عاقبت «گرام»‌ها یکی می‌شود؟

داستان اینستاگرام و کلاهبرداران
اوایل تیرماه امسال بود که اولین زمزمه‌های جدی فیلتر شدن اینستاگرام مطرح شد و شایعات رنگ و بوی جدی گرفت. خبر رسید به دلیل کلاهبرداری عده‌ای از کاربران در فضای مجازی، فیلترینگ اینستاگرام در دستور کار دادستانی قرار گرفته است. حدود دو ماه بعد سید ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی در مصاحبه‌ای اعلام کرد اگر اینستاگرام با ما همکاری نکند، به عاقبتی شبیه تلگرام دچار می‌شود. چندی بعد وزیر ارتباطات، محمدجواد آذری‌جهرمی در توییتی نوشت: پیگیری برای فیلتر سرویس‌های مختلف اینترنتی یک موضوع قدیمی است، اما رفع فیلتر توییتر در صف انتظار جلسه کارگروه تعیین مصادیق قرار دارد! این گمانه‌زنی‌ها و رد و قبول شایعات تاکنون ادامه داشت و بالاخره حدود دو روز پیش دبیر شورای عالی فضای مجازی از جایگزینی دو نمونه داخلی برای اینستاگرام خبر داد و گفت: به علت انتقادات فراوانی که برخی‌ها به این شبکه اجتماعی مطرح می‌کنند، اینستاگرام فیلتر خواهد شد.

مخالفان اینستاگرام چه می‌گویند؟
اینستاگرام به مرور به یک صفحه اجتماعی برای نمایش‌های اشرافی تبدیل شد؛ بسیاری از کاربران این شبکه هر روز عکس‌های متنوعی از مواد غذایی، لباس، مناظر و لحظات خوش زندگی خود را انتشار می‌دهند. از سوی دیگر تمایل به انتشار کالاهای پر زرق و برق هم در اینستاگرام بسیار بالاست و به نوعی رقابت برای نمایش لوکس‌ترین‌ها در صفحات اینستاگرام رواج دارد.
داستان خبرسازی صفحه پولدارهای تهران هم که این روزها در تمام رسانه‌ها بازتاب داده شد شاید به همین نکته برگردد. مخالفان جدی اینستاگرام اعتقاد دارند که این رسانه، محلی برای شوآف و تجمل است و اینستاگرام برخی کاربران بی‌ارزش را به سلبریتی‌هایی تبدیل می‌کند که دیگر خدا را بنده نیستند! نکته دیگری که آنها مطرح می‌کنند این است که تمرکز روی عکس، به جای متن باعث سطحی شدن اطلاعات و محتوا می‌شود.
این دقیقا مشابه همان نظری است که کاربران جدی توییتر درباره اینستاگرامی‌ها دارند؛ سطحی‌نگری،تجمل‌گرایی و پوچ‌گرایی در فضایی به نام اینستاگرام.مخالفان همچنین می‌گویند که اینستاگرام برای جلوگیری از فعالیت کلاهبرداران حاضر به همکاری نیست و این مسأله دفاع از حقوق مردم در برابر دزدان اینترنتی را دشوار کرده است.

