اردوغان از شرق فرات چه می‌خواهد؟

به گزارش تسنیم، از چند روز پیش دولت ترکیه جنجال تازه‌ای را به راه انداخته مبنی بر این‌که قصد دارد عملیات بزرگی را در شرق فرات به اجرا بگذارد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در هفته‌های اخیر بارها تهدید کرده به منظور مبارزه با تروریسم و رفع خطراتی که علیه تهدید امنیت ملی کشورش وجود دارد٬ به شرق فرات حمله‌ور خواهد شد. یکی از عمده‌ترین و جدی‌ترین مشکلات کردها در شرق فرات٬ این است که در حال حاضر گروه‌های سیاسی و نظامی وابسته به پ.‌ک.‌ک در این مناطق به شکل کامل قدرت را در دست گرفته‌اند. از آنجا که گروه پ.‌ک.‌ک در زمره گروه‌های تروریستی قرار گرفته و آمریکا و سازمان ملل نیز بر آن تاکید دارند، همین مساله بهانه‌ای به دست ترکیه داده تا هر وقت یا هر مناسبتی که لازم دید به مواضع کردهای پ.‌ک.‌ک در خاک سوریه یا عراق حمله کند. در این میان مواضع دو پهلوی آمریکا نیز به اردوغان این امکان را می‌دهد تا برخی از طرح‌های خود را در خاک سوریه یا عراق به اجرا درآورد.

سالی سخت برای کردهای سوریه
به گزارش یورونیوز، به طور کلی سال 2018 میلادی برای کردهای سوری٬ سال سخت و دشواری بود. عملیات شاخه زیتون ارتش ترکیه موجب شد که یکی از سه تکه از هم گسسته مناطق کردنشین شمال سوریه یعنی عفرین در غرب فرات، به اشغال این کشور در آید و حالا اردوغان دنبال آن است تا به دو منطقه کردنشین دیگر در شرق فرات نیز حمله کند. شکست در غرب فرات و از دست دادن منطقه کردنشین مهم عفرین، برای نهادهای وابسته به پ.‌ک.‌ک، بسیار سنگین بود و نه‌تنها از لحاظ روانی و اجتماعی برای آنان پیامدهای منفی داشت بلکه موجب آن شد که رابطه آنها با روسیه نیز ضعیف شود و عملا امکان همکاری جدی با مسکو را از دست بدهند.
پس از آن نیز کردهای سوریه قصد داشتند در همکاری با دولت مرکزی حمایت‌هایی برای خود جلب کنند اما این تلاش‌ها نیز به نتیجه نرسید. مذاکرات هیاتی از آنها با دولت بشار اسد در دمشق به این دلیل به نتیجه نرسید که هیات کردی، درخواست دمشق برای برگزاری انتخابات شوراها در مناطق کردنشین را رد کرد. البته سال گذشته در استان حسکه نیز درگیری‌هایی بین کردها و نیروهای اسد روی داد که روی هم رفته موجب کشته شدن 20 نفر شد.

موضع آمریکا
نکته دیگر در این میان مواضع دوپهلوی آمریکاست که گاهی از کردها حمایت و گاهی نیز از دولت ترکیه جانبداری می‌کند. آمریکا تاکنون هیچ‌گاه به شکل رسمی ساختارهای تشکیل شده از سوی کردهای سوریه را به رسمیت نشناخته، اما در عین حال با آنها مخالفت نیز نکرده است‌. سفر چند نفر از اعضای کنگره آمریکا به کوبانی و قامیشلو و دیدار ژنرال‌های ارتش آمریکا با فرماندهان کرد سوری وابسته به پ.‌ک.‌ک، تا‌کنون بارها اعتراضات ترکیه را به دنبال داشته است. با این حال جیمز جفری، نماینده ویژه دونالد ترامپ در سوریه به طور شفاف گفته است: «همکاری آمریکا با کردها در شمال سوریه موقتی است.» وی در مورد وضعیت نیروهای نظامی آمریکا در شمال سوریه و ارتباط واشنگتن با کردهای این منطقه نیز گفته است آمریکا فقط می‌خواهد از کردها در برابر گروه‌های تروریستی همچون داعش استفاده کند. اما ترکیه در این مورد قانع نشده و این مساله را بهانه‌ای برای ایجاد خودمختاری کردهای طرفدار پ.‌ک.‌ک در خاک سوریه عنوان کرده است.
از این رو ناظران می‌گویند بزرگ‌ترین چالش و مانع در برابر ورود ارتش ترکیه به مناطق کردنشین شرق فرات در شمال سوریه، حضور نیروهای آمریکایی و قرارگاه‌های کوچک و بزرگ زمینی و هوایی خواهد بود. از این رو ارتش ترکیه بدون هماهنگی با آمریکا به شرق فرات حمله نخواهد کرد‌. بسیار بعید به نظر می‌رسد ترکیه بخواهد خود را در این منطقه در مقابل آمریکا قرار دهد. ترکیه در ماه‌های اخیر به‌ویژه پس از مقطع آزادی کشیش آندره برانسون٬ بارها نشان داده حفظ رابطه با آمریکا برایش مهم است. اگرچه رجب طیب اردوغان در سخنرانی‌های خود در میادین و خیابان‌های ترکیه بارها به تندی از آمریکا انتقاد می‌کند٬ اما به وضوح می‌توان دید رسانه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه حتی گفت‌وگوی کوتاه اردوغان در یک نشست بین‌المللی با دونالد ترامپ را به عنوان یک رویداد مهم برجسته می‌کنند و این نشان می‌دهد ترکیه به دنبال آن است که در حوزه داخلی به‌ویژه در جهان اسلام تا حد زیادی خود را به عنوان یک کشور ضد‌آمریکایی نشان دهد، اما در میدان عمل و در حوزه دیپلماسی٬ همواره تلاش می‌کند در کنار آمریکا بایستد. به نظر می‌رسد بخش دیگری از هدف ترکیه از طرح مساله حمله به شرق فرات، گرفتن امتیازهای بیشتر از آمریکا به‌خصوص در ارتباط با تحویل دادن فتح‌ا... گولن یا دریافت سلاح‌های جدید از آمریکا باشد.

اهداف داخلی حمله
باتوجه به همه اینها برخی بر این باورند جنجال‌های خبری ترکیه برای یک حمله گسترده به شرق فرات بیشتر مصرف داخلی دارد تا این‌که در عمل واقعیت داشته باشد. به گفته آنان وقوع یک حمله گسترده و پر سر و صدا، حتی اگر پیروزی‌های نظامی مهمی عاید ترکیه کند، از منظر افکار عمومی، رسانه‌ها و نظام بین‌الملل٬ چندان به نفع ترکیه نخواهد بود. در نتیجه، احتمالا ترکیه با درنظر گرفتن این مسائل، ترجیح خواهد داد به جای یک درگیری گسترده و درازمدت، با یک عملیات کوتاه و ضربتی، نتایج مطلوب خود را به دست بیاورد.
همچنین قرار است ترکیه در 31 مارس 2019 میلادی شاهد برگزاری انتخابات شهرداری‌ها و مجالس استان‌ها باشد. گرچه هنوز چهار ماه به برگزاری انتخابات زمان باقی مانده است، اما احزاب ترکیه از حالا خود را برای رقابت‌های آینده آماده می‌کنند. گفته می‌شود رجب طیب اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس‌جمهور ترکیه در این انتخابات چند هدف مهم و استراتژیک دارد که بدون شک یکی از آنها ممانعت از قدرت گرفتن مجدد حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) در مناطق کردنشین ترکیه است. به همین خاطر اردوغان ترجیح داده با تشکیل ائتلاف جمهور و همراهی با دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی، یک بار دیگر سیاست‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کند که مورد توجه ملی‌گرایان واقع شود و بدون شک به راه انداختن موج گسترده تبلیغات جنگ در شرق فرات، بر پیروزی ائتلاف اردوغان و باغچلی تاثیر فراوانی خواهد گذاشت.

علی باقری

بین الملل