شعر هنوز هم رسانه است

از 13 قرن پیش تا امروز، مهم‌ترین کارکرد شعر اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی بوده است؛ شعر در طول تمام این قرن‌ها و در اوج و فرود رویدادهای کوچک و بزرگ تاریخ، مثل یک رسانه عمل کرده است. آنجایی که در نقش انتقال‌دهنده پیام ظاهر شده یا هر زمان که در خدمت تبلیغ دین و اخلاق قرار گرفته یا وقتی بهانه‌ای شده برای معنا کردن زیبایی و ارائه تعاریف تازه‌تر از زیبایی‌شناسی و نیز هر زمان که هویت انسان ایرانی را در چارچوب جغرافیایی که در آن زیست می‌کند یا خارج از آن معنا کرده است.
در تمام این قرن‌ها، هر جا که نوبت به اعتراض رسیده، گلایه یا نقدی بوده و درد یا آفتی به جان جامعه افتاده، شعر حضور موثر داشته و نقش قابل اعتنایی ایفا کرده است. در اوج و فرودهای مبارزات سیاسی در طول مبارزات تاریخی و هر رویداد کوچک و بزرگ فرهنگی و اجتماعی، مقوله شعر و شاعری به وضوح قابل ردیابی است و در تمام این قرن‌ها همواره به زیباترین و دلنشین‌ترین شیوه‌ها، با چینش منظوم و هماهنگ واژه‌ها، ارتباط را بین فرستنده و گیرنده پیام برقرار کرده است. هنوز هم شعر به همین نقش و کارکردش ادامه می‌دهد و بروز و ظهور رسانه‌های نوین ارتباطی نه تنها از میدان به درش نکرده بلکه به قدرت انتشار و نفوذش افزوده است.
بررسی شعر به‌عنوان رسانه از وجود سه‌عنصر و اساس تشکیل‌دهنده رسانه‌ها حکایت می‌کند: پیام، گیرنده پیام و فرستنده پیام. مگر جز این است که شاعر فرستنده، مخاطب گیرنده و نگاه شاعرانه شیواترین پیامی است که در چنین رسانه‌ای ارسال می‌شود؟
شعر با اصیل‌ترین و قدرتمندترین ابزارها، یعنی کلمه با مخاطبش ارتباط برقرار می‌کند و دامنه ارتباطش از پیام‌رسانی تا حظ شنیداری گسترده است. بنابراین عجیب نیست که حتی امروز در عصر رسانه‌های گوناگون همچنان به مثابه یک رسانه باقی بماند و مردم شتابزده عصر دیجیتال هم از آن بهره بگیرند. در تمام قرون و اعصاری که شعر بخشی از ادبیات و هویت ما ایرانی‌ها بوده، به هر شیوه از آن بهره گرفته‌ایم و از این پس هم‌چنین خواهد بود. بعید است به این سادگی دست از سر این رسانه موثر قدرتمند برداریم حتی اگر همه امکان و بستر استفاده از آن پشت نیسان آبی‌رنگ باشد یا حتی کامیون‌های جاده.

آذر مهاجر

ادبیات و هنر