استراتژی بازگشت به شام

دستور ناگهانی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج نیروهای این کشور از شرق فرات، جامعه جهانی و حتی تیم نظامی آمریکا را غافلگیر کرد تا جایی که جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا در اعتراض به این دستورالعمل از سمت خود استعفا کرد. ماتیس که یک نظامی حرفه‌ای تلقی می‌شود در اطلاعیه استعفای خود، خروج تفنگداران دریایی آمریکا را از شرق سوریه، شکست سیاست‌های نظامی آمریکا و پیروزی محور ایران، روسیه و حزب‌ا... توصیف کرد.
اما ظاهرا ترامپ در تحلیل سیاسی و امنیتی خود به این نتیجه رسیده که نمی‌تواند با بهره‌گیری از هژمونی نظامی، شطرنج سیاسی و نظامی سوریه را به سود رژیم صهیونیستی تغییر دهد و از این رو به‌صورتی یکجانبه نیروهای خود را از سوریه خارج کرد. خروج ناگهانی نیروهای زبده آمریکا از منطقه البوکمال سوریه هم‌پیمانان منطقه‌ای آمریکا مانند اسرائیل، عربستان و امارات را بشدت نگران ساخت، زیرا تصور این رژیم‌ها این است که آمریکا در مورد سوریه تغییر سیاست داده و از سرنگونی دولت بشار اسد ناامید شده است.
حادثه دیگری که در سوریه رخ‌ داد، دیدار ناگهانی عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان از دمشق بود که این دیدار در واقع پیام آشکاری از سوی اتحادیه عرب بود که آماده پذیرش مجدد حاکمیت بشار اسد است. موضوع دیگر اعلام آمادگی عربستان سعودی برای کمک به بازسازی ویرانی‌های سوریه است که این موضوع نشانه شکست سیاست‌های عربستان در سوریه تلقی می‌شود. عربستان در طول هشت سال بحران سوریه بیش از 60‌میلیارد دلار کمک مالی در اختیار گروهک‌های تروریستی داعش، جبهه النصره، جیش‌الاسلام، لواء التوحید و ارتش آزاد و فیلق‌الرحمن قرار داد. حجم ویرانی‌های سوریه تاکنون بیش از 500‌میلیارد دلار برآورد شده که عربستان سعودی قبول کرده بخشی از هزینه بازسازی سوریه را به دولت بشار اسد پرداخت کند.
حادثه دیگری که شطرنج نظامی سوریه را تغییر داد، تسلط ارتش این کشور برشهر استراتژیک منبج بود که این شهر هم‌اکنون پس از شش سال بار دیگر تحت حاکمیت دولت قانونی دمشق قرار گرفت. مساله دیگری که برای جامعه جهانی کاملا غافلگیرکننده بود، اعلام آمادگی امارات، بحرین و کویت برای بازگشایی سفارتخانه‌های خود در دمشق بود. امارات، کویت وبحرین، سه کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس هستند که امارات و بحرین به دلیل پیروی مطلق از سیاست‌های ریاض نقشی کاملا تخریبی در بحران سوریه ایفا کردند. بازگشایی سفارتخانه‌های این سه کشور در دمشق نشانه آشکاری از بازگشت آرامش به سوریه وپیروزی محور مقاومت است، زیرا دولت سوریه اکنون حاکمیت خود را بر بیش از 95 درصد اراضی این کشور گسترش داده است. تنها مشکلی که هم‌اکنون وجود دارد، حضور نظامی ترکیه در ادلب است که نوعی نقض حاکمیت کشور مستقلی مانند سوریه به‌شمار می‌رود که این امر از سوی روسیه، ایران و ترکیه در جریان مذاکرات آستانه و سوچی و ژنو در حال بررسی است. اما سوالی که اکنون مطرح می‌شود، این‌که آیا این تغییرات دراماتیکی در حوزه‌های نظامی و سیاسی سوریه، اتفاقی بوده یا یک سناریوی جدید برای آینده سوریه ترسیم شده است؟
قطعا آمریکا تحت هیچ شرایطی نخواهد گذاشت کیک پیروزی دولت سوریه فقط بین روسیه و محور مقاومت تقسیم شود و فضای سیاسی آینده دولت دمشق تحت‌تاثیر سیاست‌های ضدصهیونیستی ایران و حزب‌ا... قرار گیرد. آمریکا از سال 2003 و پس از سرنگونی رژیم بعث عراق تلاش کرد دولت بشار اسد را از محور مقاومت خارج کند و مسیر سازش با رژیم صهیونیستی را دنبال کند. سفرهای متعدد کالین پاول و کاندولیزا رایس، وزرای خارجه سابق آمریکا به دمشق برای تغییر سیاست‌های دولت سوریه وخروج این کشور از دایره محور مقاومت با پاسخ منفی بشار اسد مواجه شد. لذا پس از شکست تلاش‌های آمریکا برای تغییر سیاست‌های ضداسرائیلی سوریه، این کشور در فهرست سیاه آمریکا قرار گرفت. از مارس 2011 آمریکا با کمک رژیم‌صهیونیستی، عربستان، قطر، امارات، اردن و ترکیه بیش از 150‌هزار عنصر تروریستی را برای ایجاد ناامنی وارد سوریه کرد.
اما حضور فعال ایران، روسیه و محور مقاومت در عرصه‌های میدانی سوریه موجب شد تمام طرح‌های آمریکا و هم پیمانانش علیه دولت بشار اسد پس از هشت سال با ناکامی مواجه شود. اکنون آمریکا ظاهرا تلاش دارد بار دیگر از رهگذر همراهی با دولت سوریه این کشور را از حلقه محور مقاومت خارج کند تا در آینده آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان بتوانند بر حزب‌ا... متمرکز شوند. اما بشار اسد که امروز هجدهمین سال حاکمیت خود را پشت سر می‌گذراند به لحاظ سیاسی پخته تر از آن است که بخواهد آینده سیاسی خود را براساس وعده‌های فریبنده آمریکا، عربستان و امارات ترسیم کند. وصیت مرحوم حافظ اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه که به فرزندان خود توصیه کرده بود «ایران عمق استراتژیک سوریه است و تحت هیچ شرایطی نباید بین تهران و دمشق گسست ایجاد شود» بخشی از استراتژی سیاسی بشار اسد تلقی می‌شود.
بشار اسد به‌خوبی می‌داند تا زمانی که پشتوانه ایران و حزب‌ا... را دارد همچنان کلید طلایی خاور میانه را در اختیار خواهد داشت و اگر از محور مقاومت دور شود در آن‌صورت توفان حقیقی، دروازه‌های شام را درهم خواهد کوبید. لذا در تجزیه و تحلیل واقع‌بینانه بحران سوریه این حقیقت روشن می‌شود که مقاومت دولت وملت سوریه و همکاری‌های ایران،روسیه وحزب ا... پیروزی تاریخی بزرگی برای دولت بشار اسد رقم خواهد زد.

حسن هانی‌زاده

کارشناس غرب آسیا