بازار 500 میلیونی ایران

به گزارش جام‌جم، تراز تجاری ایران با کشورهای همسایه با اختلاف زیادی مثبت است و مراوده با برخی کشورها نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی ما 80 برابر واردات است.

به عنوان مثال صادرات ایران به عراق در سال گذشته 5/6 میلیارد دلار بوده است اما میزان واردات تنها 77 میلیون دلار بود که این فاصله نشان می‌دهد که تجارت ایران با این کشورها تا چه حد سودمند است. میزان صادرات ما به کشورهای همسایه دو برابر وارداتمان است. در این صورت باید تمهیداتی در نظر گرفته شود تا بتوانیم مراودات تجاری کشور را با کشورهای همسایه بیشتر کنیم و از این فرصت بهره ببریم. برخی از کارشناسان معتقدند در زمانی که می‌توانیم با کشورهای اروپایی مراوده داشته باشیم باید از آنها استفاده کرد اما باید توجه داشت که مراودات تجاری ایران با کشورهای اروپایی کاملا یک‌طرفه با تراز تجاری منفی و میل به واردات محصولات آماده است. این واردات تاثیری در اقتصاد ایران نداشته و می‌تواند تا حدی تولید داخل را هم با خطر مواجه کند. برخی کارشناسان عقیده دارند کشورهای همسایه باید در اولویت تجاری ایران نسبت به اروپا باشند.

مقایسه با اروپا

مجموع جمعیت اروپا و آمریکا چیزی قریب به 3/1 میلیارد نفر است. اما قاره آسیا به‌تنهایی با بیش از 4/5 میلیارد نفر جمعیت، ۶۰ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است که این نمایانگر یک ظرفیت بزرگ در حوزه کشورهای آسیایی نسبت به حوزه غرب ازحیث بازارهای متنوع برای اقتصاد ایران است.

کشورهای غربی غالبا کشورهایی توسعه‌یافته هستند که بیشتر رابطه تجاری ما با آنها از نوع تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع آنها در قبال واردات محصولات مصرفی است. به‌دلیل ریشه‌دار بودن صنایع نیز توان رقابت با محصولات آنها بسیار کمتر از کشورهای آسیایی در حال توسعه است؛ همین نیز موجبات تضعیف اقتصاد ملی هم از حیث تولید شده و هم به بیکاری دامن می‌زند. لذا تعامل با کشورهای همسایه که از لحاظ اقتصادی و فناوری در سطح پایین‌تری از ایران قرار دارند، امکان برقراری توازن تجاری و رقابت بالایی را برای اقتصاد ایران به وجود می‌آورد. آمارهای موجود، هم این واقعیت را تأیید می‌کند.

در سال 1396 نصف صادرات 46 میلیارد دلاری کالاهای غیرنفتی ایران از محل صادرات به هشت کشور منطقه شامل امارات متحده عربی، عراق، ترکیه، افغانستان، هند، پاکستان، عمان و ترکمنستان به دست آمده است. در پنج ماهه نخست امسال سهم این هشت کشور از صادرات غیرنفتی ایران افزایش یافته و به 52 درصد از 3/19 میلیارد دلار کل صادرات غیرنفتی رسیده است. این در حالی است که صادرات غیرنفتی ایران به کشورهای اروپایی رقم ناچیزی است و این کشورها عموما از ایران، نفت وارد می‌کنند که در ماه‌های اخیر به علت تحریم‌های آمریکا، واردات نفت را کاهش داده‌اند.

کم‌اثری تحریم‌ها

عمده کانال اثرگذاری تحریم‌های موجود بر اقتصاد ایران، مبادلات بانکی است و شرکت‌های اروپایی هم عمدتا در اثر وابستگی به دلار آمریکا، از انجام مبادلات بانکی با ایران خودداری می‌کنند. در مقابل، تعامل با کشورهای منطقه که وابستگی کمتری به دلار آمریکا دارند و امکان مبادلات دوجانبه با پول‌های ملی با آنها وجود دارد، یکی از راهکارهای کاهش و از بین بردن تحریم‌های اقتصادی است.

فرصت‌سوزی با اروپا

دکتر یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق درباره ضرورت مراودات تجاری ایران با کشورهای همسایه به خبرنگار ما می‌گوید: 15 کشور همسایه داریم، اما بیشتر از این‌که از کشورهای همسایه سود برده باشیم فرصت‌سوزی کردیم، در حالی که می‌توانستیم در طول سال‌های گذشته به جای حساب باز کردن با اروپایی‌ها تجارت با کشورهای همسایه را بیشتر کنیم تا صادرات غیرنفتی تضمین شود.

وی تاکید کرد: یکی از کوتاهی‌های صورت‌گرفته در طول سال‌های قبل قاچاق بوده که خیلی دیر نسبت به مقابله با آن اقدام کردیم و هنوز هم نتوانستیم شرایط را به گونه‌ای طراحی کنیم که قاچاق را کاهش دهیم. چندی پیش اعلام می‌شد میزان قاچاق ورودی و خروجی کالا 25 میلیارد دلار است و اکنون به نصف این رقم کاهش یافته است.

