نژاد پرستی ادبی

آشنایی با کامیلا شمسی
کامیلا شمسی، متولد ۱۳ آگوست ۱۹۷۳، نویسنده پاکستانی - انگلیسی است. او در کراچی متولد و در لندن بزرگ شد. در همیلتون کالج رشته نویسندگی خلاق خوانده و کارشناسی هنرهای زیبا را از دانشگاه ماساچوست اهرست دریافت کرده است. شمسی این روزها در لندن و پاکستان زندگی می‌کند.
نخستین کتابش با عنوان «در شهر کنار دریا» سال ۱۹۹۸منتشر شد و به فهرست اولیه جایزه جان لولین ریس راه یافت و برای آن موفق به کسب یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی پاکستان شد. دومین رمانش «نمک و زعفران» در سال ۲۰۰۰ منتشر شد که عنوان یکی از ۲۱ نویسنده منتخب اورنج یا همان ادبیات داستانی زنان در قرن ۲۱ را برایش به ارمغان آورد.
سومین رمانش «آیات شکسته» در سال ۲۰۰۵ نامزد جایزه جان لولین ریس شد و در همین سال جایزه پاتراس بخاری آکادمی ادبیات در پاکستان به شمسی تعلق گرفت.
رمان بعدی او «سایه‌های سوخته» به فهرست نهایی جایزه اورنج راه یافت و جایزه کتاب آنیسفیلد-وولف را دریافت کرد. «یک خدا در هر سنگ» نیز از فینالیست‌های جایزه والتر اسکات ۲۰۱۵ و جایزه بیلیس زنان شد و جدیدترین رمان او با عنوان «آتش خانه» از نامزدهای بوکر ۲۰۱۷ بود.
در نهایت سال گذشته میلادی، کامیلا شمسی توانست جایزه 30 هزار پوندی ادبیات داستانی زنان را به خاطر کتاب «آتش خانگی» از آن خود کند و برای به دست آوردن این جایزه موفق شد جسمین وارد، برگزیده جایزه کتاب ملی آمریکا را کنار بزند.
نکته قابل توجه ما در این گزارش این است که او از سال 2014 عضو پویش جهانی BDS است و به همین دلیل بنیاد «نلی زاکس» جایزه 15هزار یورویی‌اش را از شمسی پس گرفته است.

جایزه چه بود و چرا پس گرفته شد؟
جایزه «نلی زاکس» را یک بنیاد ادبی در درتموند آلمان پایه‌گذاری کرده که به نام نویسنده و شاعر نامدار آلمانی است. خانم زاکس که برنده جایزه نوبل ادبیات بوده، سال 1891 در یک خانواده یهودی در برلین متولد شد. او در آستانه جنگ جهانی دوم به سختی توانست از چنگال نازی‌ها فرار کند و خودش را به سوئد برساند. زاکس بقیه عمرش را در سوئد زندگی کرد، شعر سرود و نمایشنامه نوشت. اولین کتاب شعر او با نام «در خانه‌های مرگ» درباره سرنوشت یهودیان در آلمان نازی است و نیز بسیاری از کتاب‌های دیگرش.
جایزه ادبی «نلی زاکس» از سال 1961 و به صورت هر دو سال یک بار به یک نویسنده تعلق می‌گیرد. این جایزه شامل 15 هزار یورو است که معمولا به نویسندگانی تعلق می‌گیرد که توانسته باشند بین فرهنگ‌ها و جوامع انسانی پلی ایجاد کنند و در ارتقای فهم مردم جهان از یکدیگر سهمی داشته باشند.
نزدیک به 60 سالی که از عمر این جایزه ادبی می‌گذرد، فقط یک بار در سال 2009 چون شرکت‌کننده‌ای نداشت، به کسی تعلق نگرفت و در عوض سال 2010 به مارگرت اتوود اهدا شد و باز به همان روال قبل به صورت دو سال یک بار اهدا می‌شود تا این‌که امسال که این جایزه به کامیلا شمسی هدیه و بعد پس گرفته شد.
هیات داورن این جایزه معتقدند که مشارکت کامیلا شمسی در تحریم فرهنگی اسرائیل به وضوح با اهداف قانونی این جایزه مغایر است چون این جایزه مبتنی بر مصادیق آشتی بین جوامع و فرهنگ‌هاست و به نویسنده‌ای اهدا می‌شود که در ستایش تحمل و همزیستی می‌نویسد و برای بهبود روابط بین مردم تلاش می‌کند.
گاردین درباره این خبر نوشته که هیات داوران این جایزه با وجود تحقیقات و پژوهش‌هایی که به طور معمول درباره برگزیدگان صورت می‌گیرد، از مشارکت کامیلا شمسی در پویش BDS، بی‌خبر بوده و از اعلام نام او به عنوان برگزیده پشیمان است!
البته پارلمان آلمان هم این پویش را یک جنبش ضد یهودی می‌داند و آن را یادآور وحشتناک‌ترین فصل تاریخ آلمان می‌داند. اما بسیاری از فرهیختگان و دانشگاهیان یهودی اسرائیلی آن را بخشی از فرآیند برچسب زدن به حامیان حقوق بشر فلسطین به عنوان ضد یهود می‌دانند.

