دستفروشی روی هوا

این وسط البته شاید خیلی‌هایشان خبردار نشوند که تصمیم‌گیری درباره سرنوشت آنها، محور اصلی صد و بیست و سومین جلسه شورای علنی شهر تهران بود؛ جلسه‌ای که صبح دیروز بعد از یک تعطیلی چندروزه تشکیل شد و در نهایت به تصویب یک فوریت طرح ساماندهی مشاغل سیار و دستفروشان در شهر تهران رسید.
پیشنهاددهنده این طرح، حجت نظری بود، یکی از اعضای جوان شورا که از فقدان نظارت بر فعالیت دستفروش‌ها گلایه کرد و به اینجا رسید که همین اتفاق باعث شده برخی عوامل شهرداری اقدام به اخذ وجوه متفاوت از این افراد کنند. او البته تاکید کرد عملا این پول به حساب شهرداری واریز نمی‌شود و ممکن است هر فردی براساس تصمیم و تشخیص خود رفتاری داشته باشد!
این عضو شورا روی قانونی دست گذاشت که به‌صراحت در مورد سدمعبر واکنش نشان داده، اما دستفروشی را مسکوت گذاشته و گفت: لازم است این طرح به تصویب برسد تا بتوانیم با همراهی شرکت ساماندهی مشاغل نسبت به ساماندهی دستفروشان، وانت‌بارها و غیره اقدام کنیم.
حسن رسولی، خزانه‌دار شورای شهر تهران، دومین نفری بود که در این جلسه به بررسی این طرح پرداخت. او البته گفت طبق قانون، دستفروشی به عنوان یک شغل مزاحم محسوب می‌شود. رسولی سابقه این قانون را به 50 سال قبل رساند و گفت از همان زمان تا امروز شهرداری موظف شده به عنوان یک عمل نابهنجار شهری با این پدیده برخورد کند.
شهربانو امانی، دیگر عضو شورا اما به همین قدمت قانونی این پدیده اشاره کرد و افزود: سال ۴۷ قانونی تصویب شد که براساس آن دستفروشی به نوعی مزاحمت کسب بوده است. اما حالا 50سال از این قانون می‌گذرد و شرایط متفاوت شده و مهاجرت هم به قدری زیاد شده است که هم وانت‌بارها و هم دستفروشان در خیابان‌های شهر افزایش یافته‌اند.
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم تاکید کرد دستفروشان نمی‌توانند اجناس خود را روی زمین بگذارند.
آن‌طور که او گفت دستفروشان باید اجناسشان را روی دست بفروشند، چراکه این افراد نمی‌توانند سفره پهن کنند و یک کارتخوان هم کنار بساط‌شان بگذارند.
ناهید خداکرمی، عضو دیگری از شورای شهر تهران بود که دیروز از بی‌متولی بودن دستفروشی در شهر گلایه کرد. او گفت دستفروشی در شهر تهران متولی ندارد و ساماندهی هم نمی‌شود و معلوم نیست چه کسی باید در این خصوص پاسخگو باشد!
نتیجه‌گیری خداکرمی از این بحث، ضرورت ساماندهی دستفروشان در شهر تهران بود. پدیده‌ای که به گفته او برای شهر تهران مشکلات زیادی درست کرده است.
در نهایت با 12 رای موافق یک فوریت طرح ساماندهی مشاغل سیار و بی‌کانون در شهر تهران دیروز در شورای شهر تصویب شد. در بررسی بندهای این مصوبه البته زهرا نژادبهرام، عضو هیات‌رئیسه شورای شهر تهران، پیشنهاد داد شهرداری در فضاهای عمومی اجازه فعالیت به دستفروشان را به شرط فروش کالای ایرانی بدهد که این پیشنهاد با ۱۷ رأی موافق به تصویب رسید.

بیکاری دستفروش می‌زاید
این یک واقعیت است، واقعیتی که نمی‌توان روی آن چشم بست، این‌که دستفروشی به عنوان یک شغل کاذب، در سال‌های اخیر با توجه به توسعه روزافزون شهرنشینی، ضرورت اشتغال و رفع نیازهای اقتصادی در جامعه به‌ویژه میان جوانان و زنان سرپرست خانوار فراگیر شده است. این فراوانی، البته به گفته احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به مشکلات اقتصادی موجود در جامعه برمی گردد. بیگدلی با اشاره به این موضوع به ما می‌گوید: مشکلات اقتصادی و بیکاری، دلیل روی آوردن ۸۰ درصد افراد به دستفروشی است.
این نماینده مجلس در توضیح بیشتر می‌گوید: در تحقیقاتی که انجام شده مشخص شده تعدادی از دستفروشان تحصیلات دانشگاهی دارند و به دلیل بیکاری و از سر اجبار به این شغل کاذب روی آورده‌اند، البته تعدادی از آنها هم به دستفروشی به عنوان شغل دوم نگاه می‌کنند چون با درآمد حاصله از شغل اولشان نمی‌توانند زندگی‌شان را بگذرانند و به خاطر تامین معیشت، دستفروشی را به عنوان شغل دوم انتخاب کرده‌اند. بیگدلی البته مسافرکشی را هم در کنار دستفروشی قرار می‌دهد و می‌گوید این دو شغل، جزو مشاغل کاذبی هستند که به دلیل نبود اشتغال در پایتخت در حال افزایشند. این نماینده مجلس البته تاکید می‌کند که دستفروشان پایتخت باید ساماندهی شوند نه جمع‌آوری! او می‌گوید: تا زمانی که فضاهای مشخصی در اختیار این قشر قرار داده نشود نباید نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام کرد؛ چراکه معیشت آنها با تهدید مواجه می‌شود. پیشنهاد او، اختصاص فضاهای مشخصی مانند جمعه‌بازارها به دستفروشان است تا زیبایی بصری شهر تامین و از ایجاد مزاحمت و ترافیک برای شهروندان جلوگیری شودبه این ترتیب کسب و کار مغازه‌داران نیز با مشکل مواجه نخواهد شد. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس البته یک نگاه دیگر هم به پدیده دستفروشی دارد، او در این سوی گود، به افرادی نگاه می‌کند که از دستفروشان خرید می‌کنند، افرادی که به گفته او اغلب قشر ضعیف جامعه هستند و به ناچار به دلیل ارزانی و قیمت پایین‌تر اجناس مورد نیاز خود را از دستفروش‌ها تهیه می‌کنند! نگاهی که باعث می‌شود به ما بگوید: جمع‌آوری بدون برنامه دستفروشان فقط به نوعی پاک کردن صورت مساله است.

تعامل بین دستگاهی علیه دستفروشی

علیرضا سرحدی
کارشناس شهری
وقتی مگامال‎ها و مشکلات عظیمی که ایجاد کرده‎اند فضای شهری را تحت تاثیر قرار می‌دهند، نمی‌توان‌ پیرزنی را که از نظر اقتصادی مشکل دارد و گوشه‎‌ یکی از پیاده‎رو ها دستفروشی می‌کند، مساله حادی شمرد. در شرایط اقتصادی نابه‏هنجاری که داریم، برای افرادی که به کلانشهرها مهاجرت می‌کنند، چاره‌ای جز دستفروشی نمی‌ماند، چراکه اگر آنها از این طریق امرار معاش نکنند به سمت بزهکاری سوق داده می‌شوند. بنابراین شهرداری به عنوان مسؤول برقراری نظم عمومی شهر، باید با دید جامع‌تری به این پدیده نگاه کند. دست کم مدیران شهری می‌توانند از شهرهای موفق دنیا در این باره الگو بگیرند و آنها را با شرایط کشورمان تغییر دهند‌.
در شهری مانند لندن، دستفروشان نظم‎یافته‏اند و در محله‎های مختلف، مانند محله پاکستانی‌ها، هندی‎ها و چینی‌ها در محل‌های مشخص شده فعالیت می‌کنند‌. بسیاری از مدیران شهری در کشورمان همیشه به دستفروشان به عنوان یک مزاحم نگاه کرده‎اند؛ اما موضوع این است که در سال‎های اخیر راهکارهایی برای ساماندهی دستفروشان ارائه شده‏ است اما چون جامع نبوده اثرات کوتاه مدت داشته‌اند. برای نمونه می‌توان به ایجاد بازارچه‏های موقت و بازارچه‏های سنتی در شرق تهران و برخی پارک‌ها اشاره کرد. هرچند مشکلات ایجاد شده پس از فعالیت این بازارچه‌ها بر‌ موقتی بودن آنها دلالت دارد‌، اما‌ شهرداری به عنوان متولی مدیریت شهری باید به این مساله ریشه‎ای نگاه کند. با راهکارهای موقت نمی‎توان معضلات دستفروشان را حل کرد. بهتر این است که در فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و فضاهای باز غرفه‎های دائمی برای دستفروشان ایجاد کرد. ‎می‌توان با ایجاد فضای مناسب و با درک متقابل به دور از منفعت طلبی محیطی خلق کرد تا دستفروشان هم در شرایط اقتصادی کنونی امکان فعالیت داشته باشند. مشکل این است که نگاه مدیران شهری به حل مشکل دستفروشان همیشه موقت بوده است. شاید به این دلیل است که طرح‏های ساماندهی همیشه به بن‎بست ختم می‌شود، برای جبران این نقطه ضعف مدیران شهری و اعضای شورای شهر باید از ظرفیت دیگر دستگاه و نهاد‌ها مانند نیروی انتظامی، قوه قضاییه و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز بهره ببرند.‌

بازارچه‌های گردشگر پسند

محمدتقی رهنمایی
کارشناس گردشگری

مینا مولایی
جامعه