خاموشی صدای ابریشمی

از تئاتر تا صدا پیشگی
تئاتر را از دبیرستان و درست در سال‌هایی شروع کرد که استحکام تئاتر و دوبله ایران مدیون آن زمان است. در تئاتر، هم بازیگری می‌کرد و هم نمایشنامه‌ای را به عنوان کارگردان به اجرا می‌گذاشت.
بعدها به هنرستان هنرپیشگی رفت و با هنرمندان نام‌آشنایی چون علی نصیریان،‌ جعفر والی، رضا بدیعی،‌ بیژن مفید،‌ عباس جوانمرد و هوشنگ لطیف‌پور همدوره بود. دوستی او با والی و لطیف‌پور سبب خیری شد تا صدای مخملی بهرام به مجموعه آواهای بی‌نظیر تاریخ دوبله ایران افزوده شود.

وکالت، یک هنر دراماتیک
دانش‌آموخته رشته حقوق از دانشگاه تهران بود، سال 46 پروانه وکالت اخذ کرد و مدت کوتاهی به صورت عام‌المنفعه به وکالت هم مشغول بود.
او دلیلش برای گزینش این شغل را هنری که در نفس آن وجود دارد، عنوان کرده بود. به عقیده او هنرپیشگی و بیان خوب بخشی از وکالت است.

از سلطان صاحبقران تا کارآگاه کاستر
صدای بهرام به واسطه آثار شهره و درخور توجهی که دوبله کرده در حافظه بسیاری ثبت شده است. او در فیلم مرد سوم به کارگردانی کارول لید جای اورسن ولز صحبت می‌کرد و در ساخته مشهور ولز یعنی همشهری کین مدیریت دوبلاژ را بر عهده داشت. این مدیر دوبلاژ همچنین صدای رسای هنرپیشگان بنامی چون کرک داگلاس، آنتونی هاپکینز،‌ هربرت لوم، لورنس اولیویه، جیمز میسون و... هم بوده است؛ بازیگرانی که نام هر کدام از آنها برای وزن بخشیدن به کارنامه یک دوبلور کافی به نظر می‌رسد. فیلم‌ها، سریال‌ها و مستندهایی مثل بینوایان، ‌آوای برنادت، دانتون، ژولیوس سزار، بیلی باد، روباه پیر (کارآگاه کاستر)، جاده ابرریشم، راز بقا و... هم از دیگر آثار مطرحی است که صدای بم و گوش‌نواز بهرام نقشی در آنها داشته است. او همچنین در میان آثار ایرانی نیز به جای ابوموسی اشعری در سریال امام علی (ع) و شخصیت امیرکبیر در سریال سلطان صاحبقران صحبت کرده است.

نقش‌آفرینی یک صدا
بهرام را می‌توان ستاره تئاتر در سال‌های دور هم دانست. جوان خوش صدای دوبله که از صحنه نمایش به استودیو آمده بود، گاه صدایش را از پشت نقاب نقش‌هایی که می‌گفت،‌ بیرون می‌کشید و دوباره تمام قد بر صحنه حاضر می‌شد تا در تئاتر نه تنها آوا، بلکه هنر بازیگری‌اش را هم به رخ بکشد. توانایی او در تئاتر و مسلط بودنش بر فن بیان باعث شد، جز معدود کسانی باشد که بی‌تست و آزمون دوبله را آغاز می‌کند.

ستون‌های صداپیشگی در تلویزیون
پرویز بهرام از ستون‌های پایه‌گذاری قسمت فنی واحد صداپیشگی در تلویزیون است. او، ‌هوشنگ لطیف‌پور و تعدادی از همکارانشان زمان تاسیس تلویزیون ملی، قسمت فنی واحد دوبلاژ در تلویزیون را احداث کردند. بعدها سعید شرافت و دیگر مدیر دوبلاژها هم به آنها پیوستند. فیلم‌هایی از بزرگ‌ترین و پرفروش‌ترین شاهکارهای ادبیات جهان همچون بینوایان، گوژپشت نتردام، برادران کارامازوف و... در همین استودیو تلویزیون دوبله شدند.

خاطره‌ای از اتللو
بهرام که یکی از صداپیشه‌های فیلم اتللو به کارگردانی یوتکویچ است، در گفت‌وگویی که با جام‌جم کرده بود خاطره‌ای از روزهای اکران این فیلم در سینما سعدی، نقل کرده: برای پیگیری تاثیر دوبله اتللو به سینما رفتم و در انتهای سالن نشستم. پیش از آنکه تک‌صدایی‌های شخصیت اتللو پخش شود، جوان کنار دستی‌ام دیالوگ‌ها را حفظ بود و بیان می‌کرد. سعی هم داشت که با صدای من بگوید. خیلی علاقه‌مند شدم و از وی درباره فیلم پرسیدم که جواب داد 50 بار دیده‌ام و گفت‌وگوهای فیلم را حفظ شد‌ه‌ام.

