خوب و بدِ پیش‌فروش لوازم خانگی

بازار لوازم خانگی که چند سال با بحران رکود مواجه بود، از ابتدای امسال با مشکل افزایش شدید قیمت و کمبود هم مواجه شد.

در سال‌های گذشته کاهش قدرت خرید مردم سبب شد کالاهای غیراساسی مثل لوازم خانگی در درجه دوم اهمیت خریدهای جامعه قرار گیرد. این مساله موجب رکود سنگین در بازار لوازم خانگی شد. دولت یازدهم نیز برای رفع رکود از بازار لوازم خانگی، چند بار طرح خرید اقساطی لوازم خانگی با کارت اعتباری را تصویب کرد، اما به علت ناهماهنگی وزارت صنعت و بانک مرکزی، این طرح هیچ‌گاه اجرا نشد.

رکود سنگین‌تر شد

از ابتدای سال جاری با افزایش چند برابری قیمت ارز، لوازم خانگی نیز مشمول رشد قیمت شد و حجم تقاضا در این بازار را به حداقل رساند. به‌دلیل افزایش قیمت مواد اولیه، تولیدات داخلی کاهش یافته و از طرفی واردات لوازم خانگی خارجی هم به مشکل خورد، در نتیجه عرضه کاهش یافت. از آنجا که بخش زیادی از قطعات لوازم خانگی از طریق واردات تامین می‌شود، تصمیمات متناقض دولت در سال جاری موجب کاهش شدید واردات قطعات لوازم خانگی شد و تولید را تا 40 درصد کاهش داد. به‌عنوان مثال، تولید انواع تلویزیون در چهار ماهه اول امسال 18 درصد، یخچال و فریزر 10 درصد و ماشین لباسشویی 23 درصد کاهش پیدا کرده است.

از سوی دیگر، عده‌ای از دلالان هم فرصت را مناسب دیدند و با احتکار لوازم خانگی، موجب تشدید گرانی‌ها در بازار شدند. جمیع این مسائل موجب شد خرید لوازم خانگی به حداقل برسد. قطعا ادامه این شرایط سبب رکود شدید در صنعت لوازم خانگی شده و تعدیل نیرو در این صنعت را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

تولیدکنندگان لوازم خانگی برای رفع این مشکل، پیشنهادهایی را به ستاد تنظیم بازار ارائه کردند که یکی از آنها پیش‌فروش محصولات آنها بود که مورد موافقت این ستاد قرار گرفت. در نتیجه شرکت‌های لوازم خانگی که پیش از این انواع و اقسام تخفیف‌ها و جوایز را برای فروش محصولات خود قرار می‌دادند و برای جلب نظر مردم تبلیغات گسترده‌ای هم می‌کردند، محصولات تولید نشده خود را برای شش ماه دیگر پیش‌فروش می‌کنند.

براساس طرح مذکور، فروش ۱۶۰ مدل محصول لوازم خانگی شامل یخچال و فریزر، لباسشویی و اجاق گاز در دو شیوه قیمت مقطوع و خرید با قیمت غیرقطعی و با سود مشارکت، اجرا می‌شود.

با اجرای این طرح، فعلا یک برند تولیدکننده لوازم خانگی داخلی تعداد محدودی از مجموعه لوازم خانگی تولیدی شرکت را عرضه می‌کند و هر متقاضی با کد ملی می‌تواند برای خرید اقدام کند. در این طرح پیش‌فروش، این امکان برای خریدار فراهم شده تا سبد کامل لوازم خانگی مورد نیاز خود را تا شش ماه آینده یعنی فروردین 98 سفارش دهد.

برای اطمینان از تحویل کالاهای سفارش شده توسط مشتریان، 25 درصد جریمه دیرکرد در نظر گرفته شده تا در صورت اجرانشدن تعهدات توسط تولیدکننده، این جریمه دیرکرد به مشتری پرداخت شود، همچنین 7 درصد جریمه انصراف برای مشتریان در نظر گرفته شده است.

