بیدارباش به تیم اقتصادی دولت

التهاب ادامه‌دار در بازارهای ارز، سکه، خودرو و مسکن، در کنار نابسامانی در توزیع کالاها و گرانی ارزاق عمومی، مسائلی است که این روزها به اوج خود رسیده، اما تصمیم‌گیران اقتصادی در بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، وزارت صنعت و وزارت راه و شهرسازی یا بر درست بودن سیاست‌های خود اصرار دارند یا این‌که کلا خود را از بحران اقتصادی کنار کشیده‌اند.

نمونه مشخص گریز از مسئولیت‌پذیری در دستگاه‌های تصمیم‌گیر اقتصادی، وزارت راه و شهرسازی است که هیچ مسئولیتی در برابر افزایش 40-30 درصدی قیمت مسکن و اجاره‌بها نمی‌پذیرد و بروز و ظهور رسانه‌ای عباس آخوندی، وزیر راه نیز در توصیه به سایر دستگاه‌ها یا حمایت از برجام بوده است.

از سوی دیگر، دیروز محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه به همراه مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد در یک نشست خبری شرکت کردند و ضمن دفاع از تصمیمات اقتصادی دستگاه‌های تابعه خود، تمامی مشکلات اخیر را به فشارهای آمریکا ربط
دادند.

مواضع این روزهای مسئولان دولتی یادآور فرافکنی‌های محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت دهم در سال 1391 است که مشکلات اقتصادی کشور را به تحریم‌ها ربط می‌داد؛ اما آن روزها کارشناسان مختلف که از قضا مسئولان دولت فعلی نیز در میان آنها به چشم می‌خورند، اعتقاد داشتند که ریشه مشکلات اقتصادی کشور، تصمیمات نادرست دولت است؛ نه تحریم‌ها و فشارهای
خارجی.

برای ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اقتصادی دخیل در مشکلات اخیر با کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی مانند بابک افقهی، مهرداد بائوج‌لاهوتی، ساسان شاه ویسی، امرا... امینی، مرتضی افقه، ابوالقاسم حکیمی‌پور، اسدا... عسگراولادی و مهدی پازوکی گفت‌وگو کرده‌ایم که به طور خلاصه نظرات آنها در ادامه آمده است.

بانک مرکزی؛ سیاستگذاری در تعلیق

اسدا... عسگراولادی: بانک مرکزی در کنار وزارتخانه‌های اقتصاد، راه و شهرسازی و صنعت همچنین سازمان برنامه و بودجه وظایفی در زمینه موضوعات اقتصادی بر عهده دارند که در چند وقت اخیر اقداماتی هم انجام داده‌اند اما در حوزه مسئولیت خویش، موفقیت نداشتند.

مرتضی افقه: علت آغاز مشکلات اقتصادی کنونی از مهرماه سال گذشته و مربوط به حرکت اشتباه بانک مرکزی یعنی کاهش سپرده‌های بانکی بود، مشکل دیگر بانک مرکزی این بود که در سیاست ارزی جدید، سپرده‌گذاری را دوباره زنده کرد در حالی که این اقدام زودهنگام بود چراکه چنین تحولاتی مربوط به دوره جنگ می‌شود.

مهدی پازوکی: در حوزه سیاست‌های پولی مشکل اصلی مربوط به حجم بدهی‌های معوق در سیستم بانکی است، این در حالی است که باید در این سیستم رشوه‌دهنده و گیرنده مجازات شوند در غیر این صورت دیگران نیز اقدام به این کار می‌کنند.

امرا... امینی: بانک مرکزی نبض تپنده بانکداری و سیستم پولی در یک کشور است اما متاسفانه در سال‌های گذشته نقش خودش را درست اجرا نکرد. ناکامی در زمینه ساماندهی مؤسسات پولی و مالی و همچنین رشد بخش بانکداری کشور و به تبع آن رشدنقدینگی از جمله اقدامات نادرست بانک مرکزی است. سیستم بانکی و پولی باید متناسب با تولید رشد کند اما اکنون چند برابر تولید، بانک داریم.

