سم اکراتوکسین در میوه‌های خشک

اکراتوکسین در انواع مواد غذایی خشک از جمله میوه، دانه، غلات و ادویه وجود دارد. اما بیشترین خطر مربوط به محصولات انگور نظیر کشمش و مویز است. آلودگی فرآورده‌های خشک آلو، زردآلو و انجیر نیز محتمل است.

اکراتوکسین موجب اختلال کلیوی و تومورهای مجاری ادراری می‌شود. این سم سبب سرطان‌زایی، ناقص‌الخلقه‌زایی و آسیب کبدی می‌‌شود.

دمای بالا و رطوبت زیاد حین انبارداری از علل رشد کپک هستند. هجوم آفات و حشرات یا آسیب فیزیکی و شکافتگی پوسته میوه، رشد کپک را افزایش می‌دهد. طبق تحقیقات اخیر، 7 درصد نمونه‌های کشمش و مویز در همدان آلوده به اکراتوکسین بودند. آلودگی در 3درصد نمونه‌های زردآلوی خشک و 20 درصد نمونه‌های آلوی خشک در مشهد گزارش شد. همچنین 2 درصد نمونه‌های انجیر خشک و 8 درصد نمونه‌های مویز در اصفهان آلوده بودند.

میوه‌های خشک باید همواره به‌صورت تازه و به قدر نیاز خریداری شوند و از مصرف میوه‌های خشک کهنه و مانده پرهیز شود. از نگهداری طولانی مدت میوه‌های خشک در منزل خودداری شود و حتما در محل خشک و داخل بسته‌بندی مناسب نگهداری شوند. آلودگی هنگامی بیشتر است که میوه‌های خشک دارای زدگی، خردشدگی، شکافتگی پوسته باشند.

پس از مصرف میوه‌های خشک آلوده توسط بانوان شیرده، اکراتوکسین در بدن مادر متابولیزه و همراه با شیر وارد بدن نوزاد شده و به غیر از مادر موجب آسیب دیدن نوزاد می‌شود.

طبق پژوهش‌های جداگانه در شهرهای ساری، خرمبید استان فارس و جیرفت به ترتیب 1، 16 و 17 درصد نمونه‌های شیر مادران آلوده بودند.

متاسفانه گاهی برخی سوداگران متخلف به‌طور غیرقانونی در منزل و کارگاه‌های زیرزمینی از انگور و کشمش، شراب و عرقیجات الکلی تهیه می‌کنند که حضور سم اکراتوسین در ترکیبات الکلی حاصل از انگور بسیار محتمل است و حتما باید از نوشیدن مُسکرات خودداری شود.

دکتر بهادر حاجی‌محمدی

بازرس انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران