امر خطیر « گفت‌و‌گو »

سختانه یا گپ شبانه؟
مطابق خبرهای منتشر شده، پژوهش یکی از ویژگی‌های مهم اختیاریه است و پیش تولید برنامه از سه ماه پیش با پژوهش در خصوص مهمانان آغاز شده و مجموعه‌ای متشکل از روزنامه‌نگاران بنام ترکیب تیم پژوهشی را شکل می‌دهند. با این حال به نظر می‌رسد لحن سؤالات در هر برنامه، بسته به مهمانان تغییر می‌کند و با جو مثبت یا منفی برنامه پیش می‌رود، برخی قسمت‌ها سؤالات جسورانه‌تر و اصولی‌تر و در بعضی قسمت‌ها پرسش‌ها محافظه‌کارانه‌تر و فاقد شفافیت لازم به نظر می‌رسند.
وقتی مهمان از جنس مهدی شادمانی و کامبیز دیرباز است، یکسری سؤالات ساده و خودمانی پرسیده می‌شود و زمانی که مهمان احیانا مدیر و متولی باشد با فرم دیگری از پرسش‌ها و پرسشگری روبه‌رو هستیم. هر چند می‌دانیم و می‌پذیریم باید با توجه به نقش و میزان اثرگذاری اجتماعی مهمانان، سؤالات بار متفاوتی داشته باشد و در مواجهه با مسؤولان مطالبه‌گرانه به موضوعات ورود کرد، اما این موضوع باید به گونه‌ای مدیریت شود که بینندگان احساس عدم رعایت عدالت در برخورد با مهمانان نکنند.
در این نوع برنامه‌ها، سؤالات مجری حالت مچ‌گیری را به ذهن تماشاگر متبادر می‌کند یا از اهمیت و دربرگیری کمی برای عموم مردم برخوردار است. مثلا ورود زنان به ورزشگاه، تقبل هزینه‌های دندانپزشکی و خشک‌شویی سرمربی تیم ملی، برای نمونه شماری از این دست سؤالاتی هستند که از درجه اهمیت کمتری نسبت به پرسش‌های جدی‌تر حوزه ورزش برخوردار است، اما وقت برنامه به آنها اختصاص داده می‌شود و مجری بعد از اتمام زمان برنامه تازه یادش می‌افتد سؤالات جدی‌اش از جنس انتخاب سرمربی جدید تیم ملی و شرط‌بندی در فوتبال و امثالهم را نپرسیده و به وقت اضافه نیاز دارد.
شاید اختیاریه برای مدیریت زمان و چینش سؤال‌هایش باید وقت بیشتری در ادامه مسیرش بگذارد.
یکی از جذابیت‌های برنامه تا اینجای کار، سؤال پاکتی است. سؤال پاکتی هم یکی از وجوه غافلگیرانه و جذاب ماجراست که اگر مهمان ریسک کند و آن را بخواند و پاسخ دهد، کمی از زور این پرسش و پاسخ‌های پینگ‌پنگی کاسته می‌شود و گفت‌وگو شکل آزادانه‌تری پیدا می‌کند که در اغلب موارد مهمانان از آن سر باز می‌زنند.
کورس سؤال و جواب، خسته‌کننده یا جذاب؟
سیدمرتضی فاطمی، پیش از تهیه‌کنندگی و اجرای اختیاریه، مجری و تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی ۱۸۰ درجه و سریال‌های تلویزیونی هوش سیاه 2 و شرایط خاص بوده است. معمولا لحن برنامه‌هایش منبعث از شخصیت حرفه‌ای‌اش به عنوان روزنامه‌نگار و دانشجوی دکترای فلسفه سیاسی، انتقادی و چالشی است.
این شیوه که در برنامه 180 درجه او به‌خوبی جواب داد، در این برنامه هنوز جای کار دارد تا خوب از آب در بیاید؛ چون خط‌مشی و محتوای این دو متفاوت است؛ برنامه 180 درجه مساله‌محور و مناظره‌ای بود، در حالی که برنامه اختیاریه با همه دغدغه‌مندی‌اش، گپ‌و گفتی شبانه است.
در مدت سه هفته پخش برنامه و حضور 9مهمان، اجرای فاطمی هنوز نتوانسته به عنوان یکی از نقاط قوت برنامه مطرح شود.
منتقدان او می‌گویند شکل سؤال پرسیدن فاطمی روی اعصاب مخاطب است. هنوز یک سؤال را مهمان جواب نداده، از همان جواب نصفه‌و‌نیمه سؤال دیگری استخراج می‌کند و می‌پرسد، طوری که در غالب موارد نه سؤالات و نه جواب‌ها به درستی شنیده نمی‌شود. دنبال کردن این کورس پرسش و پاسخ، برای تماشاگران شاید جذاب باشد اما از سوی دیگر می‌تواند سردرگم‌کننده و آزاردهنده هم باشد.
یکی از نقدهای وارده بر مجری این است که در مدیریت زمان برنامه خوب عمل نمی‌کند و این پاشنه آشیل جدی برای برنامه شده است؛ موضوعی که باز هم از لابه‌لای نظرات تماشاگران اختیاریه در فضای مجازی به خوبی پیداست.
نمایندگانی از همه سلایق
پرواز همای خواننده، نادر قاضی‌پور نماینده مردم ارومیه در مجلس، کامبیز دیرباز بازیگر، مرضیه هاشمی گوینده خبر، مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال، مهدی شادمانی روزنامه‌نگار، جمشید مشایخی بازیگر، پرویز فتاح رئیس کمیته امداد و ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره فیلم فجر تاکنون مهمان اختیاریه بوده‌اند. همان طور که این عنوان‌ها نشان می‌دهد، برخلاف بسیاری از برنامه‌های مشابه که فقط به دعوت از چهره‌های بازیگری و خوانندگی و حداکثر فوتبالی بسنده می‌کنند، بیننده ‬هر ‬قسمت ‬اختیاریه، ‬شاهد مهمانانی از ‬حوزه‌های ‬مختلف ‬ورزش، ‬سیاست، رسانه، ‬فرهنگ و هنر است و به این ترتیب هر برنامه دغدغه‌ها و علایق شماری از مردم را نمایندگی می‌کند.
شخصیتی هنوز ناشناخته
درباره دیگر المان‌ها و اجزای اختیاریه هم باید بگوییم در برخی بخش‌ها با قوت بیشتری ظاهر شده و در جاهایی هم آن‌طور که باید نمود نداشته است. از ضرباهنگ آرام و نوستالژیک نماآهنگ آغازین برنامه گرفته تا گفت‌وگوهای تند و تیز مجری و مهمانانش و لحظات معمولا سراسیمه آخر برنامه، بیننده اختیاریه با سروشکلی یکدست و هماهنگ روبه‌رو نیست و با گذر از 9 برنامه متوجه نمی‌شود لحن و حرف حساب برنامه چیست.
موزیک ویدئوی آغازین برنامه با ترانه‌ای از حامد عسکری و صدای رستاک حلاج به‌‌رغم زیبایی و دلنشین بودن، به جز آخر شعر که فقط کلمه اختیاریه در آن گنجانده شده، نشانی از موضوع و درون‌مایه برنامه ندارد. تصویری از مردمی که در خیابان به این سو و آن سو می‌روند و زندگی معمول خود را می‌کنند، چطور می‌خواهد مبین یک گفت‌وگوی چالشی و صریح باشد، معلوم نیست.
میان‌برنامه مختصر و مفید اول برنامه که به معرفی مهمان می‌پردازد، علاوه بر بیان بیوگرافی آنها، تصویری کلی از جایگاه و نقش مهمان برای بینندگان می‌سازد تا هم وقت مجری برای معرفی گرفته نشود و هم ارتباط‌گیری بهتری میان مخاطب و برنامه اتفاق بیفتد.
با وجود اعلام مجری که استودیو در برج میلاد واقع شده، دکور با فضایی متشکل از یک راهروی ورودی سیمانی و یک فضای اصلی سه‌ضلعی با دیوارنمای آجری و یکسری وسایل نامربوط پراکنده در گوشه و کنار، بیشتر یادآور زیرزمین است تا استودیویی در بلندترین نقطه شهر.
اما شگفتانه هر برنامه هم در نوع خود جالب و دیدنی است و جو نسبتا سخت و فشرده برنامه را می‌شکند و کمی حال و هوای دوستانه‌تر می‌گیرد.
البته شکل ارائه آن هم در نوع خود موجب شگفتی است، چون برخلاف همه برنامه‌ها این شگفتانه‌ها نه از پشت صحنه، بلکه به قول فاطمی، از انبارِ اختیاریه بیرون می‌آید که به صورت ضمنی بار معنایی تقلیل‌دهنده برای مهمان و هدیه دارد.

حاشیه‌های غیراختیاری برای «استاد»

احتمالا بیراه نیست بگوییم پرحاشیه‌ترین مهمانان اختیاریه از ابتدای شروعش تا امروز، حضور جمشید مشایخی در این برنامه و حرف‌های خاصش بوده است.
مشایخی دو اظهار نظر در اختیاریه داشت که سر و صداهای زیادی به پا کرد؛ اول این‌که علت مرگ جهان‌پهلوان تختی را خودکشی به واسطه فشارهای همسرش بر او دانست و این نوع مرگ وی را ستود و دوم هم ابراز پشیمانی‌اش از تبلیغ حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 96.
این دو اظهار نظر در فضای مجازی خیلی سر و صدا کرد تا حدی که جمشید مشایخی ناچار شد با انتشار کلیپی از این برنامه ابراز گله‌مندی کند.
در واکنش به این حواشی، مرتضی فاطمی تهیه‌کننده و مجری برنامه اختیاریه گفت: متاسفم برنامه ما باعث شد به استاد جمشید مشایخی از جاها و منابع مختلفی که بنا ندارم در مورد آنها صحبت کنم، فشار وارد شود و فکر می‌کنم استاد تحت‌تاثیر اتفاقاتی که قابل بازگو نیست این فیلم را منتشر کرده‌اند.
فاطمی گفت: به هر حال ما سه هفته است روی آنتن آمده‌ایم و خوشحالیم تا این حد دیده می‌شویم.

سارا صالحی
رسانه