با اجرای این طرح، مصرف‌کننده مطمئن خواهد بود هر کدام از لوازم خانگی را که پیش‌خرید کرده، در زمان تحویل به قیمت روز ثبت‌نام تحویل خواهد گرفت، ضمن این‌که 2 درصد تخفیف به مصرف‌کننده داده می‌شود؛ یعنی اگر کالایی هم‌اکنون ده میلیون تومان است و مشتری آن را برای دریافت در پنج ماه دیگر پیش‌خرید کرده است، کالای خود را با قیمت 9 میلیون تومان تحویل می‌گیرد، این در حالی است که با توجه به نوسان قیمت ارز ممکن است این کالا در پنج ماه آینده 13 میلیون قیمت‌گذاری شده باشد.

در مرحله اول این طرح 50 هزار دستگاه لوازم خانگی با قیمت قطعی برای تحویل از
یک تا شش ماه عرضه می‌شود، ضمن این‌که یک طرح مشارکتی هم به اجرا در خواهد آمد که خریدار با پرداخت 50 درصد از بهای قیمت کالای پیش خرید و سود مشارکت 18 درصدی می‌تواند کالای خود را در زمانی که مشخص می‌کند، تحویل بگیرد.

مقابله با دلالی

عباس هاشمی مدیرکل صنایع فلزی وزارت صنعت، گفت: دولت در این طرح دخالت چندانی نخواهد کرد. این طرح برای تامین مالی شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی داخلی ایجادشده است. هاشمی با اشاره به این‌که این طرح از تعدد دلالان جلوگیری می‌کند گفت: این طرح به لحاظ افزایش قیمت ارز و کمبود نقدینگی و از طرفی اطمینان خاطر مصرف‌کنندگان از نیاز آتی آنان به محصولات مختلف خانگی ایجاد شده است. در مراحل بعدی مقدار تولید و ظرفیت‌ها بیشتر می‌شود.

مشکلات نقدینگی برای تولید

محمد طحان‌پور، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت به طرح پیش‌فروش لوازم خانگی یکی از کارخانه‌های تولیدکننده این حوزه اشاره کرد و گفت: طرح پیش‌فروش با هماهنگی و مجوز از کارگروه تنظیم بازار در وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفته و هدف اصلی کارخانه‌ها از اجرای این‌گونه طرح‌ها سرپا نگهداشتن تولید است.

وی با تاکید بر این‌که کارخانه‌ها علاوه بر طرح پیش‌فروش موظفند به نمایندگی‌های خود در بازار کالا تحویل دهند، تصریح کرد: ما به‌دنبال این هستیم که تولید همچنان ادامه داشته باشد. بهبود وضعیت تولید می‌تواند با تزریق کالا در بازار همراه باشد. به گفته این مقام صنفی، تهیه مواد اولیه برخلاف گذشته که به صورت اعتباری انجام می‌شد، نیست و همه خریدها و حواله‌ها به صورت نقدی است و همین موضوع باعث می‌شود نقدینگی و سرمایه در گردش کارخانه‌های تولیدی کاهش یابد.

طحان‌پور با اشاره به این‌که مردم آگاهی کافی برای خریدهای پیش‌فروش دارند، افزود: اکنون چند کارخانه تولیدکننده لوازم خانگی اقدام به فروش و پیش‌فروش کالا کرده‌اند، اما اتحادیه از طرح‌هایی بیشتر حمایت می‌کند که در لحظه دریافت پول، کالا را تحویل مشتری دهد.

دلالان دور از دسترس بازار

حمیدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی به مشکل تولیدکنندگان اشاره کرد و به جام‌جم گفت: از سال گذشته تولیدکنندگان به‌دنبال افزایش قیمت کالاها به‌دلیل رشد هزینه بودند اما سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این اجازه را نداد و در همین حال نرخ ارز با تغییراتی همراه شد که هزینه‌های تولید را سه برابر کرد. به همین منظور نقدینگی و سرمایه در گردش تولید کاهش چشمگیری را تجربه کرد و کاهش 40 درصدی تولید لوازم خانگی در کشور اتفاق افتاد.

