جنگ در زمین بچه‌ها

شروع یک ماجرا
چندی پیش ایمان بشری با حضور در یکی از بخش‌های خبری بی.بی.سی فارسی با اعلام خبر تدارک برنامه‌ای در این شبکه برای مخاطبان کوچک از هدف خود چنین گفت: همان‌طور که می‌دانید، طیف مخاطبان ما در شبکه بی.بی.سی همیشه جوانان و بزرگسالان بوده‌اند؛ به همین دلیل تصمیم گرفتیم کودکان را هم به این جمع اضافه کنیم و این برنامه تلویزیونی که «قد‌و‌نیم‌قد» نام دارد را برای بچه‌ها تدارک دیدیم. قد‌و‌نیم‌قد از پنج قسمت تشکیل شده است و این روزها مشغول انجام مراحل دوبله‌اش هستیم.
او با اشاره به موضوعات این مجموعه پنج قسمتی هم توضیح داد: برایمان این مهم بود که برنامه‌مان فقط از جنبه سرگرمی نباشد و بیشتر آموزشی باشد.
به همین علت مثلا در یکی از این پنج قسمت، موضوع کلینیک حیوانات را داریم. یک کلینیک است که از چند دامپزشک تشکیل شده و هر هفته خانواده‌هایی برای درمان حیوانات خانگی‌شان به آنجا مراجعه می‌کنند.
نقدهای مدیر شبکه کودک
به دنبال انتشار این خبر و اعلام تصمیم بی.بی.سی در خصوص برنامه‌سازی برای کودکان محمد سرشار، مدیر شبکه کودک سیما در صفحه شخصی خود در اینستاگرام به این خبر واکنش نشان داده و با انتشار بخشی از ویدئوی آن برنامه نوشت:
روباه پیر این بار خودش وارد جبهه هجمه فرهنگی به کودکانمان شده و قرار است با بودجه وزارت خارجه #انگلیس، در #بی_بی_سی_فارسی برنامه‌هایی را برای کودکان پخش کند. این اقدام سازمان دولتی بی.بی.سی علیه ایران سه جنبه دارد:
1. شبکه‌های فارسی‌زبان کودک در جذب مخاطب شکست خورده و در سه سال اخیر، دچار ریزش شدید مخاطب شده‌اند. آن‌گونه که با موفقیت‌های شبکه کودک سیما، سردمدار این جنگ نیابتی یعنی #جم_جونیور، یک ریزش 9 درصدی مخاطب را تجربه کرده. (اینجا فرصت مناسبی برای شرح این رویارویی پنهان نیست)

2.جنگ دشوارتری در پیش است.
بخش کودک بی.بی.سی فارسی حریف قدری برای شبکه کودک خواهد بود؛ چرا که روی یکی از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین آرشیوهای برنامه‌سازی کودک دنیا ـ یعنی سی.بی.بیز (خردسال) و سی.بی.بی.سی (کودک) ـ نشسته و با دوبله این گنج بزرگ، سال‌ها تجربه آنها را با خود حمل می‌کند.
3. راه‌اندازی بخش کودک مقدمه راه‌اندازی شبکه بی.بی.سی کودک فارسی‌زبان خواهد بود و این جنگ نرم رسانه‌ای علیه کودکان ما، ابعاد وسیع‌تری پیدا خواهد کرد.
به یاری خداوند ما در شبکه کودک در کنار خانواده‌ها برای این جبهه جدید آماده خواهیم شد. امیدوارم بزرگانی هم که باید پشتیبان مجاهدان فرهنگی و والدین خط مقدم این نبرد باشند، حمایت‌های خود را بسیار بیشتر کنند.

سرشار: دشمن تصمیم به جنگ مستقیم گرفته است
محمد سرشار، مدیر شبکه کودک سیما در گفت‌وگو با جام‌جم، با اشاره به این تصمیم اخیر دولت انگلیس در جهت برنامه‌سازی برای کودکان ایرانی می‌گوید: از سال 91 نخستین شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان برای کودکان راه‌اندازی شد و در عرض چهار پنج ماه فعالیت‌شان را گسترده کردند. در واقع از آن زمان یک اتاق فکر تصمیم گرفته در حوزه کودک هم وارد شود و ماموریتشان این است که این پروژه را به هر شکلی شده جلو ببرند. این پروژه جلو آمد تا رسیدیم به سال 94 که شبکه کودک تاسیس شد و تصمیم گرفت به صورت تخصصی برای مخاطبان کودک برنامه بسازد. شبکه کودک به مرور موفق شده و توانست به رقم بالای 80 درصد در جذب مخاطبان برسد. از همان زمان بود که ریزش شبکه‌های فارسی‌زبان شروع شد؛ برخی شبکه‌ها تعطیل شدند و آنهایی که باقی مانده بودند هم ریزش جدی پیدا کردند. در واقع عملا نگهداری این شبکه‌ها دیگر برای سفارش‌دهندگان به صرفه نبود. الان گام دوم شروع شده است؛ یعنی به جای این که جنگ نیابتی اتفاق بیفتد، خود انگلیسی‌ها از محل بودجه وزارت خارجه کشور شروع به پخش برنامه‌های کودک برای فارسی‌زبانان کرده‌اند. مدیر شبکه کودک می‌افزاید: نکته مهم این است که خود سازمان بی.بی.سی تجربه‌های مختلفی در برنامه‌سازی به زبان انگلیسی برای کودکان و خردسالان دارد. لذا آنها گام اول را در جذب کودکان ایرانی با دوبله برداشته‌اند، به احتمال زیاد در گام بعدی همان تولیدکنندگان را آموزش می‌دهند که برای مخاطبان فارسی‌زبان برنامه بسازند و در گام بعد ـ در صورت موفقیت ـ سراغ تاسیس شبکه‌ای مستقل خواهند رفت. در واقع در این مرحله خود حریف به میدان آمده است و دیگر خبری از حریفان ناشی نیست. حالا این شبکه از دانش برنامه‌سازی خودش در حوزه کودک بهره می‌جوید تا جبهه را پس بگیرد.
این مدیر دلیل این تصمیم انگلیسی‌زبانان را هم این‌طور ارزیابی می‌کند: طبیعتا وقتی در جنگ‌های کوتاه‌مدت شکست می‌خورید، سعی می‌کنید به سراغ جنگ‌های بلندمدت بروید. یعنی روی آینده‌سازان کشور کار کنید و ذهن‌هایشان را استعمارزده بار بیاورید تا در بزرگسالی منویات شما را اجرا کنند. او در خصوص پیش‌بینی موضوعات و محورهایی که احتمالا در این برنامه‌ها مورد اشاره قرار خواهند گرفت هم می‌گوید: مهم‌ترین حوزه مورد اشاره انگلیسی‌ها، حوزه سبک زندگی است. یعنی به سراغ اصول و عقاید و ریشه‌های فرهنگی به‌صورت مستقیم نمی‌روند، چون می‌دانند که این موضوعات هزینه‌های زیادی دارد و مخالفت‌های عمومی را در پی می‌آورد. لذا آنها از حوزه مصنوعات و رفتارها و جلوه‌های بیرونی فرهنگ جلو می‌آیند و با تغییرات نرم، به صورت تدریجی و درازمدت جلو خواهند آمد؛ در این صورت است که موفق خواهند بود.
سرشار به وضعیت امروز شبکه کودک سیما و اقداماتی که این شبکه باید در جهت مقابله با شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‌ای اتخاذ کند هم اشاره و خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین اقدام ما در درازمدت، افزایش سواد رسانه‌ای خانواده‌هاست و هرچقدر در این زمینه جلو بیاییم، خانواده‌ها قادر می‌شوند از خودشان دفاع کنند. این اصولی‌ترین کار است. طبیعتا حرکت در این حوزه، مسأله‌ای زمانبر و تدریجی است. همه باید به هم کمک کنند و این فقط کار سازمان صدا و سیما نیست؛ وزارت آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان و همه باید دست به دست هم دهند تا توانمندسازی اتفاق بیفتد. کار کوتاه‌مدت ما این است که اجازه ندهیم جذابیت‌های کوتاه‌مدت رسانه‌ای، توده مخاطبان را به آن شبکه‌ها جذب کند. به این فکر هستیم و رصد دقیق می‌کنیم و ان‌شاءا... این تغییرات را روی آنتن هم خواهید دید. با این حال راه‌حل اساسی همان آموزش سواد رسانه‌ای است؛ وگرنه استراتژی‌های اتخاذ شده توسط شبکه کودک تا اینجا درست است.

سارا سلطانی

رسانه