ابوالقاسم حکیمی‌پور: همه بانک مرکزی را به عنوان یک بخش مهم سیاستگذار در زمینه پولی و ارزی می‌دانند اما کاهش ارزش پول ملی، نرخ ارز و رشد فزاینده نقدینگی گوینده همه موفقیت‌ها و ناکامی‌های بانک مرکزی در کشور است.

بابک افقهی: بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار اصلی در حوزه پول و ارز کوتاهی‌های زیادی کرده است. حرکات رفت و برگشتی این نهاد پولی باعث بی اعتمادی مردم نسبت به سیاست‌های اقتصادی دولت شد. به عنوان مثال نرخ سود بانکی را کاهش دادند اما برای تنظیم بازار ارز دوباره آن را افزایش دادند و در برابر دلال‌ها کوتاه آمدند.

ساسان شاه‌ویسی: بانک مرکزی به عنوان نهاد تصمیم‌گیر بخش پولی نتوانسته عملکرد مثبتی از خود به جای بگذارد. نقدینگی پاشنه‌آشیل اقتصاد محسوب می‌شود اما بانک مرکزی به این موضوع بی‌توجه است و نقدینگی کشور به بیش از 1500 هزار میلیارد تومان رسیده که هر بازاری را تهدید می‌کند. بانک مرکزی اکنون در همه بخش‌های اقتصادی سهم دارد اما نقشی ایفا نمی‌کند.

وزارت صنعت، معدن و تجارت؛ نقطه امید

بابک افقهی: وزارت صنعت، معدن و تجارت عملکرد مناسبی در بخش ثبت سفارش‌ها نداشت و با باز و بسته کردن سامانه و همچنین ممنوعیت واردات، بی‌اعتمادی را برای تجار رقم زد. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی سازمان توسعه تجارت می‌تواند نقش اساسی ایفا کند و رفتار حرفه‌ای در این زمینه داشته باشد اما هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

ساسان شاه‌ویسی: با توجه به این‌که آقای شریعتمداری به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت سابقه بازرگانی دارد اما توانسته حداقل‌ها را برای بخش صنعت فراهم کند. آقای شریعتمداری وزیری است که برای راه‌اندازی و بازسازی کارخانه‌ها در برخی جلسات داد و بیداد می‌کند تا بخشی از مشکل اشتغال حل شود. به نظر می‌رسد در تیم اقتصادی دولت بهترین عملکرد در دولت دوازدهم متوجه وزارت صنعت است.

امرا... امینی: آقای شریعتمداری به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت کارهای مهمی را در زمینه تولید کشور انجام داده و کارهای مهمتری را در پیش دارد.

وزارت امور اقتصادی و دارایی؛ منفعل

مرتضی افقه: درمجموع در طول چند ماه اخیر انتقادات بسیاری به تیم اقتصادی دولت داشته‌ام چراکه اطلاعات کافی از اقتصاد ندارند، اخیرا نیز کلیپی از وزیر اقتصاد پخش شده که وی شرایط را خوب توصیف می‌کند، این در حالی است که مسئولان باید حتی در مصاحبه کردن به موضوع روانشناختی مردم اهمیت دهند.

مهدی پازوکی: در حوزه مسئولیت‌های وزارت اقتصاد،‌ باید سیستم اقتصادی شفافی داشته باشیم و مالیات منبع اصلی درآمدها باشد. نهادهایی مانند بنیاد شهید حق کارخانه‌داری ندارند چرا به این‌گونه نهادها نیروگاه ارائه می‌شود؟ وزارت اقتصاد باید مقابل این‌گونه اقدامات را گرفته و آن را کنترل کند.

ابوالقاسم حکیمی‌پور: به نظر می‌رسد رفتار وزارت اقتصاد در مقابل مشکلات بسیار منفعلانه است و نتوانسته از ظرفیت‌های خود بدرستی استفاده کند.

