‌کنند. همگی این دوستان با دانشی که در حوزه خود دارند، شناخت و بینشی نسبت به بازه سنی نوجوان ( 16-9 سال) دارند که مطرح می‌کنند و برآیندش می‌شود آنچه می‌بینید.
پس برای هر فیلم یک جلسه مجزا برگزار می‌کنید؟
بله.
جزئی‌تر توضیح می‌دهید داستان این سه عدد 9 و 12 و 15 چیست و از کجا آمده؟
این اعداد به فواصل مساوی سه سال از یکدیگر تفکیک پیدا کرده‌اند. ببینید، یک آدم 9ساله کودک است، 12ساله در ابتدای نوجوانی و 15ساله اوج نوجوانی و بعد از آن هم که دیگر فرد وارد جوانی می‌شود. البته این طیف رده‌بندی شاید در معیارهای مختلف متفاوت باشد، اما در جایی که ما هستیم به این مرزبندی در سنین رسیدیم.
خاصه در مورد فیلم «مسخره‌باز» که ۱۲+ به آن تعلق گرفته; جدای از این‌که فیلم می‌تواند توجه سلایق خاص را به خود جلب کند شاید مخاطب نوجوان اصلا نتواند درکی از فضای فیلم و ارجاع‌های متعدد سینمایی آن داشته باشد! در جلسه مربوط به این فیلم، اجماع نظر اعضا به چه شکل بود؟
بنای ما اصلا این نیست که کودکان و نوجوانان درکی از فضای یک فیلم دارند یا نه. ما به والدین توصیه می‌کنیم که وقتی قرار است بلیت فیلمی را خریداری کنند به این نکته هم توجه کنند که این فیلم مناسب سن فرزند شان هست یا نه. این پیشنهاد ماست که والد می‌تواند آن را بپذیرد یا نپذیرد. در مورد مسخره باز هم نظرات در جلسه خیلی مختلف بود. بعضی‌ها معتقد بودند این فیلم اصلا درجه‌بندی نمی‌خواهد و بعضی دیگر نظری کاملا برعکس داشتند که برآیندش شد ۱۲+. کسانی که معتقد بودند این فیلم درجه‌بندی نیاز دارد عمدتا بر این اشاره داشتند که موقعیت‌هایی در فیلم وجود دارد که ممکن است با نگاه نوجوان تناسبی نداشته باشد و آشفتگی ذهنی برایش به همراه بیاورد. به هر حال آنچه که الان درباره رده‌بندی سنی این چهار فیلم ملاحظه می‌کنید نتیجه جلسه اول این شوراست و هر چه که جلوتر برود نظرات اعضا به هم نزدیک‌تر می‌شود. در حال حاضر می‌توانم بگویم نتیجه‌ای که در نهایت بیان می‌شود شاید برای هر یک از اعضا خیلی قابل قبول نباشد یا باشد، اما به هر حال این برآیند نگاه کل اعضاست و به عنوان اولین تجربه در این زمینه بد نیست که البته امیدوارم با توجه به این‌که تخصص‌های مختلفی در این شورا از روان‌شناس و جامعه‌شناس گرفته تا شاعر و منتقد و متولیان آموزش و پرورش حضور دارند در آینده بهتر شود. به خصوص این‌که اخیرا آقای انتظامی پنج سینماگر هم به اعضای این شورا اضافه کردند و خب وزنه سینمایی شورا افزایش یافته و متعاقبا استانداردهای سینمایی هم بیشتر در آن رعایت می‌شود.

درباره امکان و ضمانت اجرایی رده‌بندی سنی در سینماها چه نظری دارید؟
در آیین‌نامه پیشنهادی که منتشر شد، ‌بندی وجود داشت که برای بعضی از فیلم‌ها که درجه‌بندی سنی بیشتر داشتند محدودیت‌هایی هم در اکران لحاظ شود، اما این پیش نویس است و در مورد این پیش‌نویس تمام صاحب‌نظران این حوزه باید نظرات شان را اعلام کنند. بنابراین پیش نویس آیین نامه رده‌بندی سنی فیلم‌ها فعلا منتشر شده تا نظرات مختلف جمع آوری شود و پیرو آن نتیجه نهایی مشخص شود. ما فعلا ضمانت اجرایی را بر مبنای اعتمادسازی پیش می‌بریم و می‌خواهیم ببینیم که چقدر والدین به نظرات ما توجه می‌کنند. امیدوارم روزی برسد که عرف خود این ماجرا باعث شود که کسی فرزندش را به دیدن فیلمی نبرد که مناسب سن‌اش نیست.
و البته این روند نیاز به فرهنگسازی دارد.
دقیقا. به هر حال در سینمای کشور ما تمام فیلم‌ها قواعد اخلاقی را رعایت می‌کنند و فیلم‌های بدی اصلا ساخته نمی‌شود که مثلا نگهبانی جلوی سینما بایستد و بگوید داخل شو یا نشو. ما فقط می‌خواهیم برای
اطلاع رسانی به والدین وارد ماجرا شویم که اگر این قضیه فرهنگسازی شود بهترین ضمانت اجراست. در این صورت خود مردم نسبت به پدر و مادری که فرزندشان را به دیدن فیلمی نامناسب سن‌اش می‌برند، نگاه شماتت باری می‌اندازند. این فرهنگسازی اگر فراگیر شود بهترین ضمانت اجراست و دیگر نیازی به تمهیدات چکشی نیست.
با توجه به این‌که اولین شورای رده‌بندی سنی فیلم‌ها اعلام شده، چه دورنمایی از اجرای این طرح در سینمای ایران دارید؟
اگر اجرای این طرح را در سینمای ایران مثبت نمی‌دانستم از حضور در این جلسات انصراف می‌دادم. به‌شخصه امیدوارم این شورا تبدیل به فضایی مملو از اعتماد بین مردم و ما شود. این طرح به منظور صیانت از فرزندان این سرزمین شکل گرفته و متاسفانه بعضی‌ها از آن به شورای ممیزی 2 یاد می‌کنند، اما اصلا این‌طور نیست. ما در این شورا اصلا قرار نیست روی فیلم‌ها ممیزی داشته باشیم و تنها بر اساس میزان شناخت و بینشی که داریم در ابعاد سینمایی به والدین پیشنهاداتی می‌دهیم که فکر می‌کنم بر اثر مرور زمان بین مردم جا خواهد افتاد.

ساناز قنبری

سینما