پول فارابی کجا خرج شد؟

اصل این فهرست بلندبالای 12 صفحه‌ای اواسط این هفته توسط بنیاد سینمایی فارابی منتشر شده است. فهرستی که البته با استقبال پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت ارشاد هم مواجه و در این پایگاه هم بازنشر شده است.
آن طور که روابط عمومی سازمان امور سینمایی اعلام کرده این فهرست، صورت خلاصه عملکرد دوازده ماهه سال ۱۳۹۷ بنیاد سینمایی فارابی است که تحت سرفصل‌های مقابل به در سینمای ایران هزینه شده است: حمایت از تحقیق و نگارش فیلمنامه، حمایت از تولید و ساخت آثار سینمایی در قالب تسهیلات، حمایت از تولید فیلم اول، حمایت از تولید آثار فیلم سینمایی از طریق مشارکت در سهم مالکیت فیلم، کمک به تامین منابع اطلاعاتی و مطالعاتی سینمای حرفه‌ای به منظور روزآمدی دانش سینماگران، حمایت از آماده‌سازی فنی آثار سینمایی در حوزه لابراتواری و استودیویی ، حمایت از نگارش فیلم‌نامه و تولید و ساخت آثار سینمایی کودک و نوجوان، حمایت از تبلیغات و بازاریابی و اکران آثار سینمایی کودک و نوجوان، حمایت از برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان،حمایت ‌از حضور فرهنگی و تجاری و بازاریابی و اکران آثار سینمایی در منطقه و جهان، کمک به اجرای طرح سیمرغ و پروانه‌ها و اکران فیلم‌های کودک و نوجوان همزمان با سی‌وهفتمین جشنواره ملی فجر در استان و هزینه‌های پشتیبانی و غیرمستقیم.
تامین عوارض خروج و روادید سینماگران
یکی از سرفصل‌های کمک‌ها به سینماگران «حمایت از حضور فرهنگی و تجاری، بازاریابی، و اکران آثار سینمایی در منطقه و جهان» عنوان شده است. عنوانی که در نگاه اول خیلی هم سنگین و وزین و رنگین به چشم می‌آید.
احتمالا سوال شما هم این است که زیر این عنوان چه هزینه‌هایی می‌گنجد. هرچند پاسخ روشنی به این سوال وجود ندارد اما از ستون «شرح» فهرست می‌توان به نکات جالبی رسید. عمده هزینه‌های این سرفصل به تامین هزینه‌های جانبی سفرهای سینماگران به خارج از کشور است از عوارض خروج از کشور که تا سال گذشته 70 هزار تومان بود بگیرید تا هزینه دریافت ویزا و ترجمه مدارک و خرید پول بلیت هواپیما و کمک‌هزینه سفر.
اسامی جالبی هم در این قسمت به چشم می‌خورد؛ از تهمینه میلانی که در مرداد گذشته کمک‌هزینه دو میلیون تومانی برای سفر به روسیه دریافت کرده تا خسرو سینایی و رخشان بنی‎‌اعتماد که به ترتیب کمک‌های 4.2 میلیون تومانی و 1.2 تومانی گرفته‌اند.
750 میلیون تومان برای برپایی غرفه
در این بخش دو ردیف هزینه دیگر هم وجود دارند. بنیاد سینمایی فارابی هر ساله در جشنواره فیلم کن و برلین در بخش بازار فیلم حضور دارد. حالا این‌که این حضور چقدر آورده مالی و اعتباری برای سینمای ایران دارد بماند اما جالب است بدانید که برپایی غرفه در بخش بازار فیلم این دو جشنواره حدود 750 میلیون تومان آب خورده است.
آن طور که در پایگاه اینترنتی بنیاد آمده است، اهم فعالیت‌های این مرکز در جشنواره کن در سال‌97 عبارت است از عرضه فیلم‌های «مارموز» کمال تبریزی، «نسترن‌های وحشی» رهبر قنبری، «اردک‌لی» بهروز غریب پور، «سراسر شب» فرزاد موتمن و «به وقت خماری» محمدحسین لطیفی، معرفی و تبلیغ سینمای ایران و رونمایی از کتاب منتخب فیلم‌های ایرانی سال ۲۰۱۸ به زبان انگلیسی در بازار فیلم کن. در مورد جشنواره برلین هم امضای تفاهمنامه همکاری با مرکز سینمای صربستان و برگزاری شب سینمای ایران از فعالیت‌های این غرفه در مدت ایام برگزاری جشنواره فیلم برلین عنوان شده است.
چند صد میلیونی‌ها
بخش دیگری از ردیف هزینه‌هایی که شده مربوط است به حمایت از تولید آثار فیلم سینمایی از طریق مشارکت در سهم مالکیت فیلم. مرور فیلم‌هایی که در این فهرست قرار دارند هم در نوع خودش جالب است. مثلا بنیاد با پرداخت 458 میلیون تومان در تولید فیلم «سوفی و دیوانه» به کارگردانی مهدی کرم‌پور مشارکت کرده و مالکیت 30 درصد از آن بر عهده دارد. جالب آن‌که کل فروش این فیلم طبق سامانه فروش سازمان سینمایی، 229 میلیون تومان بوده است.
مرور بعضی دیگر از فیلم‌هایی که در این فهرست قرار دارند هم خالی از لطف نیست. فیلم‌هایی مانند «مردی بدون سایه» ساخته علیرضا رئیسیان(مشارکت 660 میلیون تومانی)، امپراطور جهنم ساخته پرویز شیخ‌طادی(مشارکت یک میلیارد تومانی)، خون خدا ساخته مرتضی علی عباس میرزایی(مشارکت 200 میلیون تومانی) و بنفشه آفریقایی ساخته مونا زندی‌حقیقی(مشارکت 250میلیون تومانی) که به اذعان منتقدان از آثار ضعیف جشنواره‌های 96 و 97 محسوب می‌شوند؛ یا فیلمی مانند «سرو زیر آب» ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر که فارابی با سرمایه‌گذاری دو میلیارد تومانی در تولید آن مشارکت داشته ولی در گیشه جمعا 501میلیون تومان فروخته است. البته در این لیست اسامی دیگری مانند «ماجرای نیمروز 1 و 2» ساخته محمدحسین مهدویان(مشارکت دو میلیارد و 200‌میلیون تومانی برای ماجرای نیمروز 2 و 600میلیون تومانی برای ماجرای نیمروز یک) هم به‌چشم می‌خوردند.
دو فیلمی که البته فعلا یکی‌شان اکران شده. «ماجرای نیمروز 1» در گیشه سال 96 موفق به فروش چهار میلیارد و 300 میلیون تومانی شده بود.
مورد دیگر این لیست فیلم «غلامرضا تختی» به تهیه‌کنندگی سعید ملکان و بهرام توکلی است. فیلمی که بنیاد سینمایی فارابی در فرآیند تولید آن با مبلغ سه میلیارد و 900 میلیون تومانی مشارکت داشته و 50 درصد مالکیت آن را هم در اختیار دارد.
فیلم هرچند در جشنواره فیلم فجر 97 با استقبال منتقدان روبه‌رو شد با این حال در گیشه با استقبال سردی مواجه شد و در نهایت هم با فروش تقریبیِ دو میلیارد تومانی به کار خودش پایان داد.
«ویلایی‌ها» ساخته منیر قیدی هم که سرنوشتی مشابه «غلامرضا تختی» پیدا کرد با سرمایه یک میلیارد و 500 میلیون تومانی فارابی و 70 درصد حق مالکیت این بنیاد تولید شد اما در گیشه با فروش یک‌میلیارد و 160 میلیون تومانی به کار خودش پایان داد.
از اصل لیست غافل نشوید
اگر طالب جزئیات لیست و هزینه‌های بنیاد هستید طبعا باید به پایگاه اینترنتی این بنیاد مراجعه و فایل مربوط را دانلود کنید. حتما نکات جالب زیادی به چشم‌تان خواهد خورد. ما در جام‌جم از این رویه وزارت ارشاد و سازمان سینمایی استقبال کرده و آن را به فال نیک می‎‌گیریم. معتقدیم مسیر کاهش رانت و خدای نکرده فساد حتما باید از دروازه شفافیت بگذرد. روی این حساب هرچند ممکن است در مورد بعضی هزینه‎‌ها انتقاداتی داشته باشیم اما این انتقادات نباید باعث شود که از اصل کار استقبال نکنیم. راستش را خواسته باشید به نظر ما شاید بهتر باشد که بخش غیردولتی هم در این مسیر، همراه بخش دولتی شود و مثلا در یک دوره‌های زمانی مشخص، شفاف اعلام کند که سرمایه تولید هر یک از فیلم‌های سینمای ایران از چه مجراهایی تامین شده است.

204 میلیون تومان برای تهمینه میلانی

یک بخش جالب دیگر این هزینه‌ها، حمایت از نگارش فیلمنامه و تولید و ساخت آثار سینمایی و کودک و نوجوان اعلام شده است. در این بخش هم به جز بعضی اسامی مانند مرضیه برومند که البته هویت حرفه‎‌ای آنها با این ژانر گره خورده، اسامی جالبی به چشم می‌خورد. مثلا برای نوشتن فیلمنامه فیلم «هوشمندان سیاره اوراک 1 و 2» به قلم تهمینه میلانی یک قرارداد 204 میلیون تومانی بسته شده است. فیلمی که صد درصد مالکیت آن بر عهده بنیاد سینمایی فارابی خواهد بود. درحالی که برای مورد مشابه فیلم «راز قلعه ناپیدا» به قلم مرضیه برومند یک قرارداد 200 میلیون تومانی برای نگارش فیلمنامه در نظر گرفته شده است.

محمدصادق علیزاده
فرهنگ و هنر