به مشایخی گفتم فدای یک تار مویت !

در دورانی که کشور با جنگ تحمیلی دست و پنجه نرم می‌کرد و تلویزیون تنها دو کانال داشت، مردم اما عاشق سینما رفتن بودند و فیلم دیدن بر پرده نقره‌ای سینما از مهم‌ترین تفریحات آنها محسوب می‌شد. در آن زمان اقبال عمومی جامعه به سمت ملودرام‌های اجتماعی بود و الحق والانصاف که مجید قاری‌زاده فیلم‌های ارزشمند زیادی را در این گونه تحویل مردم داد که اولین و شاید مهم‌ترین‌شان «پدربزرگ» (1364) باشد. قاری‌زاده خود درباره این فیلم به جام‌جم می‌گوید؛ «من این فیلم را با دلم ساخته‌ام و خوشحالم هنرمند ارزنده و نامی کشورمان استاد مشایخی قبول کرد در آن بازی کند. وقتی برای ساخت فیلم پدربزرگ که اولین فیلم بلندم محسوب می‌شد سراغ ایشان رفتم به قدری از وی محبت دیدم که مجذوب شخصیت‌شان شدم. آن زمان البته هنوز تهیه‌کننده فیلم مشخص نبود و ایشان با بزرگواری حدود دو ماه صبر کردند تا من تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار پیدا کنم. کاری که شاید خیلی از بازیگران فعلی ما در این دوره و زمانه انجام ندهند. ایشان در واقع استارت اولیه این فیلم را زدند و من هیچ‌وقت محبتشان را فراموش نکردم. از همان جا بود که مجذوب محبت و اخلاق استاد مشایخی شدم و ارتباطی که بین ما برقرار شد، ارتباطی بود ورای ارتباط کاری. گه‌گاه به ایشان سر می‌زدم و با هم صحبت می‌کردیم و من به آرامشی می‌رسیدم که برایم فراموش‌نشدنی است. حتی بعدا در بازنویسی فیلمنامه «بی‌قرار» عمدا شخصیتی با شکل و شمایل آقای مشایخی به نام «خان‌دایی» طراحی کردم که هر جور شده ایشان در این فیلمم هم باشند که البته بعدا از دل آن یک مینی‌سریال هم درآمد».
قاری‌زاده که از یادآوری خاطرات زنده‌یاد مشایخی به‌وجد آمده، می‌افزاید: من در سه فیلم با جمشید مشایخی همکاری کردم. آقای مشایخی از ته دل می‌گفت من خاک پای مردم ایران هستم و شعار نمی‌داد. ارتباط ما بعد از فیلم «پدربزرگ» ادامه داشت و من از همنشینی و مصاحبت استاد که دریایی از گذشت، محبت و تجربه بودند، لذت می‌بردم تا رسیدیم به فیلم «رفقای خوب». وقتی به ایشان پیشنهاد بازی در این فیلم را دادم به من گفتند که؛ الان سال‌هاست کسی به من نقش اصلی نداده و من نگرانم که بازی‌ام به فیلم تو ضرر برساند. گفتم فدای یک تار موی سرت. من دوست دارم قدیمی‌ها را در این فیلم دور هم جمع کنم و شما هم باشی و بالاخره این فیلم را با هم کار کردیم.
او تاکید می‌کند؛ «البته قبل از اولین فیلمم «پدربزرگ» یک فیلمنامه داشتم به نام «آن سفر کرده» که آن را واگذار کردم. چون دوست داشتم فیلم اولم در زادگاهم تهران با حس و حال کوچه پس کوچه‌های قدیمی و اصیلش باشد. یادم هست سال 1364 که پدربزرگ ساخته شد و پس از آن در چهارمین جشنواره فجر به نمایش درآمد با استقبال خیلی خوبی روبه‌رو شد و دو جایزه (بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه) هم گرفت. البته این فیلم سال 1366 هم در جشنواره بین‌المللی فیلم پیونگ‌یانگ در کره‌شمالی هم شرکت کرد و جایزه بهترین بازیگر مرد را برای آقای مشایخی به همراه آورد.
همان‌طور که خود قاری‌زاده در لابه‌لای صحبت‌هایش به آن اشاره کرد، کارگردانی فیلم بلند را از سال 64 و با فیلم پدربزرگ آغاز کرده، اما جالب است بدانید تا امروز فقط ۹ فیلم بلند ساخته که برای ۳۴ سال فعالیت آمار بسیار کمی است و از اینجا می‌توان به این نتیجه رسید که او بسیار گزیده‌کار است. سرزمین آرزوها (۱۳۶۶)، دخترم سحر (1368)، شقایق (۱۳۷۰)، بی‌قرار (1373)، زن امروز (۱۳۷۵)، جوانی (1377)، پسران آجری (1385) و رفقای خوب (۱۳۹۴) از دیگر آثار این سینماگر به شمار می‌آیند. فیلم‌هایی که بدون استثنا حس قدیمی و شیرین مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها را نشان جوان‌ترها می‌دهد.
به نوعی می‌توان گفت دغدغه ارزشگذاری برای خانواده در آثار قاری‌زاده به‌وضوح دیده می‌شود و او برای قدیمی‌های سینما حرمت ویژه‌ای قائل است. خودش در این باره معتقد است؛ «تمام فیلم‌های من خانوادگی هستند. این روزها نوع ارتباط آدم‌ها با گذشته خیلی فرق کرده و مردم به قدری درگیر زندگی شخصی‌شان هستند که شاید اصلا سری هم به بزرگ‌ترهایشان نزنند و البته فضای مجازی هم به این مساله دامن زده. فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای باعث شده مردم از یکدیگر دور شوند، اما ما نباید از گذشته‌های خودمان دور بمانیم. باید قدر بزرگ‌ترها را بدانیم، چون آنها برکت زندگی هستند.»
او در مورد شرایط فعلی اکران در سینمای ایران توضیح می‌دهد: «تمام فیلم‌های من اکران‌های خوبی داشتند و با مردم ارتباط خوبی برقرار کردند، اما در مورد فیلم آخرم «رفقای خوب» این اتفاق نیفتاد. این فیلم در شرایط نادرستی اکران شد و الان تازه سه هفته است که DVD این فیلم وارد شبکه نمایش خانگی شده که متاسفانه خود آقای مشایخی نیستند که آن را ببینند. امیدوارم مسؤولان سینما فکری به حال وضعیت اکران در سینما کنند. چون در وضعیت فعلی بعضی از فیلم‌ها لابه‌لای چرخ‌دنده‌های اکران له می‌شوند و اصلا دیده نمی‌شوند که حیف است.»
از چندی پیش کانون کارگردانان سینمای ایران با همکاری بنیاد سینمایی فارابی به بهانه سی‌امین سال تأسیس این کانون همت کرده تا مراسم تجلیل از هنرمندان را برگزار کند.
بر این اساس در مراسم اولین «شب یک کارگردان» از سیامک شایقی تجلیل به‌عمل آمد و امروز در دومین مراسم تجلیل قرار است از مجید قاری‌زاده قدردانی شود که البته ضمن تجلیل از این فیلمساز فیلم خاطره‌انگیزه پدربزرگ هم به نمایش در خواهد آمد. قاری‌زاده خود در این باره می‌گوید: «امسال سی‌امین سال تاسیس کانون کارگردانان است. وقتی به من اطلاع دادند که قرار است یک مراسم تجلیل از بنده به‌عمل آورند مسلما خوشحال شدم. این مراسم با حمایت بنیاد سینمایی فارابی (آقای تابش و دوستان بخش فرهنگی) ساعت 19 در سالن زنده‌یاد عباس کیارستمی انجام می‌شود که امیدوارم برای دوستان شب خوبی باشد.»
برگزاری چنین مراسم فرهنگی‌ای برای آدم‌های بی‌حاشیه سینما که بی‌سر و صدا در سینمای ایران حضوری مستمر داشتند قطعا به نفع سینمایی است که گاهی خیلی از این چهره‌ها غفلت کرده.

ساناز قنبری

سینما