وی افزود: از سوی دیگر به باز نشدن ال‌سی‌های اعتباری و همچنین خریدهای نقدی که باید انجام شود می‌توان اشاره کرد که هر کدام از این موارد بر هزینه‌های تولید اثرگذار است.

وی در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که آیا طرح پیش‌فروشی که یکی از کارخانه‌های تولیدی برای لوازم خانگی گذاشته منجر به حذف مغازه‌داران و بازاریان نمی‌شود گفت: زمانی که بازار با التهاب همراه شد برخی مغازه‌داران اقدام به احتکار کردند و کسی هم در این زمینه پاسخ نداد. البته باید توجه داشت طبق ضمانت‌های دریافت شده از وزارت صنعت تحویل کالا به نمایندگی‌ها قطع نخواهد شد، اما طرح‌های پیش‌فروش با تخفیف‌هایی در دسترس مردم است. غزنوی به مثبت بودن طرح پیش‌فروش لوازم خانگی اشاره کرد و گفت: هر کد ملی می‌تواند از هر کالا تنها یک عدد را انتخاب کند و دلال‌ها در این طرح حذف می‌شوند.

ابهامات یک طرح پرتقاضا

طرح پیش‌فروش لوازم خانگی روز سه‌شنبه در حالی از سوی یکی از تولیدکنندگان لوازم خانگی آغاز به کار کرد که استقبال متقاضیان سایت پیش‌فروش لوازم خانگی را دچار اختلال کرد. در این طرح که برای اولین بار در کشور به اجرا درآمده است، ۱۶۰ محصول با قیمت قطعی به فروش متقاضیان می‌رسد. مدیر شرکت طرف قرارداد پیش‌فروش محصولات در این خصوص گفت: در نخستین لحظات آغازین طرح بیش از ۲ میلیون بازدید در دقایق اولیه در پایگاه اینترنتی ما انجام شده است. وی افزود: به دلیل تقاضای بالای طرح، ظرفیت تحویل مهرماه در کمتر از دو ساعت پس از شروع، پایان یافت.

با این که استقبال از این طرح، زیاد بود اما این نگرانی وجود دارد که با اجرای چنین طرح‌هایی، فضای روانی بازار، ملتهب شود چراکه هم‌اکنون حجم نقدینگی سرگردان در کشور چند صد هزار میلیارد تومان است و برخی از افراد جامعه برای حفظ ارزش پول خود و کسب درآمد، حاضرند پولشان را صرف خرید هر کالایی که احتمال گران شدن آن می‌رود، کنند. در این شرایط، اجرای طرح پیش‌فروش لوازم خانگی، همان آثار و پیامدهای طرح‌های پیش‌فروش خودرو را به دنبال خواهد داشت. در طرح‌های پیش‌فروش خودرو، میلیون‌ها نفر به سایت خودروسازان مراجعه کردند و در چند دقیقه، چند هزار خودرو به فروش رفت؛ اما این طرح نتوانست التهاب و گرانی در بازار خودرو را مهار کند و بیشتر با تهییج جامعه موجب گردش نقدینگی سرگردان شد.

به نظر می‌رسد بازار لوازم خانگی با اجرای گسترده طرح‌هایی مثل پیش‌فروش خودرو دچار حمله نقدینگی سرگردان شود که نتیجه آن، گران‌تر شدن لوازم خانگی و کاهش قدرت خرید مردم و دور شدن این کالاها از دسترس متقاضیان واقعی باشد. بنابراین این طرح‌ها ممکن است چنین پیام‌هایی به مردم بدهد که گویا قرار است از چند ماه آینده در بازار لوازم خانگی، کمبود شدید یا قحطی ایجاد شود.