عامـه‌پسنـدها

همه عامه‌پسند می‌خوانند شما چطور؟
آدم‌ها دو دسته هستند: یا کتاب می‌خوانند یا نمی‌خوانند و دسته‌ای که اهل کتاب ‌خواندن هستند، به دو دسته تقسیم می‌شوند: کسانی که به خواندن رمان‌های عامه‌پسند اذعان می‌کنند و کسانی که زیربار نمی‌روند و منکر می‌شوند.
به نظر می‌رسد هر آدم کتابخوانی هر قدر جدی و حرفه‌ای، دست‌کم برای کنجکاوی هم که شده یکی از این کتاب‌ها را خوانده است یا شاید روزگاری بخواند و قطعا همکارمان صابر محمدی در این گروه دوم جای می‌گیرد.
اگر می‌خواهید درباره نگاه کتابخوان‌های حرفه‌ای به رمان‌های عامه‌پسند بدانید یا به عبارت دقیق‌تر به تفاوت رمان‌های عامه‌پسند و ادبیات فاخر داستانی علاقه‌مند هستید، یادداشت محمدی را در ستون سمت چپ بخوانید.

چه کسانی بیشتر رمان‌های عامه‌پسند می‌خوانند؟
درباره خوانندگان رمان‌های عامه‌پسند آمار موثقی وجود ندارد. کسی نمی‌داند چه درصدی از زنان و چه درصدی از مردان به رمان‌های عامه‌پسند علاقه نشان می‌دهند یا در چه سنی این کتاب‌ها برای افراد جذاب است اما به طور ضمنی دیده و شنیده‌ایم که بیشتر افراد در سنین نوجوانی و آغاز جوانی و معمولا دختران نوجوان و جوان به رمان‌های عامه‌پسند و آثاری مثل رمان‌های فهیمه رحیمی توجه نشان می‌دهند.
همین‌جا در گروه فرهنگ و هنر روزنامه جام‌جم که همه اهل کتاب‌خواندن هستند، هیچ‌کدام از آقایان به خواندن این رمان‌‌ها اعتراف نکرده‌اند اما ساناز قنبری با صراحت تعریف کرده که در دوران دبیرستان کتاب‌های فهیمه رحیمی را لای کتاب‌های درسی می‌گذاشته و سر کلاس درس آنها را می‌خوانده. گویا زینب مرتضایی‌فرد نیز در روزگار نوجوانی همزمان با مطالعه آرا و اندیشه‌های نیچه، از خواندن رمان‌های فهیمه رحیمی لذت می‌برده!

دختر‌های نازنین
می‌گویند مهم‌ترین و عمده‌ترین مخاطب رمان‌های عامه‌پسند دختران جوان و نوجوان و در مجموع خانم‌ها بوده‌اند. به نظر خیلی هم دور از ذهن نیست، چرا که بین عشق و زنانگی همیشه پیوند قابل ملاحظه‌ای بوده است. البته که مردان هم با این مقوله بیگانه نبوده و نیستند فقط شاید به اندازه خانم‌ها برای داستان‌های عاشقانه وقت نمی‌گذارند یا به این راحتی‌ها زبان به اعتراف باز نمی‌کنند که به رمان‌های عامه‌پسند علاقه دارند یا زمانی خواننده این دسته از کتاب‌ها بودند.

پسرهای پروانه‌ای
از گروه آقایان خبر رسیده که گویا در دوره‌ آموزشی بسیار دیده‌شده که سربازان وطن دست به کتاب می‌شوند و خلوت و تنهایی‌شان را با رمان‌های عامه‌پسند و کتاب‌های فهیمه رحیمی پر می‌‌کنند. گویا برای دلتنگی‌های دوره خدمت به‌خصوص در دوره آموزشی مثل آب روی آتش عمل می‌کند.
اگرچه صادق علیزاده، دبیر گروه فرهنگ و هنر در این باره به وضوح اعتراف نکرده اما به نظر می‌رسد یا خودش دوران آموزشی را به همین ترتیب سپری کرده یا مچ هم‌خدمتی‌هایش را به وقت خواندن کتاب‌های خانم رحیمی گرفته است اما روحیه لطیف و انبوه کتاب‌هایی که خوانده، احتمال اول را پررنگ‌تر و محکم‌تر می‌کند!

عامه‌پسندهای خاص
در میان رمان‌های عامه‌پسند، چند کتاب سرنوشت متفاوتی پیدا کردند؛ یکی از آنها رمان معروف «بامداد خمار» نوشته فتانه حاج‌سیدجوادی است که سال 1374 منتشر شد و از الگوی شناخته‌شده عشق جوان فقیر به دختر متمول پیروی کرده است. این کتاب 300 هزار نسخه فروش کرد و حتی به زبان آلمانی نیز ترجمه شد، اما نکته‌ای که باعث شد، توجه بیشتری به این کتاب جلب شود، کتاب دیگری است به نام «شب‌سراب» نوشته ناهید پژواک که همان داستان بامداد خمار را روایت می‌کرد، اما از زاویه دید شخصیت منفی قصه.
نکته قابل توجه این‌که نام این دو کتاب از مصرع دوم این بیت سعدی شیرازی برداشت شده: به راحت نفسی، رنج پایدار مجوی/ شب شراب نیرزد به بامداد خمار. البته در نامگذاری کتاب ناهید پژواک، بنا به ملاحظاتی سه نقطه حرف شین جا افتاده است.
امشب دختری می‌میرد و فتنه چکمه‌پوش هم از دیگر داستان‌های عامه‌پسندی هستند که خاص شدند.
این دو داستان در پاورقی‌ جان گرفتند،‌ به کتاب تبدیل شدند و مورد استقبال قرار گرفتند. در نتیجه پیش از انقلاب، دستمایه تولید فیلم نیز شدند، اما پرده سینما برایشان شگون نداشت و در گیشه اقبالی پیدا نکردند.

آذر مهاجر

ادبیات و هنر