کاراکتر انیمیشن، ماندگاری در اذهان

چند کاراکتر برای این مجموعه طراحی شد تا رسید به کاراکتری به‌نام سیا ساکتی که در همان اولین قسمت با موتور زیر کامیون رفت و مرد. استقبال از این شخصیت به‌قدری بود که دست اندرکاران تولید را برآن داشت تا دوباره این شخصیت را زنده کنند و با آن قصه‌ها را پیش ببرند. کم کم به مدد پخش خوب و تکرار مرتب آن طی چند سال، این شخصیت تبدیل شد به محبوب‌ترین کاراکتر انیمیشن و این اتفاق زمانی رخ داد که شبکه‌های اجتماعی هنوز به‌وجود نیامده بودند و فیس‌بوک هم در ایران به‌صورت محدود فعال بود. بتدریج عده‌ای سودجو از این اقبال سوءاستفاده کردند و عروسک‌هایی نزدیک به شخصیت داداش سیا تولید و روانه بازار کردند که نویسنده این مقاله خود که از دست‌اندرکاران تولید مجموعه بود به بازار مراجعه و چند مدل از آن را خرید. در تمام این مدت شخصیت سیا‌ساکتی سبب شد سایر سازمان‌ها هم به فکر بیفتند و به‌دنبال آن، شخصیت بابا برقی برای شرکت توانیر ساخته شد و کم‌کم توانمندی اثرگذاری در ذهن مخاطب در جهت اهداف نشانه‌گذاری شده سازمان‌ها توسط شخصیت‌های انیمیشن برهمگان ثابت شد. به‌دنبال آن، شخصیت‌های انیمیشن‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر و پلیس فتا و وزارت بهداشت و وزارت کار، شهرداری و... ساخته شد ولی جادویی که در کاراکتر سیا ساکتی وجود داشت آن را تا امروز در اذهان همگان ته‌نشین ساخته است. حال در مقام مقایسه اگر بخواهیم نمونه‌ای را به‌عنوان نمونه موفق خارجی نام ببریم شخصیت پت پستچی است؛ مجموعه کارتونی عروسکی مخصوص کودکان که توسط کمپانی وودلندانیمیشن تولیدشده است. هدف این سریال کارتونی کودکان پیش از دبستان بوده است و داستان‌های آن برپایه کاراکتر پت کلیفتونیک شخصیت ساختگی است که در دهکده‌ای به نام گرین‌دیل زندگی می‌کند. ماشین پت مانند یک جعبه با پلاک«پت1» است. در هشت قسمت سری اول این سریال، روی ون قرمز پت، نشانه تاج زرد رنگ مانند نشانه اداره پست انگلستان نمایان ‌بود. سپس اداره پست انگلستان اجازه استفاده از نشانه رسمی اداره پست را به سازندگان سریال داد و نشانه قبلی با نشانه مناسب جایگزین شد. بعد از تولید این انیمیشن و استقبال عمومی از آن، اداره پست انگلستان حامی تولید این انیمیشن شد.

حال بازگردیم به کاراکتر سیا‌ساکتی و غیبت چند ساله او از صفحه تلویزیون. از آنجا که شیوه سیاستگذاری مسئولان وقت پلیس راهور پیشتر بر تولید محصولات فرهنگی و حمایت از این تولیدات بود، این محصول بر صفحات تلویزیون جا داشت. اما بتدریج فرماندهان ترجیح دادند به‌جای سیا‌ساکتی خود روانه برنامه سفر بخیر شوند. سوال اینجاست که سیا‌ساکتی به‌واسطه چه‌چیز برای آموزش بستن کمربند برای مردم جذاب بود و باعث شد این فرهنگ در ذهن مردم نهادینه شود، اما تغییر سیاست‌گذاری از انیمیشن به حضور در استودیو نتوانست از میزان تصادفات جاده‌ای کم کند و روز‌به‌روز بر میزان مرگ‌و‌میر جاده‌ها افزوده شد؟

اینجاست که به خاصیت ماندگاری شخصیت‌های انیمیشن در ذهن مردم پی می‌بریم. کارتون پاپای و اسفناج نزدیک به چند دهه تولید شد تا فرهنگ غذا خوردن کودکان آمریکایی به سمت استفاده از سبزیجات برود. در کنار این کاراکترها، شخصیت‌هایی مثل فلینستون‌ها، سیمپسون‌ها همه از ماندگارترین کاراکترهای انیمیشن هستند که تا امروز غیر از صفحه تلویزیون و پرده سینما بازار تمام صنایع جانبی از جمله اسباب بازی، گیم، پوشاک، نوشت‌افزار، کیف و کفش و ... را به خود اختصاص داده‌اند. حال اگر این شخصیت‌ها در کنار فضای مفرح برای مخاطب مطلب فرهنگی هم همراه داشته باشند این خود بهترین وسیله برای انتقال مفاهیمی از این دست برای مخاطب خردسال، کودک، نوجوان، جوان و بزرگسال است. در این بین اما سازمان‌ها و ارگان‌هایی که برای پیشبرد اهداف خود نیاز به فرهنگ‌سازی دارند، ‌باید از این مدیا به بهترین شکل ممکن بهره ببرند. باید بخشی از بودجه فرهنگی خود را به این موضوع اختصاص دهند و ‌باید ما شاهد تلاش روزافزون تلویزیون برای متقاعد کردن مخاطب فرهنگی باشیم. تولیدات انیمیشن ما که برای مخاطب کودک ساخته می‌شوند، باید با نظام آموزش و پرورش همراه باشد. نظام آموزش و پرورش هم باید با شهرداری همگام شود. شهرداری با نیروی انتظامی و در کل آنچه زیربنای فرهنگ‌سازی را برای مخاطب می‌سازد، باید واکنش زنجیروار داشته و به هم مربوط باشند. کاراکتر‌های انیمیشن این قابلیت را دارند تا مردم آمریکا را به نفع یکی از دو حزب به پای صندوق‌های رای بکشانند. کاراکترهای انیمیشن قابلیت دارند تا ورزش فوتبال مهجور را ظرف مدت 30 سال در ژاپن چنان ارتقا دهند که میزبان مشترک جام جهانی شود و در رده‌های بالای رنکینگ قرار گیرد. حال باید با توجه به همین قابلیت برای نسل آینده برنامه‌ریزی داشت و برای حفظ هر آنچه لازم است فکری کرد تا آیندگان برپایه همین چاره‌اندیشی، مرام و مسلک مطابق با اهداف رسیدن به یک جامعه سالم را نزد خویش بارور سازند. به امید آن‌که روزی چنین شود.

شهرام حیدریان/ مدرس انیمیشن