تقویت گردشگری گیلان با میراث سردار جنگل

باغ تاریخی سبزه میدان
باغ تاریخی سبزه میدان، از معدود میادین شهر رشت است که در توسعه شهری ابعاد آن تغییر‌نیافته و ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید. پیشینه ساخت این باغ به دوره ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد، زمانی که محمدقاسم خان والی، حاکم وقت گیلان، این باغ را برای تجمعات و تفریحات مردم رشت ساخت. شاید مهم‌ترین واقعه در این باغ قرائت اعلامیه نخستین جمهوری آسیایی بود که پس از پیروزی میرزا کوچک‌جنگلی و آمدنش به رشت رخ داد.
خانه میرزا کوچک جنگلی در استادسرا
خانه میرزا کوچک جنگلی، هرچند امروز جزو یکی از مراکز دیدنی شهر رشت است، ولی تا دو دهه پیش مخروبه‌ای بیش نبود و در زمان فعالیت اولین دوره شورای شهر رشت و در زمان شهرداری مرتضی شگفت و کمک‌های مردمی، بازسازی و از نو ساخته شد. حالا این خانه بخشی از هویت جدانشدنی استان گیلان است و پس از احیا، بلافاصله در ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی کشور به شماره ۲۲۵۰۸ و فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.
نخستین میعادگاه آغاز جنبش جنگل
روستای شیخ محله، آبادی‌ای از دهستان هندخاله از بخش تولم از توابع شهرستان صومعه سراست. این روستا نخستین مکانی بود که میرزا کوچک، دکتر حشمت طالقانی، یک نفر تفنگساز و چهارنفر همراه، شبانه از رشت فرار کرده و به این روستا می‌آیند. تنها یادمان موجود در این روستا تندیس میرزا کوچک است که در سال ۹۳ و همزمان با صدمین سال انقلاب جنبش جنگل به همت مجمع اسلامی فرهنگیان گیلان ساخته شد.
دفتر نشریه جنبش جنگل
دهستان کسما، در دوران مشروطه و جنبش جنگل خدمات قابل توجهی ارائه کرده است و اگر امروز این دهستان جزو شهرستان صومعه‌سرا است، ولی در آن دوران بزرگ‌تر و معروف‌تر از صومعه سرا بود.کسما، خاطرات زیادی از جنبش جنگل دارد زیرا شکل‌گیری و قدرت گرفتن جنگلیان از همین دهستان بود.
گوراب زرمیخ و بقایای مدرسه نظام
گوراب زرمیخ در بخش میرزاکوچک جنگلی و در شهرستان صومعه سرا قرار دارد. دومین پایگاه مهم جنگلیان در دو سال نخست فعالیت، گوراب‌زرمیخ بود. به دلیل نزدیکی این دو مکان به هم امکان تردد سران جنگل بین گوراب زرمیخ، کسما و فومنات فراهم شد. آن‌گونه که مورخان نوشته‌اند، بسیاری از دیدارهای میرزا کوچک با سران دولتی و حتی سفرای روس و انگلیس در گوراب زرمیخ اتفاق افتاده است.
ماسوله، رودخان و مقر حسن‌خان
منطقه آلیان خاطرات زیادی از جنبش جنگل دارد. بویژه در دو سال آخر نهضت. این محدوده از ماکلوان تا روستاهای کیش‌دره، زیده و میان‌رز، مقرخان و مورد اعتماد مردم این محدوده یعنی حسن خان آلیانی معروف به معین‌الرعایا بود. از نکات جالب توجه وجود جاده فرعی است که جنگلیان برای اتصال کسما به‌سمت ماکلوان و ماسوله ساختند. خوشبختانه این جاده در مسیر کانال هنوز موجود است.
کیش دره؛ کارگاه اسلحه‌سازی
عمارت دیگر معین‌الرعایا در کیش‌دره و زادگاه حسن‌خان بود و خانواده‌اش هم در یک عمارت دوطبقه و باغ بزرگ ساکن بودند. سال آخر نهضت جنگل، میرزا کوچک، گائوک آلمانی و یان کولارژ مامور اسلحه میرزا در کیش‌دره مستقر بودند و آن‌گونه که این تکنیسین چک تبار نوشته، اسلحه‌های جنگلیان را در کوه‌ها و جنگل‌های اطراف کیش‌دره پنهان کرده بودند.
روستای میان‌رز؛ پناهگاه میرزا
روستای میان‌رز، یکی از روستاهای کوهستانی بخش آلیان شهرستان فومن است که زیر نفوذ معین‌الرعایا بود. به تصریح برخی از مورخان، دو‌هفته منتهی به پایان جنبش جنگل، میرزا و سفیر آلمانی‌تبارش یعنی گائوک در این روستا و در خانه کربلایی ابراهیم میان‌رزی، بزرگ محله پنهان بودند.
گورستان سلیمانداراب، مدفن میرزا
وقتی ۱۱ آذر ۱۳۰۰ میرزا کوچک در گردنه گدوک یخ زد، سر وی را برای ارسال به تهران جدا کردند. بعدها سر میرزا در چهارراه حسن‌آباد تهران به خاک سپرده شد؛ مکانی که امروز ایستگاه آتش‌نشانی آن محدوده است و بدن میرزا را در روستای خانقاه به خاک سپردند. بعد از کودتای شهریور ۱۳۲۰ که به استعفای نخستین شاه پهلوی منجر شد، دقیقا ۲۰‌سال طول کشید تا بدن میرزا را از روستای خانقاه به سلیمانداراب منتقل کنند و بعدها سر میرزا را نیز در سکوت از تهران به سلیمانداراب بازگرداندند.