پویش BDS چیست؟
کامیلا شمسی به دلیل عضویت در این پویش از جایزه بنیاد «نلی زاکس» محروم شده است. پویش BDS در واقع خلاصه شده این واژه‌هاست: Boycott, Divestment and Sanctions که می‌توان آن را پویش انزوا، سلب و تحریم‌ها ترجمه کرد. هدف این جنبش جهانی استفاده از اهرم‌های اقتصادی برای تحت فشار قرار دادن دولت اسرائیل است تا به اشغال سرزمین فلسطین و تبعیض پایان دهد و حق بازگشت میلیون‌ها آواره فلسطینی را به رسمیت بشناسد.
این جنبش در ۹ جولای ۲۰۰۵ توسط ۱۷۱ سازمان غیردولتی فلسطینی بنیانگذاری شده و بر یکی از بیانیه‌های سازمان ملل علیه رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی استناد کرده و از روش مبارزه سیاهپوستان علیه دولت آپارتاید بهره گرفته است. در حمایت از این جنبش ده‌ها کنفرانس و حرکت اعتراضی در شهرهای مختلف جهان برگزار شده و حامیان آن شامل چهره‌های دانشگاهی، اعضای اتحادیه‌های کارگری، احزاب سیاسی و شهروندان اسرائیل و البته شخصیت‌های فرهنگی از جمله کامیلا شمسی هستند.

واکنش شمسی چه بود؟
خبر پشیمان شدن هیات داوران جایزه نلی‌ زاکس از اهدای آن به کامیلا شمسی، در رسانه‌های جهان منعکس شده؛ از گاردین و ایندیپندنت گرفته تا میدل‌ایست آی یا چشم خاورمیانه. طبیعی است که کامیلا شمسی از این اتفاق ناراحت باشد و اظهارات او نیز در رسانه‌های جهان منعکس شده است. از نظر این نویسنده، هیات داوران جایزه نلی زاکس نباید در مقابل فشارهای بیرونی کوتاه می‌آمد و جایزه‌اش را از نویسنده‌ای که به آزادی بیان و وجدان کمک می‌کند، پس می‌گرفت.
به اعتقاد شمسی، حمایت از یک پویش حمایتی که خشونت‌آمیز نیست، نمی‌تواند دلیل خوبی برای پس گرفتن این جایزه باشد و این اقدام را شرم‌آور توصیف کرده است. این نویسنده به گاردین گفته: در انتخابات اخیر، نتانیاهو برنامه‌هایی برای الحاق یک‌سوم از کرانه باختری به اسرائیل را مد نظر دارد که این خلاف قوانین بین‌المللی است و قتل دو نوجوان فلسطینی توسط نیروهای اسرائیلی که توسط نماینده ویژه سازمان ملل در روند صلح خاورمیانه محکوم شده را نیز یادآوری کرده است.
کامیلا شمسی پس گرفتن این جایزه را ناعادلانه می‌داند و همچنین به گاردین گفته که شهر دورتموند آلمان از انتشار بیانیه او خودداری کرده و به همین دلیل او اجازه نخواهد داد کتابش در اسرائیل به چاپ برسد مگر این‌که ناشری مستقل از دولت در آنجا فعالیت داشته و با پویش BDS همراه باشد.
به هر حال بنیاد نلی زاکس و هشت عضو آن می‌توانستند انتخاب کنند که طرف آزادی بیان بایستند و به باج‌خواهی یهودیان از آلمان، اروپا و آمریکا خاتمه بدهند یا به سانسور تن بدهند و اعتبار این جایزه ادبی را زیر سوال ببرند.