مصائب تولید هواپیمای ملی

خبری که به‌تازگی از قول دبیر ستاد توسعه ‌فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منتشر شد، حاکی از آن بود که طرح‌های اولیه در راستای ساخت هواپیمای 72 نفره تجاری روی میز این ستاد قرار گرفته و با تخصیص بودجه مورد نیاز می‌توان در سال‌های آتی شاهد پرواز این پرنده بومی مسافربری در آسمان بود. البته در سال‌های گذشته طرح‌های مشابهی برای ساخت هواپیماهای فوق سبک و سبک دو تا چهار نفره، با در نظر گرفتن مشوق‌های مالی دولتی اجرا شدند که موفقیت‌های چندانی در بر نداشت. باید در نظر داشته باشیم طراحی یک وسیله پرنده تنها بخش کوچکی از پروژه گسترده آن محسوب می‌شود. در گام‌های بعدی باید صنایع موازی دیگر با همراهی مراکز تولید علم، برای ساخت قطعات طراحی شده، همکاری تنگاتنگی با یکدیگر داشته باشند.
دانش هوافضا جزو علوم پیشرفته محسوب می‌شود و کشورهای معدودی هستند که توانایی تولید محتوای علمی و اجرای طرح‌های هوافضایی را دارند. برای طراحی و ساخت سازه‌های هوافضایی علوم مختلف دخالت دارند. اگر سازمان یا کشوری بخواهد اهداف بلندپروازانه خود را در زمینه فناوری‌های هوافضایی گسترش دهد، باید در گام نخست با برنامه‌ریزی‌های منسجم، به پیشرفت دانش‌های مرتبط با این علم توجه کند. از علوم پایه و علوم رایانه تا رشته‌های مهندسی و حتی علوم زیستی همه می‌توانند بخشی از پازل بسیار بزرگ طرح‌های هوافضایی را کامل کنند. پرتاب یک موشک ماهواره‌بر حامل جاندار زنده، پیشرفت بزرگی برای صنایع فضایی ایران به حساب می‌آید. ساخت موشکی که بتواند تا لبه فضا پیش رفته و در نهایت کپسول زیستی حامل جاندار را بدون این‌که علائم حیاتی‌اش تغییر کند به زمین برساند، بی‌شک نشان از پیشرفت در علوم پایه و مهندسی یک کشور است.

در مورد دانش هوانوردی نیز مانند آنچه از خودروسازی مدرن انتظار می‌رود، صنایع هواپیماسازی هم باید از اصول مشتری‌مداری و به روز بودن دانش پیروی کند. حتی برای طراحی بهینه یک هواپیمای کوچک فوق سبک دونفره، به نرم‌افزارهای پیشرفته‌ مهندسی هوافضا، آزمایشگاه‌های مجهز آنالیز طراحی بدنه و در نهایت دانش بالای ساخت قطعات و تولید آلیاژهای با مقاومت دمایی و استحکام مختلف نیاز داریم.
پژوهشگران این صنعت در مراحل اولیه، از بازسازی و باز طراحی قطعات ساخته شده هواپیماهای دیگر شروع می‌کنند و در پایان به توانایی و دانشی از ساخت می‌رسند که بتوانند قطعات و سازه‌های هوافضایی مدنظر خود را بسازند. کشورهای پیشرو این صنعت نیز هیچ‌گاه به تنهایی وارد کارزار ساخت هواپیما نمی‌شوند. هواپیماهای مشهور بوئینگ و ایرباس نیز حاصل جمع‌آوری قطعات مختلف از سراسر دنیا، از شرق دور تا کشورهای رقیب هستند. به همین دلیل، بومی کردن ساخت هواپیما، آن هم در شرایط فوق دشوار تحریم شاید کمی دشوار به نظر برسد. ولی هرچه باشد، می‌تواند به عنوان موتور محرک صنایع وابسته، انگیزه‌ای باشد برای دانش پژوهان و مراکز علمی کشور تا در راستای تحقق این هدف والا بیش از پیش تلاش کنند. در انتها حتی اگر هواپیمای ملی هم متولد نشود، شاهد رویش درختان تنومند دانش هوافضا از دل دانشگاه‌ها خواهیم بود.

خلبان محمدتقی امیرسام

جام‌جم