آل‌اسحاق به ضرورت همکاری نیروهای نظامی ایران در بخش مقابله با قاچاق کالا و ارز اشاره کرد و افزود: نیروهای نظامی ایران فداکارانه توانستند در منطقه‌ای که پر از آتش است امنیت داخلی را تأمین کنند و دولت باید از آنها برای مقابله با قاچاق کمک بگیرد تا این پدیده شوم از بین برود و دیگر اقتصاد از این محل ضربه نخورد.

این کارشناس اقتصادی به وجود یک بازار 500 میلیون نفری در منطقه اشاره کرد و گفت: تجارت با کشورهای همسایه در طول سال‌های قبل آن‌طور که انتظار می‌رفت رشد نداشت. وقتی دو کشور هم مرز هستند تجارت بین آنها با هزینه بسیار اندکی انجام می‌شود و این یک فرصت برای صادرکننده و واردکننده است.

وی با بیان این‌که پیمان پولی دوجانبه برای تجارت با کشورهای همسایه می‌تواند ضامن ادامه فعالیت در زمان محدودیت باشد تصریح کرد: ایران با توجه به قدرتی که در منطقه پیدا کرده هر روز مورد رصد کشورهای غربی و آمریکا قرار دارد، آنها هر روز سعی می‌کنند با برنامه‌هایی قدرت ایران را به چالش بکشند در نتیجه تحریم‌هایی را مدنظر می‌گیرند که پیمان پولی دوجانبه می‌تواند تضمین ادامه فعالیت در زمان تحریم باشد.

آل‌اسحاق با تاکید بر این‌که برای پیشرفت‌های اقتصادی نباید منتظر کشورهای خارجی ماند گفت: زمانی که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید هیچ‌کسی باور نمی‌کرد پس از 40 سال بتواند صنایع نظامی خود را تولید کند، این روحیه باید در اقتصاد نیز به کار گرفته شود. در تجارت ایران و اروپا کشورها به دنبال منافع صادراتی و ملی خودشان هستند و این منافع در تجارت ایران با آنها بسیار اندک است و بیشتر واردکننده هستیم.

به گفته وی، برخی معتقدند برای پیشرفت‌های اقتصادی باید به کشورهای غربی تکیه کرد اما همین افراد باید بدانند آنها خودشان برای پیشرفت به کسی جز خودشان تکیه نکردند و منتظر بزرگ شدن توسط دیگران نماندند.

عراق؛ الگوی موفق تجارت با کشورهای همسایه

دکتر سید‌حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی تهران در این باره به خبرنگار ما گفت: تجارت ایران و عراق کاملا مثبت است و این الگوی موفق می‌تواند برای تجارت با سایر کشورها پیاده‌سازی شود.

وی با بیان این‌که کشورهای همسایه نیازمند کالاهای ایرانی هستند، افزود: خوشبختانه این کشورها پول کافی برای تجارت در اختیار دارند که این موضوع به نفع هر دو طرف است.

حسینی با تاکید بر این‌که عراق نیازمند واردات فنی مهندسی است و ایران می‌تواند پاسخگوی نیاز آنها باشند تصریح کرد: پس از ترک داعش مشخص شد زیرساخت‌های مهندسی عراق کاملا از بین رفته و ایران می‌تواند یکی از بخش‌های صادراتی خود را به بخش فنی و مهندسی اختصاص دهد، اما تاکنون اقدام جدی در این زمینه نشده است.

به گفته وی، تجارت با کشورهای همسایه می‌تواند علاوه بر تضمین امنیت ایران قدرت کشور ما را در منطقه نیز بالا ببرد. در همین زمینه باید توجه داشت ایران امکان همکاری با ترکیه و عربستان را به دلیل مسائل مختلف از جمله سیاسی ندارد. ترکیه به این دلیل که سرمایه‌گذاری‌های زیادی جذب کرده دیگر جای پیشرفت برای سرمایه‌داران ایرانی ندارد و عربستان به دلیل مراوده نزدیکی که با کشورهای غربی از جمله آمریکا دارد نمی‌تواند با ایرانی‌ها کنار بیاید.

اروپا متضرر اصلی قطع تجارت با ایران

محمد امیرزاده، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران با بیان این‌که اروپایی‌ها در صورت کاهش میزان تجارت با ایران متضرر خواهند شد به خبرنگار ما تصریح کرد: در طول سال‌های گذشته بازار ایران بستر مناسبی برای اروپایی‌ها بود و ترک این بازار باعث زیان آنها خواهد شد.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: اروپا همراه ایران نیست، اما این اتحادیه باید بداند بیشترین ضرر از کاهش تجارت با ایران نصیب آنها خواهد شد. به این دلیل که آنها یک بازار چندین و چندساله را از دست می‌دهند و با ترک این بازار بسرعت جایگزین‌ها حاضر خواهند شد. در آن صورت اگر قصد بازگشت هم داشته باشند دیگر شرایط مانند گذشته برایشان فراهم نیست.

