مهمانی خراسان به صرف کتاب

]شعر؛ «مهمان خراسان»[

به گزارش سعید بیابانکی

معمولا پدر و مادرهای جوان، درباره این‌که چطور فرزندشان را به موضوعات مورد نظر خودشان علاقه‌مند کنند، مشکل دارند. آنها می‌پرسند چطور مفاهیمی را که برای خودشان سال‌هاست جا افتاده و جزو بدیهیات است می‌شود به زبان ساده و کودکانه به فرزندشان منتقل کنند. یک راه‌حل برای این مساله، کتاب‌های مناسبی است که همان موضوع را به زبان کودکانه شرح داده است. مجموعه شعر «مهمان خراسان» یکی از همین دسته کتاب‌های مناسب است. این کتاب، مجموعه‌ای از 10 شعر برای گروه سنی کودکان زیر سن دبستان یا سال اول دبستان است که با محوریت حضرت رضا(ع) جمع‌آوری شده است. شعرها، از شاعران شناخته‌شده حوزه کودک هستند؛ کسانی مثل افسانه شعبان‌نژاد، جعفر ابراهیمی، اسدا... شعبانی و... که یک‌بار هم توسط سعید بیابانکی که خودش هم شاعر معروف و شناخته‌شده‌ای است گلچین شده‌اند. خوبی این کتاب، داشتن مفاهیم متنوع در حوزه مسائل اعتقادی است. فقط سه شعر به صورت مستقیم به وصف خود حضرت رضا(ع) و ویژگی‌های آن حضرت (مثل ضامن آهو شدن، شهادت حضرت، علت نامگذاری امام رضا و...) اختصاص دارند و شعرهای دیگر با مفاهیمی مثل زیارت، حرم، گنبد، خادم حرم، خراسان، نذر، چادر نماز و... سروده شده‌اند. این تنوع مضمونی، با قالب‌های شعری مختلف موجود در کتاب در مجموع کتابی را تشکیل داده‌اند که می‌تواند توجه کودک را مال خود کند.

]رمان؛ «مسافر هشتم»[

داستان احادیث

مژگان شیخی، یکی از قدیمی‌ترین نویسندگان کودک است که کارش را از دهه 60 و با «کیهان بچه‌ها» شروع کرد. البته او داستان‌هایی با مخاطب بزرگسال هم دارد، اما بیشتر به داستان‌های کودکش مشهور است.

مژگان شیخی بیشتر از 80 اثر تألیفی برای کودکان و نوجوانان دارد که بخشی از آنها هم قصه‌هایی درباره زندگی پیشوایان دینی و و بزرگان فرهنگ ایران است. یکی از جدیدترین کارهای شیخی، رمان تاریخی «مسافر هشتم» است که در آن ضمن وفاداری به متن روایات تاریخی، زندگی حضرت رضا(ع) به شکل داستانی مناسب برای نوجوان‌ها روایت شده است. حجم عمده داستان به وقایع سفر حضرت به ایران و وقایع بعد از ولایتعهدی اختصاص دارد. از 22 فصل داستان، فقط 3 فصل اول به زندگی امام پیش از خلافت مأمون اختصاص دارد و بقیه به ماجراهای ولایتعهدی و دشمنی مأمون با حضرت رضا(ع) اختصاص دارد. یک ویژگی جالب کتاب این نکته است که در متن جزئیات بسیار زیادی وجود دارد و به روایات و احادیث مختلفی اشاره شده است. توجه به جزئیات، هم رمان را شیرین و پرکشش کرده و هم آن را به کتاب مناسبی برای آشنایی نوجوان‌ها با زندگی و شخصیت حضرت رضا(ع) تبدیل کرده است. اگر دور و برتان نوجوان دارید، این کتاب را از دست ندهید که هم داستان است و هم آموزش داستانی، احادیث و روایات. رمان «مسافر هشتم» در جشنواره کتاب سال رضوی به عنوان کتاب برتر در بخش کودک و نوجوان انتخاب شد.

