بافت تاریخی خوزستان کمیته نجات بخشی می‌خواهد

این تخریب‌ها گاهی به‌واسطه بلایای طبیعی و در بسیاری مواقع به‌صورت عمدی توسط مالکان یا دیگر معارضان صورت می‌گیرد. به دلایل تخریب این بناها و بافت‌ها، بی‌توجهی متولیان امر را که در بسیاری موارد شاهد و ناظر بر این وضعیت نامطلوب هستند نیز باید اضافه کرد.

در حال حاضر پالایشگاه آبادان دستورالعملی صادر کرده است که خانه‌های با‌ارزش محلات بوارده و بریم واگذار شود که این واگذاری اگر بدون در نظر گرفتن ضوابط میراث فرهنگی باشد یعنی پس از واگذاری باید شاهد تخریب کامل بخش عمده‌ای از بناهای با ارزش جنوب خوزستان باشیم.

در شهر شوشتر، محله‌ای با ارزش‌های معماری شوشتر نو ساخته شد تا سرریز شهر به آن محله منتقل شود، اما به‌دلیل بی‌درایتی مسئولان وقت، این محله که خود می‌توانست مورد بازدید صددرصد گردشگران قرار گیرد، نه‌تنها کمکی به کنترل جمعیت ساکن در بافت تاریخی نکرد، بلکه به محله‌ای پر از آسیب تبدیل شده است.

اما در استان خوزستان شهرهای شوشتر (با بیش از 150 هکتار)، دزفول (با بیش از 200 هکتار)، اهواز (با پنج هکتار)، بهبهان، آبادان، هندیجان و مسجدسلیمان هر کدام از صدها بنای با ارزش از بافت تاریخی برخوردارند که روند تخریب آنها هم‌اکنون به موضوع نگران کننده‌ای در این بافت‌ها تبدیل شده است.

این تخریب‌ها و تعرض‌ها درحالی عمده مردم و کنشگران اجتماعی و فرهنگی را نگران کرده که هنوز برای بخشی از مسئولان تبدیل به دغدغه جدی نشده است؛ هرچند تصاویر ثبت شده در ماه‌ها و روزهای گذشته از تخریب بناهایی در دزفول، شوشتر، اهواز و برخی شهرهای دیگر از آن حکایت می‌کند که باید نسبت به رفع این نگرانی‌ها همت جدی صورت بگیرد.

جدا از تشکیل کارگروه میراث فرهنگی و دیگر نشست‌های تخصصی در نهادهای دولتی، پیشنهاد می‌شود کمیته پیگیری برای جلوگیری هرچه بیشتر از تخریب و تعرض در بافت‌های تاریخی با عنوان کمیته پیگیری خانه‌های با ارزش معماری خوزستان و انجمن‌های دوستدار بافت‌های تاریخی خوزستان تشکیل شود.

تشکیل این کمیته علاوه بر این‌که می‌تواند آمار قابل توجهی از بناهای با ارزش در هر شهر را فهرست کند، می‌تواند برای هر کدام از بناها نیز راهکاری حفاظتی پیش‌روی متولیان قرار دهد.

پایش بناهای تاریخی در بافت‌های با ارزش معماری می‌تواند به توسعه و زیست پایدار کمک شایانی کند و به این باور غلط که میراث فرهنگی مانع توسعه شهرهاست، پاسخ دهد.

گفتنی است در سال گذشته طی نامه‌ای از سازمان میراث فرهنگی کشور به استانداری و اداره کل میراث فرهنگی وقت خوزستان اعلام شد شش شهر آبادان، اهواز، شوشتر، دزفول، رامهرمز و بهبهان محدوده بافت تاریخی دارند که این نامه‌ها قطعا باید از طرف استانداری به ادارات مربوط ارسال شده باشد. حال آن‌که به دلیل بی‌توجهی و رشد سریع ساخت‌وساز در شهرها، بافت تاریخی شهرها یکپارچگی خود را از دست داده و نشانه‌های آن به‌روشنی قابل مشاهده است. به طور مثال بافت تاریخی شوشتر و دزفول که این روزها شاهد اخبار نگران کننده‌ای از آن هستیم از آثاری مربوط به دوره اسلامی با آثاری از دوره صفوی تا قاجار در کنار دیگر آثار باستانی خودنمایی می‌کند.

در شوشتر محلات تاریخی، خانه‌هایی مثل «دل دل»، «خانه کلانتر»، خانه تاریخی «حاج سیدابوالصمد»، «خانه امین‌زاده»، خانه «حاج‌شیخ‌جعفر شوشتری»، «مسجد جامع» خیابان و مسجد و بقعه «عبدا... بانو» ساباط «معین‌التجار»، «مسجد سیدقطب‌الدین»، عمارت «مستوفی»، امامزاده «سیدمحمد» بازار و سرای افضل را در خود جای داده که برخی در تخریب و برخی در شرف تخریب‌اند. شوشتر معماری و بافت شهری سنتی خاصی دارد.

بافت سنتی معماری شهرهایی نظیر شوشتر و دزفول و بهبهان متراکم و فشرده است. به همین دلیل تشکیل کمیته نجات بخشی خانه‌های با ارزش معماری خوزستان و همچنین انجمن‌های تخصصی دوستداران بافت‌های تاریخی را پیشنهاد می‌دهیم.

مجتبی گهستونی

قائم‌مقام انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان