سوریه غایب حاضر در نشست لبنان

نشست اقتصادی اتحادیه عرب از دیروز به طور رسمی کار خود را در بیروت آغاز کرد و تا امروز ادامه خواهد داشت. روز گذشته تعدادی از وزرای خارجه عرب در بیروت حضور به هم رسانده و طی مصاحبه‌هایی مواضع کشورشان را در قبال تحولات منطقه اعلام کردند. قرار بود این نشست به عاملی مهم در تقویت روابط سیاسی و اقتصادی میان لبنان و کشورهای عربی منجر شود. همچنین قرار بود به صورت آزمایشی یک هیات سوری در این نشست شرکت کنند تا راه برای تجدید عضویت این کشور در اتحادیه عرب فراهم شود. حتی نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان تهدید کرده بود که اگر از سوریه در این نشست دعوت نشود در آن شرکت نخواهد کرد، اما کارشکنی‌های آمریکا و عربستان سعودی اجازه نداد دبیرخانه اتحادیه عرب که مسؤول برگزار‌کننده این نشست است از سوریه دعوت کند. حتی در خبرها آمده بود که سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان با ارسال نامه‌ای به احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب از او خواسته بود از سوریه دعوت نکند. پیش از آن دیوید هیل، معاون وزیر خارجه آمریکا در دیدار با حریری، او را به این کار تشویق کرده بود؛ موضوعی که مورد اعتراض بخشی از لبنانی‌ها قرار گرفت.
سال 2011 همزمان با آغاز ناآرامی‌های داخلی در سوریه که زیر سر عوامل خارجی بود کشورهای قطر، عربستان، امارات و بحرین فشار آوردند تا عضویت سوریه در اتحادیه عرب به حالت تعلیق در‌آید. حال پس از هفت سال که از این ماجرا می‌گذرد و بحران سوریه فروکش کرده است برخی از کشورهای عرب ازجمله امارات و بحرین سفارت‌های خود را در دمشق بازگشایی کرده‌اند. تمایل سایر کشورهای عرب به ترمیم روابط خود با سوریه این گمان را تقویت کرد که به‌زودی سوریه به عضویت مجدد اتحادیه عرب در خواهد آمد. حتی احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب بارها در مصاحبه‌های مطبوعاتی خود اذعان کرد، به طور قطع سوریه به عضویت اتحادیه عرب بازخواهد گشت، اما در آخرین روزها اتحادیه عرب با عقب‌نشینی از مواضع قبلی خود از دعوت سوریه پشیمان شد و آن را به آینده‌های نامعلوم موکول کرد.

حاضر‌غایب
با این حال هرچند سوریه به طور مشخص در نشست لبنان حضور نداشت، اما نام این کشور درهمه گفت‌وگوها و مصاحبه ها ذکر می‌شد. به گزارش ایسنا، جبران باسیل،وزیر خارجه لبنان پیش از نشست توسعه اقتصادی و اجتماعی سران عرب تاکید کرد، سوریه خلأ بزرگی در کنفرانس بیروت است و باید به آغوش کشورهای عربی بازگردد نه این‌که در آغوش تروریسم باشد. باسیل تاکید کرد: سوریه باید بدون اجازه خارجی‌ها در آغوش ما باشد نه این‌که در آغوش تروریسم. معنای این‌که اتحادیه عرب عضویت سوریه را تعلیق و آن را تحریم کرده چیست و چه موفقیتی در این باره داشته است؟ محمد علی الحکیم، وزیر خارجه عراق نیز گفت: تعلیق عضویت سوریه از همان ابتدا اشتباه بود و ما با طرف سوریه در ارتباط دائمی هستیم. وی افزود: برای بازگرداندن تدریجی سوریه به آغوش کشورهای عربی تلاش می‌کنیم. عراق در این زمینه موضعی مشخص دارد. حسام زکی، معاون دبیرکل اتحادیه عرب نیز پیش از نشست وزیران خارجه گفته بود، سوریه از اتحادیه عرب طرد نشده و بازگشتش حتمی است.
در خبرهای دیروز آمده بود نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان نیز در اعتراض به بی‌توجهی کشورهای عربی به مسأله امام موسی صدر و بی‌توجهی به درخواستش برای تعویق اجلاس اقتصادی بیروت تا مشخص شدن وضعیت سوریه، در این اجلاس شرکت نمی‌کند. به دنبال دعوت سعد الحریری از لیبی برای شرکت در اجلاس، برخی گروه‌ها در لبنان با اشاره به قضیه ربوده شدن امام موسی صدر، به این دعوت اعتراض داشتند. همزمان تعدادی افراد ناشناس به سفارت لبنان در پایتخت لیبی حمله کرده و در و پنجره‌های سفارت را شکستند. پس از آن لیبی اعلام کرد در اجلاس بیروت شرکت نمی‌کند.
با این حال تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر در گفت‌وگویی تلفنی با میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان قول داد در این اجلاس شرکت کند. برخی دیگر از کشورهای عرب نیز گفتند در سطح وزیر یا نخست‌وزیر در این اجلاس شرکت خواهند کرد اما به گزارش شبکه خبری الجزیره، امیران کویت و قطر شرکت نخواهند کرد. به جای رئیس‌جمهور مصر قرار است نخست‌وزیر این کشور به لبنان بیاید و محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز گفته است این روزها در نیویورک خواهد بود.
این چهارمین نشست توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای عضو اتحادیه عرب است.
نشست‌های مذکور هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود، اما اکنون نزدیک به شش سال است برگزار نشده؛ آخرین دوره آن در عربستان سعودی ( 2013) بود و دوره‌های قبلی این نشست نیز در کویت (2009) و مصر (2011) برگزار شد.

تجلی اختلاف
هرچند جبران باسیل، رئیس دستگاه دیپلماسی لبنان از کشورهای عرب خواست اختلافات خود را کنار بگذارند و بدون اتکا به قدرت‌های خارجی سعی کنند با همکاری و همیاری یکدیگر مشکلات شان را برطرف سازند، اما کنفرانس بیروت یک‌بار دیگر تشتت کشورهای عرب را به نمایش گذاشت. این تشتت و اختلاف صرفا بر سر دعوت سوریه نبود، بلکه در بقیه موارد نیز به چشم می‌خورد. به عنوان مثال برخی کشورهای عرب به صورت آشکار و نهان درحال عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی هستند این درحالی است که برخی دیگر به شدت با این امر مخالف بوده و آن را به ضرر تمام کشورهای عرب و مسلمان می‌دانند. اختلاف محور عربستان و قطر نیز ازجمله موارد دیگری است که همکاری‌های اعراب را تحت‌الشعاع قرار داده است. کنفرانس بیروت در واقع یک بار دیگر نشان داد تا زمانی که اعراب تحت تاثیر القائات بیگانگان باشند، بهترین فرصت‌ها برای توسعه و پیشرفت‌های خود را از دست می‌دهند.

عادی‌سازی محکوم است

همزمان با نشست اقتصادی سران اتحادیه عرب در بیروت، پلاکاردهـا و دیوارنوشته‌هایی در حمایت از فلسطین و محکوم کردن عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در این شهر توجه عابران را به خود جلب کرد. براساس گزارش العهد، این پلاکاردها در بخش جنوبی بیروت نصب شده و عبارت‌هایی که روی آنها نوشته شده،‌ عبارتند از: عادی‌سازی روابط (با رژیم صهیونیستی) خیانت است، تمام قدس پایتخت فلسطین است. فعالان شبکه‌های اجتماعی این دیوارنوشته‌ها و پلاکاردها را به صورت گسترده منتشر کرده‌اند تا به بسیاری از شرکت‌کنندگان عرب در این اجلاس یادآوری کنند فلسطین همچنان مسأله اصلی جهان اسلام است و عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی مردود است.

رحیم محمدی
بین‌الملل