دنیای علم در قاب «ذوزنقه»

یک تیم خوب، شرط لازم برای موفقیت

باید کار به شکل گروهی انجام شود و همه در انجام آن سهم داشته باشند. این دغدغه رقیه آقازاده تهیه‌کننده برنامه ذوزنقه است. آقازاده درباره ایده انجام کار می‌گوید: ما سعی می‌کنیم به شکل گروهی فعالیت کنیم. هر‌کس کار خودش را انجام می‌دهد و در عین حال با بقیه اعضای گروه در ارتباط است. در بخش معرفی کارآفرینان دانش‌بنیان، ما تیم‌ها را معرفی می‌کنیم. می‌پرسیم که تیم شما چه کسانی هستند و چه تخصص‌هایی در این تیم وجود دارد. ضمن این‌که ذات کار در رادیو فعالیت گروهی است. در یک برنامه رادیویی، تهیه‌کننده، گوینده، نویسنده، گزارشگر، هماهنگی و آیتم‌ساز باید در کنار هم کار کنند. آنچه که شنونده‌های رادیو گفت‌وگو در برنامه ذوزنقه می‌شنوند حاصل یک فعالیت گروهی است. در این گروه هیچ تصمیمی جدا گرفته نمی‌شود و همه در اتاق فکر برنامه با هم درباره موضوعات صحبت می‌کنند.

شاید برای شما جالب باشد که این تهیه‌کننده رادیو برای اضافه کردن یک بخش مسابقه، نظر تک‌تک اعضای گروهش را جویا می‌شود. به همین دلیل آیتم‌های مختلف و بخش‌های متنوع برنامه باعث شده تا برای مخاطب جذاب باشد.

عصا قورت داده نبودن مجری

احسان مهرجو از سال 88 به عنوان مجری، کارشناس و نویسنده با رادیو همکاری داشته است. لحن و بیان او آنقدر راحت است که شما وقتی برنامه را بشنوید عصا قورت‌دادگی مجری، کلافه‌تان نمی‌کند. راستی نمی‌توان نادیده گرفت که تجربه او در رسانه باعث شده با منابع علمی معتبر حوزه‌های مختلف آشنا باشد.

مجری و نویسنده ذوزنقه مانند تهیه‌کننده برنامه می‌گوید: فعالیت گروهی رکن اصلی کار ما است. در کار گروهی انتخاب درست افراد در ابتدای راه خیلی مهم است. پس از آن
هر کسی باید اختیار کافی را داشته و مسئول بخش خودش باشد، چون می‌دانم در گروه ما دوستان درست انتخاب شدند و کارشان را بلد هستند، به همین دلیل تمرکزم را روی کار خودم می‌گذارم.

مهرجو با حساسیت خاصی نسبت به محتوای برنامه توضیح می‌دهد: به عنوان نویسنده و مجری این برنامه برایم مهم است برنامه به سمتی برود تا مخاطب متوجه شود هر‌چیزی که در فضای مجازی و اینترنت می‌خواند، درست نیست. برای من مهم است که مردم را نسبت به مسائل شبه علم و فرق آن با علم آگاه کنیم. البته شاید مستقیم به آن نپردازیم اما سعی می‌کنیم برنامه رنگ و بویی از این مباحث داشته باشد طوری که فرقی بین علم و شبه علم قائل بشویم وآن را به مخاطبان منتقل کنیم.

به نظر مهرجو مهم‌ترین ویژگی برنامه ذوزنقه مجله‌ای بودن آن است. در مجله مطالب و موضوعات مختلفی نوشته می‌شود.
وی می‌افزاید: ما در ذوزنقه مانند اکثر برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، هر برنامه با یک موضوع پیش نمی‌رویم. هر هفته به نجوم، هوا فضا، فناوری، علوم مهندسی، سلامت و پزشکی می‌پردازیم. هر هفته علاوه بر اخبار علمی، رویدادهای پیش‌رو و جشنواره‌ها، کتاب نیز معرفی می‌کنیم. در هر برنامه یک کارآفرین مهمان ما است تا اهداف و چالش‌های مختلف کسب و کارش را
بررسی ‌کنیم .

سفر به آسمان پرستاره با امواج رادیو

محمدجواد ترابی، مجری - کارشناس بخش نجوم برنامه ذوزنقه است. او اعتقاد دارد برای برنامه‌ریزی یک برنامه علمی رادیویی نمی‌توانیم به داده‌ها و پژوهش‌های موجود رجوع نکنیم. ترابی می‌گوید: براساس پژوهش‌های حوزه ژورنالیسم علمی، بخش نجومی-فضایی و همچنین بخش پزشکی از محبوب‌ترین بخش‌های برنامه‌سازی علمی به شمار می‌آیند. او در ادامه به برنامه ذوزنقه اشاره می‌کند و می‌گوید: در بخش نجوم برنامه ذوزنقه سعی می‌کنیم اخبار به‌روزی از پدیده‌ها و رویدادهای نجومی-فضایی ارائه دهیم؛ بخشی که فعلا هیچ متناظری در برنامه‌های دیگر صداوسیما ندارد.

او با اشاره به این‌که پخش برنامه تلویزیونی آسمان شب در سال‌های اخیر همیشگی نبوده، می‌گوید: با توقفی که در پخش برنامه آسمان شب به وجود آمده خیلی از علاقه‌مندان به نجوم و فضا نمی‌توانند اخبار را به صورت مداوم دنبال کند و نمی‌توان برنامه رادیو-تلویزیونی دیگری را سراغ گرفت که چراغ راهی برای علاقه‌مندان نجوم و فضا باشد. ما در ذوزنقه پدیده‌های نجومی را از چند هفته قبل از وقوع آن اطلاع‌رسانی می‌کنیم تا اگر کسی علاقه‌مند است بتواند برای آن برنامه‌ریزی کند و بتوانیم این خلا را برای مشتاقان آسمان پر کنیم.

ترابی درباره جایگاه برنامه‌سازی علمی نجومی ایران در جهان می‌گوید: برنامه آسمان شب نمونه بسیار خوبی از برنامه‌های استودیومحور است و یکی از باسابقه‌ترین برنامه‌های نجومی در ایران و جهان به شمار می‌آید؛ ولی در قالب برنامه‌های نجومی استودیومحور تلویزیونی همین یک برنامه کافی است و باقی برنامه‌ها باید قالبی دیگر برای روایت و گزارشگری این حوزه برای خود در نظر بگیرند.

او می‌گوید: در قیاس با برنامه‌سازی این حوزه در جهان، متاسفانه ما برنامه‌ای نداریم که گزارشگر به گوشه گوشه کشور سفر کند و ببیند در رصدخانه‌های ایران چه می‌گذرد؛ همچنین دست تهیه‌کنندگان در تامین دیگر محتواهای تصویری گرافیکی به دلیل مخارج بسیار آنها، کوتاه است. به نظر این روزنامه نگار علمی، تولید برنامه‌های نجومی تلویزیونی با کیفیت روز جهان، پرهزینه است؛ چون افراد باید در سفر باشند و بهتر است که ضبط گزارش‌هایی از برنامه در شرایطی فارغ از آلودگی نوری، زیر آسمان پرستاره انجام شود و زیبایی‌های آسمان آنگونه که هست، به مخاطبان نشان داده شود؛ او محدودیت رادیو در صرفا درگیر کردن قوه شنوایی مخاطب را یک فرصت برای برنامه‌سازان علمی می‌داند و می‌گوید: این کمبود، به واسطه فضاسازی برنامه‌های علمی رادیویی دیده نمی‌شود و مخاطب نجومی این برنامه‌ها با بهره‌گیری از قوه خیال، خود را در موقعیت رصد آن پدیده متصور می‌شود.

ستاره نجف‌آبادی

رسانه