موافقان اینستاگرام
تا پیش از فیلتر اینستاگرام، فضای شبکه‌هایی مانند توییتر در ایران شاید بکرتر و دست‌نخورده‌تر بود، اما در اینستاگرام همه اقشار و سنین می‌توانند حضور داشته باشند و این فضا را برای شلختگی سنی و آشفتگی مهیاتر می‌کند. این یکی دیگر از نقاط ضعف اینستاگرام است، اما جنبه‌های مثبت این شبکه اجتماعی هم باید دیده شود. در این رسانه صفحات بسیاری با هدف بالا بردن فرهنگ جمعی، معرفی موسیقی‌ها و فیلم‌های خوب، معرفی فضای گردشگری و... وجود دارد.
پایه‌گذاری بسیاری از اتفاقات خیرخواهانه و نیکوکارانه از اینستاگرام بوده است. موافقان معتقدند اینستاگرام یک رسانه است؛ رسانه‌ای برای همه اقشاری که می‌توانند از طریق آن کالا و خدمات فرهنگی خود را به دست مردم برسانند و جدا از افرادی که می‌خواهند به هر روشی معروف شوند، افراد بسیاری هم هستند که با این رسانه کار می‌کنند و درآمد به دست می‌آورند.
آنها از تولیدکنندگان صنایع‌دستی کشور به عنوان یکی از این مصادیق نام می‌برند که با فیلتر‌شدن این شبکه از نان‌خوردن می‌افتند. نکته دیگری که آنها مطرح می‌کنند این است که بزرگ کردن برخی کاربران، ربطی به فضای اینستاگرام ندارد و این مردم هستند که بسیاری از کاربران فضای مجازی را بی‌دلیل بزرگ می‌کنند.

جایگزین‌های اینستا
ابوالحسن فیروزآبادی از دو شبکه با نام‌های لنزور و جیک و پیک به عنوان جایگزین‌های اینستاگرام نام برده است و معتقد است باید پلتفرم بهتر و کامل‌تری در اختیار مردم قرار گیرد. چون پلتفرمی مثل اینستاگرام متعلق به ده سال قبل است که تازه به نتیجه رسیده است. در عین حال، چیزی که ما الان ارائه کنیم سه سال دیگر به نتیجه می‌رسد و بالغ می‌شود.
لاجرم تا آن زمان، چیزی که ما ارائه کنیم نسبت به اینستاگرام خیلی بهتر خواهد بود. اما این دو نرم‌افزار همراه چیست؟ «لنزور» و «جیک و پیک» از سال‌ها قبل به عنوان یک سرویس اشتراک عکس راه‌اندازی شدند.
طراحی استاندارد قالب گرافیکی و تناسب آن با موضوع برنامه، نکته مثبت این نرم‌افزارهاست. به غیر از موارد ظاهری، از لحاظ دسترسی سریع به همه قسمت‌ها و استفاده راحت از سایر امکانات نیز، نکات فنی لازم از سوی تولیدکنندگان رعایت شده و نسخه‌های اپل و اندرویدی هم دارند، اما آیا با توجه به مشکلاتی که برای تلگرام و جایگزین‌های آن پیش آمد،جایگزین پیدا‌کردن برای اینستاگرام هم همان مصائب را به‌دنبال دارد یا مسیر آن متفاوت خواهد بود ؟

نقاط قوت و ضعف فیلترینگ

موافقان فیلترینگ اینستاگرام اعتقاد دارند حضور شبکه‌های اجتماعی بدون نظارت‌های داخلی در ایران زمینه‌ساز بروز مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌شود و نمونه مصداقی آن را اینستاگرام و آپلود فیلم‌های غیر اخلاقی،تبلیغات بسیار و .. می‌دانند.
حرف‌هایی که غلط نیستند، اما آیا اگر همین کاربران اینستاگرام که اکثرا جوان و نوجوان هستند، با انواع وی.پی. ان و فیلترشکن وارد این شبکه مجازی شوند، اتفاقات بدتری نمی‌افتد؟ نوجوانانی که الان درگیر لایک شدن توسط سلبریتی محبوبشان هستند، اما با حضور فیلترینگ، شاید هزاران درگیری دیگر هم پیدا کنند.
اتفاقی که دقیقا برای تلگرام افتاد، اما دلایل مخالفان اینستاگرام هم قابل تامل است؛ به نظر می‌رسد کلاف شبکه‌های اجتماعی و تناقضات آنها با فرهنگ ما و البته مسائل امنیتی‌ خاصشان روز به روز سر در گم‌تر می‌شود.

یگانه عصاری

رسانه