]زندگینامه؛ «مهر ولایت در آسمان ایران»[

امام رضا(ع) به روایت علی کریمی

«مهر ولایت در آسمان ایران» از آیت‌ا... علی کریمی جهرمی است که به مرور زندگی حضرت رضا(ع) می‌پردازد. البته کتاب فقط گزارش زندگی نیست و به بررسی ابعاد شخصیت امام(ع) هم می‌پردازد. متن کتاب، چنان که از نویسنده‌اش انتظار می‌رود عالمانه است و در موضوعات مختلف مثل توسل یا جبر و اختیار (در فصل انحرافات عقیدتی معاصر امام)، بحث‌های جدی در این زمینه مطرح شده، یا در نقل احادیث حضرت رضا(ع) پاورقی‌هایی موشکافانه می‌خوانیم در مورد معنای دقیق عبارات. با این حال متن کتاب بسیار روان و سلیس و خواندنی است و خواننده عادی هم می‌تواند از این بحث‌ها استفاده کند. کتاب از نظر شامل‌بودن بر مطالب متنوع و مختلف در مورد امام رضا(ع) تنوع بسیار جالبی دارد و در آن، از احادیث و روایات و تاریخ تا خاطرات زائران آن حضرت همه نوع مطلبی دیده می‌شود. در هر زمینه‌ای هم کتاب سعی کرده تمام مطالب مربوط به آن موضوع را به شکل کامل نقل کند.

]پژوهش تاریخی؛ «ماه هشتم»[

42 کتاب قطور در 140صفحه‌

این کتاب مجموعه‌ای از اطلاعات، گزارش‌ها و داستان‌های کوتاه از زندگی و زمانه امام رضا(ع) است. دو ویژگی مهم این کتاب، یکی حجم کم آن (140 صفحه) و دیگری استفاده از منابع معتبر حدیثی است. به این معنی که کتاب رونویسی و بازنویسی از کتابهای قبلی نیست و در هر کدام از گزارش‌های کوتاه کتاب که معمولا بیشتر از سه صفحه نیستند، منابع آن مطلب با دقت ذکر شده‌اند و از فهرست منابع پایان کتاب هم مشخص است که در مورد همه منابع، آخرین و معتبرترین چاپ‌ها مورد استفاده نویسنده بوده است. کتاب با روایت سرگذشت مادر حضرت رضا(ع)، بانو تکتم شروع می‌شود و همین‌طور اطلاعات مختلف از زندگی حضرت، خانواده حضرت، ویژگی‌های شخصی و رفتاری ایشان، دانش حضرت، شاگردان امام، مقابله با انحرافات فکری، حاکمان معاصران امام، مساله ولایتعهدی، مقاومت در برابر مأمون، شهادت، پیام امام به شیعیان و زیارت حضرت در کتاب آمده و جالب این‌که تمرکز کتاب بیشتر بر پیش از ولایتعهدی است. به‌رغم حجم نسبتاً کم، محتوای کتاب بسیار غنی است و مطالب به‌صورت فشرده ارائه شده. از کتابنامه انتهایی می‌فهمیم که مطالب کتاب از 42 منبع مختلف جمع‌آوری شده است. همین گستردگی کار باعث شده تا در این کتاب، اطلاعات متنوع و جدیدی از زندگی حضرت رضا(ع) جمع شود.

]رمان؛ «کاش تو را می‌دیدم»[

شرح شهادت

دیگر کتاب مژگان شیخی، علاوه بر «مسافر هشتم» که درباره امام رضاست، رمانی درباره حضرت فاطمه معصومه(س) است. با توجه به این‌که اطلاعات و جزئیات زیادی در منابع تاریخی درباره زندگی حضرت معصومه(س) نیست، بخش زیادی از این رمان هم درباره زندگی پدر آن بانوی بزرگ، امام کاظم(ع) و نیز برادرشان حضرت رضا(ع) است. با این حال دقت شیخی در این نکته که مطالب دو کتاب شبیه به هم نباشد، کاملاً مشخص است. همه مطالبی که در یک کتاب به تفصیل آمده، در اثر دیگر به اختصار و فقط برای رعایت منطق داستان ذکر شده است. برای نمونه به توضیح شهادت حضرت موسی کاظم(ع) در دو اثر توجه کنید:

امام در زندان بود و در سخت‌ترین شرایط. با این وجود هارون از او می‌ترسید. [...] برای همین نقشه قتلش را طراحی کرد؛ خوردن خرماهای زهرآلود. او خدمتکار مخصوصش را خواست. سبد کوچک خرما را به او داد و گفت: این خرماها را به او بده. آن‌قدر آنجا باش تا آنها را بخورد....» خدمتکار همین کار را کرد. امام آنها را خورد. طولی نکشید که حالش بد شد. مدت کوتاهی بعد روحش به آسمان‌ها پر کشید و برای همیشه از زندان هارون رهایی یافت.
(مسافر هشتم، صفحه 14 و 15)

هارون نتوانست وجود ایشان را تحمل کند. نقشه‌ای کشید. مقداری خرما را زهرآلود کرد. آن را به خادم خود داد و گفت: «این خرماها را به زندان نزد موسی‌بن جعفر ببر. به او بگو اینها را من برایش فرستاده‌ام و از او بخواه که از این خرماها بخورد.» امام از آن خرماها خورد و بیمار شد [...] و در پایان روز سوم به شهادت رسید. (کاش تو را می‌دیدم، صفحه 43 تا 45)

علاقه‌مندم مبلغ جشنواره رضوی باشم

پروانه معصومی، بازیگر برجسته سینما و تلویزیون در خصوص کتاب و کتابخوانی گفت: کتاب خواندن یک عادت است که باید از سنین کودکی در افراد نهادینه شود. کودکان هنگامی که پدر و مادر خود را در حال مطالعه می‌بینند به سمت کتاب و کتابخوانی جذب می‌شوند.

این بازیگر برجسته با اشاره به تأثیر کتابخانه‌ها در سطح مطالعه کودکان و نوجوانان و با اشاره به برپایی این جشنواره از سوی نهاد کتابخانه ها، عنوان کرد: عضویت در کتابخانه‌ها می‌تواند یکی از عوامل ترغیب کوکان و نوجوانان به سمت کتاب و کتابخوانی باشد. از این جهت که در بین آنها رقابت در امر مطالعه ایجاد می‌شود و به خواندن کتاب‌هایی که دوستان‌شان خوانده‌اند، تشویق می‌شوند و همین‌طور می‌توانند کتاب‌های خوب را به یکدیگر معرفی کنند.

وی در ادامه افزود: بهتر است که در این جشنواره تبلیغات گسترده و واقعی صورت بگیرد و افراد کتابخوان و اهالی کتاب پای کار باشند و برای این جشنواره تبلیغات کنند چراکه وقتی مردم تبلیغات را از جانب افراد کتابخوان دریافت کنند بیشتر به این جشنواره اقبال نشان می‌دهند. من در تهران زندگی نمی‌کنم و در یک روستا ساکن هستم اما اگر به شهر بیایم، علاقه‌مندم که یکی از مبلغان جشنواره کتابخوانی رضوی باشم و در آن شرکت کنم.

باید برای کتاب یارانه داد

باید برای این جشنواره تبلیغات گسترده صورت بگیرد تا هم برای قشر بی‌تفاوت به امر مطالعه ایجاد انگیزه شود و هم قشری که اهل مطالعه هستند، اما موضوع خاص جشنواره خیلی مورد توجه شان نبوده است،‌ لذا کار تبلیغات به نوعی هدایتگری به سمت مطالعه و سیره رضوی است که انتظار می‌رود نهاد کتابخانه‌ها در امر تبلیغات فعال عمل کند. وی افزود: یکی از فلسفه‌های ورود امام رضا(ع) به ایران زمینه سازی برای ظهور حضرت حجت(عج) بوده است و این زمینه‌سازی با انقلاب اسلامی اوج گرفت و این امر با پرچمداری امام معصوم(ع) واقع می‌شود و لازمه این موضوع امام شناسی صحیح است. لذا جشنواره کتابخوانی رضوی از این جهت می‌تواند تاثیر بسیار خوبی در امام‌شناسی صحیح داشته باشد.

این نویسنده با اشاره به توزیع رایگان کتاب‌های جشنواره رضوی از سوی نهاد کتابخانه‌ها عنوان کرد: در کشوری که فرهنگ خرید کتاب و توجه ویژه به سبد کتاب در اقتصاد خانواده هنوز جا نیفتاده است باید سوبسید داده شود و توزیع رایگان کتاب توسط نهاد کتابخانه‌ها برای جشنواره یکی از همین سوبسیدهاست. نمی‌توان انتظار داشت که چون کتاب مهم است همه باید این اهمیت را درک کنند و برای خرید کتاب دست به جیب شوند و اگر فرهنگسازی نشود، هرگز این اتفاق نمی‌افتد. یکی از راه‌های فرهنگسازی این است که شیرینی مطالعه و دانستن به ذائقه‌ها چشانده شود و افرادی که ذائقه‌ها شان تغییر کرده برای کتاب پول هم خرج می‌کنند که این امر توسط نهاد در حال تحقق است.