ماهیگیری از آب گل آلود

حضور در نمایشگاه‌های خارجی تا امروز برای همه گالری‌های بزرگ و کوچک، حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای اتفاق جذابی بوده است. گالری داران همواره تلاش کرده‌اند همراه با هنر ایران در رویدادهای جهانی حضور پیدا کنند و هم هنر ایران را معرفی و هم خودشان بتوانند به‌عنوان گالری‌دار جایگاه خود را در داخل کشور تثبیت کنند. البته بماند که به هنرمند چه مبلغی را پرداخت می‌کنند و خود چه مبلغی را به جیب می‌زنند. این روزها شکل عجیب و تازه دیگری هم وارد ماجرا شده است؛ شکلی که برای هنرمندان تقریبا هیچ سودی ندارد اما به اصطلاح گالری داران تازه از راه رسیده را حسابی به خود جلب کرده و فضای مجازی هم کار را خیلی ساده‌تر کرده است. در این شرایط گالری دارهایی که اغلب یا حرفه‌ای نبوده یا اصلا گالری دار هم نیستند، در حال ماهی گرفتن از آب گل آلود هستند.

هر چیز خرج دارد!

احتمالا در حال چیدن یک ماجرای پیچیده و مفصل برای این ماهیگیری هستید و تصور می‌کنید با شیوه پیچیده‌ای روبه‌رو هستیم. اما به هیچ‌وجه این‌طور نیست. شاید باورتان نشود ماجرا از آنچه فکرش را می‌کنید، ساده‌تر است.

این گالری‌داران در فضای مجازی به هنرمندان تازه کار عرصه تجسمی که به‌قول معروف جویای نام هستند، پیام داده و به آنها پیشنهاد حضور آثارشان در یک نمایشگاه گروهی را می‌دهند. اما مسلما این اتفاق به‌ظاهر دلچسب خرج دارد. این‌طور نیست که هنرمند بنشیند کنج خانه و اثر یا آثارش بی‌چک و چانه از کشور خارج شود و روی دیوار یک گالری بنشیند، بی‌این‌که هنرمند دست به جیب شده باشد. گالری‌دارانی که ذکرشان رفت، قیمت دارند. بعضی‌شان به صد یورو قناعت می‌کنند و بعضی دیگر تا 300 یورو هم می‌روند. هر هنرمندی که این پیام را دریافت می‌کند یا خود شخصا متقاضی می‌شود، می‌تواند دو اثر برای نمایشگاه ارسال کند.

حالا یک حساب سرانگشتی می‌کنیم ببینیم برای هر هنرمند حضور در یکی از این نمایشگاه‌ها چه هزینه‌ای دارد. برای حساب و کتاب دقیق هم میانگین می‌گیریم و مبنا را می‌گذاریم بر هر اثر 200 یورو. قیمت هر یورو هم هنگام نوشتن این گزارش 12 هزار و 151 تومان بوده است. پس هر اثری برای حضور در این نمایشگاه‌ها برای هنرمند دو میلیون و 430 هزار تومان هزینه دارد و اگر قرار باشد دو اثر ارسال کند، حدود پنج میلیون تومان هزینه خواهد کرد تا اثرش در نمایشگاه‌های خارجی به نمایش
گذاشته شود.

نمونه خارجی هم داریم؟

شاید از خودتان بپرسید آیا فقط ایرانی‌ها چنین روشی را در پیش گرفته‌اند؟ باید گفت نه. هر جا شخص یا اشخاصی هستند که دنبال میانبر زدن مسیر هستند و می‌خواهند غوره نشده مویز شوند، حتما در این تله خواهند افتاد. اما جالب است بدانید پای واسطه‌های خارجی هم از چند سال پیش به این فضا باز شده و مشاهده شده برای بردن چند کار از یک هنرمند تا 1500 دلار هم دریافت کرده‌اند! اما تجربه نشان داده این واسطه‌های خارجی آثار دریافتی را حداقل در گالری آبرومندتری به نمایش گذاشته‌اند و مانند نمونه‌های مشابه ایرانی‌اش کارهای عجیب و غریبی انجام نداده‌اند. بهتر است قید حساب کردن معادل ریالی 1500 دلار را هم به دلایلی که می‌دانیم و می‌دانید بزنیم و آرام و بی سر و صدا از این قسمت رد شویم...

ایرانی‌ها چه می‌کنند؟

یکی از هنرمندانی که چنین تجربه‌ای دارد و ترجیح می‌دهد نامش فاش نشود، به جام‌جم می‌گوید: دو اثر برای شرکت در یک نمایشگاه خارجی ارسال کردم و از آنجا که ذوق زده بودم، خودم هم هزینه کردم و راهی کشور مورد نظر شدم تا کارم را روی دیوار ببینم. وقتی رسیدم با چیزی روبه‌رو شدم که به هر چیزی شبیه بود جز گالری. اصلا باورم نمی‌شد جایی با دیوارهای سیمانی رنگ شده و بدون نورپردازی استاندارد، نامش گالری باشد و تابلوها هم با میخ! روی دیوار کوبیده شده باشند.

البته نکته جالب‌تر این که او کارهایش را روی دیوار پیدا نمی‌کند. وی توضیح می‌دهد: وقتی خیلی پیگیر ماجرا شدم و کار به درگیری رسید، معلوم شد اصلا یادشان رفته کارهای مرا روی دیوار بگذارند. خدا می‌داند کار چند نفر دیگر هم ممکن بود جا مانده باشد!

از این هنرمند درباره فروش کارها در این نمایشگاه‌ها هم پرسیدیم. او تاکید می‌کند: اغلب اوقات از فروش آثار خبری نیست و البته اگر هم فروش برود چیزی برای هنرمند نمی‌ماند. چون از یک سو برای ارسال کار هزینه کرده و از سوی دیگر اگر هم اثر فروش برود، 30 درصد مبلغ آن برای برگزارکننده نمایشگاه است و در پایان عایدی چندانی برای هنرمند ندارد.

پول بده، معروف شو

این اتفاقات برای هنرمندان جوان و تازه کار می‌افتد. طوری تبلیغ می‌شود که انگار حضورشان در این نمایشگاه می‌تواند پله ترقی‌شان باشد و همین هم آنها را فریب می‌دهد. آنها را وارد معرکه‌ای می‌کند که جز سودجویی برخی چیزی ندارد. نه کارشان وارد مارکت حرفه‌ای می‌شود، نه خودشان مشهور می‌شوند و نه هیچ اتفاق مثبت دیگری برایشان می‌افتد. فقط و فقط پولی از جیبشان بیرون می‌آید و به جیب دیگری می‌رود؛ دیگری که نه زحمتی کشیده و نه کارش کمکی به هنرمند می‌کند؛ دیگری که با داشتن شغلی کاذب، تنها در حال خارج کردن ارز از ایران در مقطع حساس اقتصادی فعلی کشور است و از بلندپروازی هنرمندان جوان سوء استفاده می‌کند.

زینب مرتضایی‌فرد

فرهنگ و هنر