تسلیت رسانه ملی
معاون سیما در پیامی درگذشت پرویز بهرام، گوینده و صداپیشه پیشکسوت تلویزیون و سینما را تسلیت گفت:
انا لله و انا الیه راجعون
وداع نابهنگام پرویز بهرام، هنرمند گرانقدر و پیشکسوت عرصه صداپیشگی و گویندگی، مایه اندوه و خسران شد. سیمای جمهوری اسلامی ایران امروز یک همکار قدیمی و توانمند را از دست داد.
همزمان شدن ضایعه درگذشت پرویز بهرام با سالروز شهادت مولای متقیان، قابل اعتنا است؛ چراکه وی در تولید سریال ماندگار «امام علی (ع)» همکار و همراه بود و در ایفای صداپیشگی شخصیت ابوموسی اشعری به این اثر فاخر، جلوه‌ای ویژه بخشید.
آن هنرمند متعهد همچنین با صدای خود به مستندهای «راز بقا» و «جاده ابریشم» گرمای دلپذیری بخشید و ارزش آنها را دو چندان کرد.
طنین صدای او خاطرات زیبایی برای همه ما ساخته است و بدون شک مردم قدرشناس و هنردوست ایران هیچ گاه صدای ماندگار او را به فراموشی نخواهند سپرد. اینجانب با عرض تسلیت به خانواده محترم بهرام، مجموعه صداوسیما و تمامی هنردوستان این سرزمین، از خداوند منان برای آن عزیز از دست رفته آمرزش و آرامش و برای بازماندگان صبر جزیل طلب می‌کنم.

بی‌نظیری که دیگر تکرار نمی‌شود
اکبر منانی، مدیر دوبلاژ: آقای بهرام یکی از قدرهای دوبله ما بود. من در زمان جوانی که وارد این حرفه شدم، افتخار شاگردی او را داشتم. یکی از اسطوره‌های ما بود. به ویژه این که نقش دراماتیک اتللوی او بی‌نظیر بود. او از هنرمندان قدیمی بود که هم در دوبله کارش حرفه‌ای بود و هم در تئاتر. آقای بهرام تحصیلکرده بود و صدای خیلی خاصی داشت که شاید کمتر نظیری را بتوان برای این صدا پیدا کرد. اگر هم باشد، کسانی هستند که تقلید صدای او را کردند. او بی‌نظیری بود که دیگر تکرار نمی‌شود، زیرا صدای خاص او اسطوره بود. اما یک خواهشی از شما به عنوان یکی از رسانه‌های ایران دارم و این که نگذارید بعد از فوت یک هنرمند بی نظیر گزارش تهیه کنید. تا زمانی که زنده هستند یادشان کنید. بهرام مدت‌ها در بستر بیماری بود. چقدر خوب است که در زمان حیات یاد هنرمندان قدیمی و طراز اول کنیم. چون اینها اسطوره‌های بی‌نظیر فراموش نشدنی هستند. بازیگران هنرمندان بی‌نظیر هستند و قبل از هر نقش مدت‌ها تمرین می‌کنند، اما دوبلور خیلی بیشتر از بقیه هنرمندتر هستند، چون در طول روز ممکن است به جای دو یا سه نقش صحبت کنند و این کار راحتی نیست. دوبلورها شاهکار هنر هستند و به نظرم بالاترین هنر، دوبله است. پس نگذاریم وقتی فوت شدند یادشان کنیم. همه عمر دوبلورها در اتاق‌های خاموش و استودیوهایی تاریک به سر می‌رسد، استودیوهایی که تاریک است و با هوای کم. درد دل زیاد است و مثنوی 70 من می‌شود.

بهرام دیگر تکرار نخواهد شد
تورج نصر، دوبلور: سال‌ها افتخار همکاری با این استاد بزرگ را داشتم. استادی که نمونه آن دیگر نخواهد آمد. او بسیار خوش‌صدا و به معنای واقعی کلمه استاد بود. وقتی کنار او می‌نشستیم و گویندگی می‌کردیم برایمان افتخار بزرگی بود و از صدای زیبا و گویش او لذت می‌بردیم. آقای بهرام بهترین «شکسپیرین» ایران بود و نقش «اتللو» را هم در زمان‌های گذشته ایفا کرده بود.
آقای بهرام مردی بسیار باسواد، باوقار و مهربان بود. در تمام این مدتی که با ایشان همکار بودم، هیچ کدورتی از او ندیدم. هیچ‌گاه ندیدم به کسی توهین کند یا حرفناشایستی بزند. وجود او برای همه ما افتخارآفرین بود.
صدای بسیاری دیگر از همکارانمان که فوت شدند، دیگر تکرار نشد؛ در حالی که متأسفانه دست‌اندرکاران به این موضوع توجهی نمی‌کنند. گویندگان زیادی وارد کار دوبله شده‌اند، اما هنوز صدای ماندگاری برای آینده نداریم.
ما به دوبله نیاز داریم و دوبله ایران هم باید بعد از ما باقی بماند و نه این‌که تمام بشود؛ اما متأسفانه تمام می‌شود. تعداد زیادی از نسل جدید که وارد حرفه دوبله شده‌اند خوب هستند، اما ماندگار نخواهند شد. به خاطر این‌که دیگر فیلم خوب نیست و کار خوب هم به آن صورت انجام نمی‌شود. همچنین با این‌که فناوری به کار دوبله سرعت داده، اما دوبله ایران دیگر حال و هوای گذشته را ندارد.

شاگردی او را کردم
جواد پزشکیان، دوبلور: خیلی مرد نازنینی بود. واقعا حیف شد. باید بگویم پرویز بهرام مرد باسوادی بود. راستش باور رفتنش سخت است. او نه‌تنها خوش‌صدا بود، بلکه در کار بسیار منظم بود. امکان نداشت شما با او کار کنید و شاهد نظم پرویز در کار نباشید. همیشه مراقب بود کارش را درست و به موقع انجام بدهد.
ما همکار بسیار عزیزی را از دست دادیم. من شاگردی او را کردم و همیشه یک استاد کامل بود. روحش شاد. گرچه با هم بیرون نرفتیم و خاطره‌ای از بیرون نداریم، اما همه زندگی ما و خاطراتمان در استودیوهای دوبله خلاصه می‌شود. استودیوهای دوبلاژ مملو از خاطرات زیباست.
آقای بهرام علاوه بر این‌که دوبلور بود، وکیل پایه یک دادگستری هم بود و همزمان با دوبله به کار وکالت مشغول بود. در کار وکالت هم نمره یک بود و هرگز خوبی‌های این مرد بزرگ فراموش نمی‌شود.

خلق خاطره‌ای فانتزی با اورسن ولز در لاله‌زار!
امیر عطرچی، دوبلور: همه از ویژگی‌های کاری استاد بهرام می‌گویند، اما من می‌خواهم از خصوصیات رفتاری او بگویم. یکی از حسن‌های ایشان این بود که هرگز او را بدون روزنامه نمی‌دیدید. همیشه روزنامه دستش بود و سر کار می‌آمد. اعتقاد داشت باید هر روز هزینه‌ای برای خرید روزنامه بدهد. ضمن این‌که همه صفحات روزنامه را می‌خواند. امکان نداشت فقط یک مطلب از روزنامه را بخواند، بلکه خیلی دقیق همه صفحات روزنامه را ورق می‌زد و می‌خواند. سوادش به‌روز بود.
یکی دیگر از ویژگی‌های جالب استاد بهرام این بود که از هر موضوعی خیلی خوب قصه می‌ساخت و خیلی شیرین درباره اش می‌گفت. در واقع هر حرفی را که نمی‌توانست رک بگوید، آن را به قصه تبدیل می‌کرد. به‌شدت اهل کار گروهی بود و به ایران عشق می‌ورزید. استاد بهرام، ستاره تئاتر ایران بود و یکی از بهترین اتللوهای ایران را استاد بازی کرده است، اما هرگز در گذشته نمانده بود و هر زمان حرف می‌زد به روز می‌گفت. کاری به گذشته نداشت.
او خاطره‌ای فانتزی با اورسن ولز در لاله زار برایمان تعریف کرده بود. می‌گفت یک روز که از کنار لاله زار رد می‌شد، اورسن ولز از پشت صدایش زد و گفت: پرویز من پول تئاتر ندارم، آمده ام ایران از تو پول بگیرم تا نمایشنامه‌ام را روی صحنه ببرم! یادش بخیر او این خاطره فانتزی را که ساخته خودش بود به حدی با نمک تعریف می‌کرد که ما از خنده ریسه می‌رفتیم.