امرا... امینی: از نظر همه کارشناسان اقتصادی، وزارت امور اقتصادی و دارایی عملکرد خوبی نداشته و همه این موضوعات به شخص وزیر بازمی‌گردد که تخصص اقتصادی ندارد و اقتصاد نخوانده است. به نظر من علی طیب‌نیا یکی از بهترین وزرای اقتصادی ایران بود.

ساسان شاه‌ویسی: وزارت امور اقتصادی و دارایی یک نهاد سیاستگذار برای همه بخش‌های اقتصادی کشور است؛ اما عملکرد آقای مسعود کرباسیان در این حوزه نشان داده از تخصص کافی برای انجام این امور برخوردار نیست.

مهرداد لاهوتی: برای برون‌رفت از وضعیت کنونی باید دو برنامه کوتاه‌مدت و بلندمدت از سوی وزارت اقتصاد و بانک مرکزی پیگیری شود. در طرح بلندمدت باید دولت شرایطی را فراهم کند که افراد پول‌های خود را به سمت سرمایه‌گذاری سوق دهند. در برنامه کوتاه‌مدت هم پیشنهاد می‌شود که افراد تشویق شوند که سپرده‌گذاری‌های خود در بانک‌ها را افزایش دهند و سودهای مناسبی هم برای این سپرده‌گذاری در نظر گرفته شود.

وزارت راه و شهرسازی؛ در انتظار جبران کمبودها

امرا... امینی: وزارت راه و شهرسازی در زمینه تولید مسکن کوتاهی کرده و این هم به دلیل آمارهای اشتباهی است که در اختیار وزیر قرار می‌گیرد. به طور نسبی کارهایی در این وزارتخانه انجام شده اما آنقدر این وزارتخانه وسیع است که وزیر نمی‌تواند به همه امور رسیدگی کند. اگر تولید مسکن را در برنامه بگذارد عملکرد وزارت راه و شهرسازی قابل قبول خواهد بود.

ساسان شاه‌ویسی: یکی از راه‌های رونق بخش اقتصادی تولید مسکن است که متاسفانه آقای آخوندی به عنوان وزیر اقدام جدی در این حوزه انجام نداده است. البته ناگفته نماند که در بخش‌های راه و ریل اقدامات قابل قبولی صورت گرفته اما همچنان کمبودهایی وجود دارد که رفع خواهد شد.

سازمان برنامه و بودجه؛ ضعف در اجرا

ابوالقاسم حکیمی‌پور: سازمان برنامه و بودجه که قصد اجرای سیاست‌های اقتصاد لیبرال را آن هم بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم دارد، نمی‌تواند برای کشور ارمغانی داشته باشد.

امرا... امینی: این سازمان باید مرکز سیاستگذاری اقتصادی باشد و به رئیس‌جمهور هشدار دهد و خطرها را گزارش کند اما چون رئیس این سازمان سخنگوی دولت هم است آمار گل و بلبل شنیده می‌شود.

مهدی پازوکی: در حوزه برنامه و بودجه، نیاز به اصلاح در برخی حوزه‌های اقتصادی از جمله یارانه‌ها، حامل‌های انرژی و نظام اداری داریم. چراکه این حجم از یارانه بگیران را در هیچ کشوری نداریم. در ضمن نظام اداری کشورمان از فشل‌ترین نظام‌های خاورمیانه است.

بابک افقهی: عملکرد سازمان برنامه و بودجه کشور معطوف به بخش قانون و لوایح بودجه است و اساسا نقشی در سیاستگذاری‌های اقتصادی به صورت مستقیم ندارد؛ اما نحوه درآمد و هزینه و همچنین تخصیص بودجه به بخش‌های مختلف مورد انتقاد است که نتوانسته پیش‌بینی درستی از درآمد داشته باشد تا هزینه‌ها پوشش داده شود.

ساسان شاه‌ویسی: سازمان برنامه و بودجه کشور به عنوان یک بخش مهم اقتصادی که نقش تهیه بودجه و پیش‌بینی درآمد و هزینه کشور را برعهده دارد نتوانسته آن‌طور که باید و شاید به وظایف خود در این حوزه عمل کند.