وقتی هیچی سرجای خودش نیست

فتق را بشناسید

به‌طور طبیعی، احشاء شکم مانند روده‌ها، در دیواره شکم محصور هستند. وقتی بنا بر هر دلیل ضعف در دیواره شکم ایجاد شود، احشاء (به‌ویژه روده باریک) در جای خود قرار نمی‌گیرند و از ناحیه دیواره شکم بیرون می‌زنند و به زیر پوست می‌آیند که این مساله ناشی از پارگی دیواره شکم است و در اصطلاح به چنین حالتی فتق گفته می‌شود. دیواره شکم افراد به صورت طبیعی باید صاف باشد ولی زمانی‌که در فردی فتق به‌وجود می‌آید، یک حالت برجسته، از قسمتی که دچار فتق شده بیرون می‌زند که کاملا مشهود است. بیمارانی که به فتق مبتلا هستند، اظهار می‌کنند که این ناحیه حالت نرم دارد و در زمان فشار دادن به سمت داخل می‌رود.

داخلی یا خارجی؟

به‌طور کلی، فتق به دو دسته داخلی و خارجی دسته‌بندی می‌شود که در فتق خارجی، پارگی دیواره شکم به‌گونه‌ای است که اعضای داخلی به سمت خارج و زیر پوست می‌آیند که می‌توان به فتق ناحیه شکم، کشاله ران و ناف، اشاره کرد. اما در فتق داخلی، احشاء از یک حفره بدن، به یک حفره دیگر می‌روند. برای مثال، فتق هیاتال یک فتق داخلی به حساب می‌آید که در آن بنا بر دلایل مختلف معده به داخل قفسه سینه کشیده شده یا در کنار مری، بالا می‌رود و از بیرون بدن چیزی مشخص نیست.

این بیماری را جدی بگیرید

همان‌طور که گفته شد، فتق خارجی توسط خود فرد قابل رویت است و برجسته شدن غیرعادی یک قسمت از شکم یا کشاله ران که حالت نرم دارد و با فشار به سمت داخل می‌رود، می‌تواند نشان‌دهنده فتق باشد. بسیاری از افرادی که به فتق خارجی مبتلا هستند، اظهار می‌کنند که با دراز کشیدن قسمت برجسته به سمت داخل می‌رود و دیده نمی‌شود. این احتمال وجود دارد که داخل فتق، روده حاوی هوا وارد شود و ممکن است بیمار جابه‌جایی هوای درون روده را در ناحیه فتق حس کند. علاوه بر این، فتق همیشه خیلی راحت با فشار دادن سر جای خود نمی‌رود و می‌تواند در بیرون باقی بماند و در اصطلاح به دام بیفتد که این مساله سبب بروز فشار زیاد، پیچ خوردن و حتی سیاه‌شدن آن قسمت به دلیل اختلال در خون‌رسانی خواهد شد. فتق‌های داخلی به آسانی فتق‌های خارجی قابل تشخیص نیستند و با توجه به محل بروز آنها، می‌توانند با علامت یا بدون علامت باشند. به طور کلی، برخی از فتق‌های داخلی می‌توانند باعث بروز درد شدید، تب و لرز و بد حال شدن بیمار شوند و او را مجبور به مراجعه به اورژانس کنند.

چرا به‌وجود می‌آید؟

فتق به‌دلایل زیادی می‌تواند به وجود بیاید. برخی از افراد به صورت مادرزادی دچار فتق هستند و در زمان تولد یک سوراخ در دیواره شکم‌شان وجود دارد که این مساله می‌تواند باعث بروز فتق در آنها شود. دلیل بروز فتق، می‌تواند غیرمادرزادی نیز باشد برای مثال، به دنبال فعالیت سنگین بدنی یا ورزش سنگین، می‌توان به فتق در ناحیه کشاله ران یا ناف دچار شد. همچنین زور زدن، سرفه‌های مزمن و مکرر، ناراحتی‌های ریوی، یبوست و بزرگی پروستات نیز می‌توانند به پارگی جدار شکم و بروز فتق منجر شوند. علاوه بر این، در سن بالا دیواره شکم ضعف پیدا می‌کند که یکی از دلایل بروز فتق است. یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند در بروز فتق نقش داشته باشد، جراحی در ناحیه شکم است، بدین شکل که گاهی بعد از مدتی، ناحیه‌ای که جراحی شده با وجود زدن بخیه و بهبود، باز و دیواره شکم دچار پارگی می‌شود. مثلا بارداری‌ای که توام باکشیده شدن دیواره شکم است، یکی از عواملی محسوب می‌شود که می‌تواند باعث باز شدن جای جراحی‌های قبلی شود. به‌طور کلی، فتقی که بعد از جراحی به وجود می‌آید، معمولا در خانم‌ها شایع‌تر است. شاید برخی از افراد تصور کنند که بد نشستن و حالت خمیده در هنگام نشستن، می‌تواند سبب بروز فتق شود در حالی‌که این باور نادرست است و بد‌نشستن عاملی برای بروز فتق به حساب نمی‌آید ولی می‌تواند در تشدید فتق در افراد مبتلا، نقش داشته باشد.

درمان فتق با جراحی؟

درمان فتق به‌طور کلی جراحی است و یک فتق به ظاهر ساده، در صورت عدم درمان می‌تواند جان فرد را به خطر بیندازد. البته باید به این مساله توجه داشت که پیش از جراحی، عوامل زمینه‌ساز فتق باید درمان شوند. برای مثال، اگر فردی به سرفه مزمن، پروستات، یبوست و... مبتلاست، پیش از هر چیز باید این مشکلات را برطرف کند چون در صورت درمان نشدن این مشکلات، احتمال عود فتق وجود دارد و عملا جراحی در چنین شرایطی به یک کار بی‌فایده تبدیل خواهد شد. چنانچه بیمار مسن و شرایط بدنی او به‌گونه‌ای باشد که جراحی برایش خطر داشته، این کار فقط زمانی‌که ضرورت جراحی و شرایط اورژانس پیش بیاید، به انجام می‌رسد. جراحی فتق‌های خارجی نگران کننده نیست و در شرایطی که بیمار مشکل خاصی نداشته باشد، نهایتا یک روز در بیمارستان بستری خواهد شد. حتی جراحی در برخی موارد می‌تواند به‌صورت لاپاراسکوپی (بدون برش بزرگ روی بدن) انجام شود. گاهی در شرایطی که بیمار یک‌بار جراحی شده و مجدد مشکل او عود کرده باشد نیز از لاپاراسکوپی کمک گرفته می‌شود تا عوارض ناشی از جراحی به حداقل ممکن برسد. اما جراحی فتق‌های داخلی، پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد با این حال اگر جراح انجام آن را ضروری دانست، نباید انجام این کار را به تعویق انداخت چون جان بیمار می‌تواند به خطر بیفتد. به‌طور کلی، همیشه احتمال بروز عود فتق وجود دارد به‌ویژه در شرایطی که بیمار عوامل مستعد کننده بروز فتق را جدی نگیرد و آنها را درمان نکند.

ورزش سنگین ممنوع است

افرادی که به فتق مبتلا هستند، از انجام کارهای سنگین به ویژه ورزش سنگین باید پرهیز کنند. این دسته از افراد از انجام ورزش‌هایی که به فتق آنها فشار وارد می‌کنند، مانند ورزش‌های شکمی باید پرهیز کنند چون انجام چنین ورزش‌هایی می‌تواند خطرناک باشد. بیماران مبتلا به فتق، در صورت تمایل به فعالیت ورزشی، می‌توانند پیاده روی یا راه رفتن در آب را انتخاب کنند.

بهاره جلالوند