نماینده کامیون‌داران و مستاجران پشت تریبون

این سطرها قرار نیست این مساله اجتماعی را بررسی فنی کنند. قرار هم نیست که به رسانه‌ها از جمله خودمان در همین روزنامه نقد کنیم که چرا به این مساله به اندازه لغو کنسرت‌ها و پیگیری پخش فوتبال در سینماها و کافه‌ها بها ندادیم. قرار هم نیست که حتی با بعضی ائمه جمعه درد دل کنیم که چرا با یک مساله صنفی و اقتصادی آن هم مربوط به پایین‌ترین اقشار اجتماع با روی خوش برخورد نکردند و بعضی نسبت‌های نادرست به آن الصاق کردند. جای هیچ‌کدام از اینها حتی اگر درست و صحیح و منطقی هم باشند که هستند در صفحات فرهنگی یک رسانه یا روزنامه نیست. اینجا صفحات فرهنگی روزنامه جام‌جم است. هرچند جای طرح هیچ‌کدام از موضوعات بالا نیست، اما می‌شود از شعری که مداح مراسم نماز عید فطر تهران خواند سر ذوق آمد و راجع به آن نوشت و حرف زد. به‌خصوص که وقتی بعضی واقعیت‌ها را کنار هم می‌گذاریم و می‌بینیم آن شعر و سروده، نه تنها کامیون‌داران بلکه صدای کسانی شده که خیلی وقت‌ها صدایشان در رسانه‌های رسمی به هر دلیل موجه یا ناموجهی پژواکی ندارد. می‌شود به ساختار فنی آن ابیات نقد داشت. می‌شود حتی از منظر هنری و ادبی به آن سروده نگاه کرد و ایرادهای مشخص آن را لیست کرد و نقد ادبی به آن نوشت. اینها اما هیچ‌کدام مانع از این نیست ونمی‌شود که از این پدیده ذوق‌زده نشد و به آن به عنوان یک رویداد مبارک نگاه نکرد. مداحی مطیعی در سال گذشته با حاشیه‌هایی همراه شد. حالا یک سال از آن اتفاق گذشته است و مداح آن مراسم دوباره همان رویه را در پیش گرفته است. رویه‌ای که البته متکامل‌تر شده و جوانب بیشتری را مد نظر خود قرار داده است.

زود قضاوت نکنید!

جوانبی که تا حد زیادی ناظر به مسائل و مشکلات و دغدغه‌های مردمی است که در نماز حاضر شده‌اند یا از پای گیرنده‌های رادیویی و تلویزیونی خود، آیین عید فطر را دنبال می‌کنند. اگر شما هم مثل خیلی‌های دیگر، تکه‌هایی از این شعر را در شبکه‌های اجتماعی دیده و خوانده‌اید بر مبنای این تکه‌های ناقص قضاوت نکنید. اصل این شعر 88 بیت است. در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌ا... خامنه‌ای هم موجود است. روی همین حساب اگر قصد قضاوت دارید، اول متن کامل آن را بخوانید و به روایت‌های ناقصی که برایتان می‌فرستند توجهی نکنید. کسانی که با سروده‌هایی که میثم مطیعی از سال‌های 94 تاکنون در مراسم نماز عید فطر پایتخت خوانده چندان آشنا نیستند، احتمالا این را هم اطلاع نداشته باشند که تاریخ شعر ـ خطابه‌های انتقادی به مسائل روز اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی، فرایند اتفاق جدیدی نیست و از همان دهه 60 و 70 مرسوم بوده است. شاید هنوز خیلی از ما هم بعضی ابیات گزنده‌ای که مداح سال‌های جنگ آنها را می‌خواند به یاد داشته باشیم زمانی که به خرده خرجی و ول‌خرجی‌ها از جیب بیت‌المال گلایه و شکایت می‌برد. سروده‌های «اتل متل‌وار» ابوالفضل سپهر از دیگر نمونه‌هایی است که خیلی‌ها آن را شنیده‌اند.