امیرزاده با تاکید بر این‌که تجارت با کشورهای همسایه در اولویت بخش بازرگانی بخش خصوصی و دولت است، گفت: کشورهای همسایه یک فرصت مناسب برای پیشرفت‌های اقتصادی از جمله صادرات خدمات فنی مهندسی و همچنین اجرای طرح‌های عمرانی است. با کاهش طرح‌های عمرانی در کشور این فرصت می‌تواند نصیب مهندسان ایرانی شود که اقدامات اولیه این کار باید از سوی وزارت خارجه صورت بگیرد.

دوست و دشمن را بشناسیم

اسدا... عسکر اولادی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره تجارت ایران با کشورهای همسایه گفت: ایران باید تجارت خود را با کشورهایی گسترش دهد که در زمان تحریم و محدودیت همراهی‌اش کردند. برخی کشورهای همسایه و کشورهای آسیایی با وجود تهدیدات آمریکا شرایطی را در نظر گرفتند که بتوانند مراوده تجاری خود را با ایران حفظ کنند و در زمان آرامش آنها حق بیشتری در واردات و صادرات ایران دارند تا کشورهایی که گوش به فرمان آمریکا بسرعت ایران را ترک کردند و اقتصاد ما را به چالش کشیدند.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین افزود: در زمان تحریم برخی کشورهای همسایه و آسیایی مراودات تجاری خود را با ایران نه تنها کاهش ندادند، بلکه به همان سبک و سیاق قبل به کار خود ادامه دادند، اما اروپایی‌ها ثابت کردند همیشه گوش به فرمان آمریکا هستند و با کوچک‌ترین اشاره آمریکا تجارت با ایران را کاهش می‌دهند و سرمایه‌گذاری‌های خود را به حالت تعلیق درمی‌آوردند.

تاکیدات رهبری بر تعامل با همسایگان

مدت‌هاست که رهبر معظم انقلاب از تعامل گسترده با کشورهای منطقه در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه اقتصادی سخن می‌گویند و مسؤولان کشور را از شراکت محدود اقتصاد با چند کشور اروپایی و صرف بلوک غرب نهی می‌کنند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار شهریورماه با هیات دولت با تاکید بر ارتباطات کشور با همسایگان گفتند: «ما خب چهارده پانزده همسایه داریم، خیلی‌هایشان و اکثرشان کسانی هستند که ما می‌توانیم با اینها ارتباطات خوب داشته باشیم. از فرصت‌ها استفاده کنیم... بالاخره ما با این مجموعه بزرگ در مسائل گوناگون می‌توانیم کار کنیم. این دیپلماسی قوی با همسایگان برای مسائل اقتصادی ما هم خوب است. به من این‌جور گزارش دادند که اگر چنانچه ما بتوانیم [به اندازه] 10 درصد از فعّالیت اقتصادی این کشورها، با آنها کار بکنیم، برای ما یک رقم خیلی بالایی [است]؛ 10 درصد چیز زیادی هم نیست. یک مساله این است.»

همسایگان؛ مقصد اول صادرات کشاورزی ایران

گزارش آماری مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران نشان می‌دهد طی پنج ماه نخست سال ۱۳۹7، نزدیک به 80 درصد صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران به کشورهای همسایه انجام‌ شده است.

طبق این گزارش طی پنج ماه نخست سال ۱۳۹7، کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، هند، آلمان، ترکمنستان و عمان در رده‌های اول به‌عنوان مقصد صادراتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران قرار دارند. به غیر از آلمان، سایر این کشورها، جزو همسایگان و کشورهای نزدیک به ایران هستند.

در پنج‌ماهه نخست سال ۱۳۹۷، میزان صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی 2943 هزار تن و به ارزش 2635 میلیون دلار است که از نظر وزن 4/6 درصد و از نظر ارزش 6/13 درصد کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. میزان ارزش صادرات پنج‌ماهه نخست سال ۹۷ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 2/27 درصد افزایش داشته و در مقایسه با تمام سال‌های قبل از آن بالاترین رقم بوده است. بیشترین میزان صادرات (از نظر ارزش) به کشورهای عراق، افغانستان، امارات متحده عربی، پاکستان، فدراسیون روسیه، ترکیه، هند، آلمان، ترکمنستان و عمان صورت گرفته که درمجموع 4/81 درصد کل ارزش صادرات بخش کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی ۸۹۶ دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور (۴۱۷ دلار) ۱۱۵ درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی صادراتی در پنج‌ماهه نخست سال ۹۷، 41 هزار و 931 ریال لحاظ شده است.

سهم کشورهای عمده از صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران در پنج‌ماهه نخست سال ۱۳۹۷