در سلام کردن پیشی می‌گرفت
شوکت حجت، مدیر دوبلاژ: آقای بهرام، بزرگ‌تر و پیشکسوت ما بودند. یکی از حسن‌های او، صدای تاثیرگذارش بود. به حدی صدای زیبایی داشتند که ناخودآگاه همه جذب می‌شدند.
صدای خاص استاد روی هر شخصیتی قرار نمی‌گرفت. واقعا صدایش بی‌نظیر بود.
استاد بهرام نه‌تنها در کارش حرفه‌ای و فوق‌العاده بود، بلکه یکی از توانمندی‌هایش، تواضع بیش از اندازه اش بود. امکان نداشت در راهروهای جام‌جم قدم بگذارد و در سلام کردن پیشی نگیرد. اهل غرور و کبر نبود. البته این اواخر بسیار بیمار بود و واقعا اذیت می‌شد.
او تا پارسال هم گاهی به محل کار سر می‌زد و برای کار ابراز دلتنگی می‌کرد. این علاقه نشان می‌داد هنرمندان قدیمی تا چه میزان با شغل‌شان زندگی می‌کردند.
به یاد دارم دو سال پیش در یکی از استودیوهای بیرون برای کاری استاد، اشعار مولانا را چقدر بی‌نظیر خواند.
وقتی کنارش بودم و او اشعار مولانا را می‌خواند، بی‌اغراق بگویم موی بدنم سیخ می‌شد. با این‌که بارها صدای استاد را شنیده بودم، اما هر بار باز هم برایم تازگی داشت و تاثیرگذار بود.
چقدر افسوس خوردم که چرا صدای او را موقع خواندن اشعار مولانا ضبط نکردم. او اسطوره‌ای بود که جای خالی‌اش هرگز پر نمی‌شود.

صدای تاریخی اساطیری داشت
ابوالقاسم محمد طاهر، دوبلور: بهرام واقعا شهره عام و خاص بود. نیازی به معرفی ندارد. به لحاظ شخصیتی وارسته، مهربان و فروتن بود. درباره مسائل درکش خیلی خوب بود. با همکاران همیشه صمیمانه حرف می‌زد و روحیه شاد و بذله‌گو داشت. امکان نداشت شما با بهرام هم صحبت شوید و نخندید، چون دلش می‌خواست همیشه لبخند را به همه هدیه کند. آرزوی بهرام برای دوبله این بود که رشد فکری کار دوبله بالا برود. واقعیت امر این بود که احساس خوبی نسبت به زندگی داشت. عاشق زندگی بود. امثال بهرام، محمد نوری خواننده یادگاران نسلی از جامعه ایران هستند که هرگز تکرار نخواهند شد. آنها جامعه‌گرا بودند و نسبت به مردم متعهد. از تئاتر بگویم که واقعا بهرام می‌درخشید. مگر می‌شود اتللویی که او بازی کرده بود را فراموش کنیم. مگر می‌شود صدای او را در مستند جاده ابریشم از خاطر ببریم. من به همه می‌گفتم که صدای بهرام شبیه تاریخ بود. وقتی درباره ایران و گذشته حرف می‌زد، انگار شنونده صدای تاریخی اساطیری بودیم. انسان فوق‌العاده‌ای بود بهرام. یادش بخیر. وقتی قرار بود نقشی را گویندگی کند، همه انرژی‌اش را در کار می‌گذاشت. او مدافع حقوق بشر بود. کافی بود بهرام وارد جمعی شود، آن وقت بود که صدای همهمه خنده‌ها بلند می‌شد، از بس که با همه شوخی می‌کرد. روحش شاد و جایش سبز.

دانش وکالتش را در اختیار بی‌بضاعت‌ها می‌گذاشت
داوود نماینده، مدیر دوبلاژ: پرویز بهرام از پایه‌گذاران دوبله در ایران و از اولی‌های این دنیا بود. همیشه از اولین‌ها بود. به‌ویژه در رمان‌های بزرگ دنیا که زیباترین گفتار را ارائه می‌داد. او اتللوی شکسپیر را در ایران جلوه داد و به مردم ایران بیش از پیش معرفی کرد.
پرویز بهرام گفتنی نبود. خواستنی و شنیدنی بود برایش گفتن کم است. او سهم بزرگی در تاریخ دوبله ایران دارد. او در کنار گویندگی کار وکالت هم انجام می‌داد و دانش وکالت را در اختیار آدم‌های بی‌بضاعت می‌گذاشت. از آغاز ورودم به دوبله به او و بهرام زند نزدیک بودم.
او همیشه بی‌ادعا بود و منش انسانی‌اش بالا بود و باتواضع و فروتن بود. او وکیل خاطرات خوش شنیداری ما بود.
صدای او مثل غروب خورشید در دریای آبی بود، پر از جلوه‌های عشق. صدای بهرام از جنس چهار فصل بود؛ بهار، تابستان، پاییز و زمستان. در همه نقش‌ها موفق بود. افتخار می‌کنم از او یاد می‌گرفتم. به محض شنیدن خبر فوتش دلم منفجر و چشمانم پر از دریا شد از رفتن پرویز بهرام. بهرام را باید در خاطرات حفظ کنیم.

فاطمه عودباشی
نوشین مجلسی
رسانه