ترکش‌های انتخابات

این روند حالا اخیرا با اشعاری که مشابه اشعار مطیعی از تریبون نماز عید فطر و بعضی دیگر از تریبون‌های رسمی خوانده می‌شوند مورد توجه قرار گرفته است. میثم مطیعی با احتساب شعری که روز عید فطر در مصلای امام خمینی(ره) خواند، تاکنون 16 مورد از این دست را در مراسم‌ها و مجامع رسمی خوانده است. به طور خاص، خواندن شعر-خطابه‌های رسمی و انتقادی در تریبون نماز عید فطر از سال 94 شروع شده و تاکنون چهار مرتبه این تجربه انجام شده است. اتفاقی که 12 مرتبه دیگر هم در مجامع رسمی دیگری مانند راهپیمایی روز قدس یا 22 بهمن تکرار شده است. هیچ‌کدام از این موارد اما با واکنشی مشابه واکنش سال گذشته در مراسم نماز عید فطر روبه‌رو نشد. اتفاقی که در ادامه همان روند قبلی و بعدی بود به یکباره با هجمه بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد که انتشار چند هزار مطلب علیه آن در فضای مجازی و واکنش حدود 15 روزنامه حامی دولت در صفحه اول‌شان به این اقدام، تنها بخش کوچکی از این هجمه‌ها را تشکیل می‌دهد. اتفاقی که شاید بتوان آن را تا حدی با التهابات و هیجانات به سکون نرسیده انتخابات ریاست جمهوری 96 مرتبط دانست. هیجان و التهابی که حتی در خواص سیاسی هم به سکون نرسیده بود و به درخواست از رهبر انقلاب برای برخورد با این حرکت هم کشیده شد. درخواستی که به واکنش ایشان روبه‌رو شده بود که من خودم هم صف اولی هستم و در شعر امسال مطیعی هم گنجانده شده بود: «سعی کن در سعه صدر شوی پیش‌قدم؛ رهبری گفت که من نیز صف اولی‌ام» شعر امسال نماز عید فطر هرچند تفاوت‌هایی با سال گذشته نداشت اما شاید به دلیل خوابیدن التهابات مبارزات سیاسی انتخابات و مشخص شدن نتیجه برجام و همگرا شدن با واکنش‌هایی که اخیرا رئیس‌جمهور علیه این اتفاق اتخاذ کرده بود به اندازه سال گذشته واکنش‌برانگیز نبود. بماند که پررنگ شدن بعضی مسائل و موضوعات اجتماعی مرتبط با مردم مانند گرانی و تورم و مشکلات مستاجرها و تاکید بر داشتن هوای مردم و نقد مسئولان با واکنش مردم و نمازگزاران هم روبه‌رو شد. شعر امسال البته غیر موضوع اعتصاب کامیون‌داران، اشارات صریحی هم به نقد دستگاه قضایی و قوه قضاییه کرد. نکته جالب این‌که به حسب شنیده‌هایی که به
گوش ما هم رسیده برخورد آیت‌ا... آملی لاریجانی با این ابیات، مثبت بوده و گله و شکایت یا واکنش منفی نداشته است.

رهبری هم صف اولی‌ست

چندی قبل حجت‌الاسلام سیدکمیل باقرزاده از اساتید دانشگاه امام صادق(ع) با انتشار مطالبی در حساب توییتری اش اعلام کرد که بعد از شعرخوانی مطیعی در نماز عید فطر سال 96، تعدادی از مسئولان دولتی از رهبر انقلاب درخواست کرده‌اند که با مطیعی برخورد شود. باقرزاده به نقل از رهبر انقلاب ذکر می‌کند که خطاب به مطیعی گفته‌اند: «می‌دانم بعد از عید فطر خیلی شما را اذیت کردند و فشار آوردند، هم به شما و هم به شعرا؛ اما مطلقا اعتنا نکنید... در آن شعر اهانتی نبود و خود من هم صف اولی هستم. صف اول یک نفر نیست؛ ما هم مدعی بودیم و هم صف اولی!»

یک نکته با مزه

خیلی‌ها به میثم مطیعی انتقاد کرده‌اند کسی که خودش صف اولی است و دارای امتیازهای مخصوص ویژه است نمی‌تواند جدی‌ترین منتقد صف‌اولی‌های مملکت باشد چرا که او خود یکی از همین صف اولی‌هاست. جالب است بدانید که مداح به تعبیر این منتقدان صف اولی(!) برای رسیدن به مراسم نماز عید فطر مجبور شده قید خودروی شخصی‌اش را در میانه‌های مسیر بزند و موتور بگیرد و به همراه جناب موتورسیکلت‌سوار خودش را به مصلی برساند. تازه از در صف اولی‌ها وارد مصلی نشده است چرا که بنا به تشخیص بعضی از برگزارکنندگان مراسم، مجوز لازم را برای ورود به محوطه و جایگاه مزبور نداشته است. نکته جالب‌تر این‌که بعضی دیگر از صف اولی‌هایی که اتفاقا دولتی هم نیستند به اشعار انتقادی که مطیعی خوانده گلایه کرده‌اند که حالا صف اولی‌ها آنجور هم که تو می‌گویی انسان‌ها و شخصیت‌های بدی نیستند!

محمدصادق علیزاده

روزنامه‌نگار