وقتی فرشته‌ها بر می گردند

داستان سقط جنین ابتدا و حداقل در یک نوبت شاید خیلی تلخ نباشد، اما تکرارش بسیار تلخ، گزنده و استرس‌زا می‌شود‌. حتی از نظر علمی، سقط برای بار اول بسیار شایع است و از آنجا که معمولا تکرار نمی‌شود نیازی به بررسی ندارد ولی پس از سقط‌های دوم وسوم، بررسی زوجین و حتی جنین و جفت برای کشف علت سقط ضروری است.

دکتر آمنه لاهوتی در گفت‌وگویی با جام‌جم به بررسی علل سقط مکرر پرداخته است.

بیماری‌های عفونی، دشمن بارداران

بعضی عفونت‌های مادر شامل توکسوپلاسموز (انگل گربه‌ای)، ویروس‌های سرخجه، سرخک، سیتومگال و تبخال می‌توانند منجر به سقط منفرد شوند، اما دخالت این عوامل در سقط مکرر مطرح نیست اما عفونت‌هایی مانند تب مالت و مالاریا می‌توانند موجب سقط مکرر شوند.

معمولا بعد از این که سقط جنین کامل انجام شد مدتی زمان لازم است تا رحم و وضعیت هورمونی بدن به حالت نرمال برسد و رحم بتواند پذیرای بارداری دیگری باشد. عموما پزشکان بین سه تا شش ماه فاصله بین سقط جنین واقدام به بارداری بعدی را توصیه می‌کنند.

چرا بارداری به پایان نمی‌رسد؟

مهم‌ترین دلایل سقط مکرر جنین عبارتند از مشکلات کروموزومی جنین، ناهنجاری‌های ساختمانی رحم، مشکلات هورمونی، بیماری‌های خود ایمنی، اختلالات همراه با افزایش انعقاد پذیری و عفونت‌ها. البته عوامل کمتر شایعی چون مصرف بعضی داروها، مواجهه با سموم موجود در محیط زندگی، سیگار، کافئین، اختلالات جفت، عوامل مربوط به پدر و بیماری‌ های زمینه‌ای مادر (مثل بیماری‌های قلبی، خونی و کلیوی) نیز در سقط مکرر موثر هستند.

وقتی داستان سقط تکرار می‌شود

سقط به معنی خاتمه یافتن حاملگی قبل از هفته دوازدهم (سه ماهه اول) بارداری است. گاهی سقط به صورت پیاپی و در حاملگی‌های متوالی رخ می‌دهد‌. در صورتی که بیش از سه بار رخ دهد به آن سقط مکرر گفته می‌شود. معمولا بعد از چندبار سقط،احتمال تولد زنده حتی بدون درمان بیشتر از احتمال سقط مجدد است، اما با درمان علل زمینه‌ای این احتمال بیشتر می‌شود.

سقط مکرر در یک نفر از هر300 زوج تا یک نفر در هر صد زوج دیده می‌شود و علل متفاوتی دارد و در 30 تا 50 درصد موارد، حتی پس از بررسی علت آن ناشناخته باقی می‌ماند. ( سقط غیر قابل توجیه)

مشکل انعقادی مادر

یکی از علل مهم سقط مکرر، افزایش انعقادپذیری خون مادر است. به این معنی که خون مادر،بیشتر از حد طبیعی، استعداد لخته شدن دارد و این حالت در حاملگی باعث ایجاد لخته‌های ریز در جفت و رگ‌هایی که به رحم خونرسانی می‌کنند، می‌شود. درصورتی که چنین اختلالی در مادر تشخیص داده شود در زمان بارداری باید از داروهای ضد انعقاد خون استفاده شود تاخطر سقط کاهش یابد.

مشکل تنبلی تخمدان

یکی دیگر از عوامل خطر سقط مکرر، ابتلا به بیماری تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان است. در این بیماری نیز به علت تغییر محیط شیمیایی (متابولیک) بدن،سقط جنین اتفاق می‌افتد وحتما باید قبل از حاملگی بعدی این مشکلات متابولیک اصلاح شوند.

تهدید پروژسترونی

یکی دیگر از مشکلاتی که می‌تواند منجر به سقط شود کمبود هورمون پروژسترون ابتدای بارداری است که به علت کیفیت پایین تخمک ایجاد می‌شود. به همین دلیل در بیمارانی که شک به کمبود پروژسترون وجود دارد حتما با شروع بارداری وپس از اطمینان از این که حاملگی داخل رحمی است از ترکیبات پروژسترونی برای پیشگیری از سقط استفاده می‌شود.

سقط و کم کاری تیروئید

بررسی هورمونی به دنبال سقط مکرر با هدف کشف برخی بیماری‌های هورمونی ازجمله کم کاری تیروئید انجام می‌شود. کم‌کاری تیروئید، هم به دلیل ایجاد اختلال در تخمک‌گذاری می‌تواند باعث ناباروری شود وهم می‌تواند در صورت حاملگی، سبب سقط جنین شود.

باورهای نادرست درباره سقط جنین

اگرچه لکه بینی می‌تواند یکی از علائم سقط جنین باشد، ولی هر لکه بینی‌ای نشانه سقط جنین نیست. با این حال خونریزی حتی به میزان کم در بارداری طبیعی نیست و زنگ خطر محسوب می‌شود و حتما باید به پزشک مراجعه کرد. تا وقتی فقط خونریزی وجود دارد و دهانه رحم بسته است (حتی در صورت درد) این وضعیت تهدید به سقط نامیده می‌شود که ممکن است به سقط جنین بینجامد یا با درمان یا بدون درمان برطرف شود وحاملگی ادامه یابد.

معاینه واژینال وسونوواژینال حتی در تهدید به سقط ممنوع نیست و باعث سقط جنین هم نمی‌شود.

استراحت مطلق هیچ تاثیری در پیشگیری از سقط ندارد و با افزایش میزان انعقادپذیری خون وافزایش احتمال لخته شدن خون در اندام‌ها می‌تواند سبب ایجاد شرایط بسیار خطرناکی شود. به همین دلیل استراحت مطلق به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. در مورد استراحت نسبی هم هنوز مطالعات کاملا آن را تائید نکرده‌اند، ولی عاقلانه به نظر می‌رسد فردی که سابقه سقط جنین دارد یا علائم سقط جنین دارد از کارهای سنگین اجتناب کند واستراحت نسبی داشته باشد.

درمان سقط از طریق هیستروسکوپی

وقتی خانمی با سابقه دو یا سه بار سقط به پزشک مراجعه می‌کند پزشک باید برایش آزمایشات خاصی درخواست کند. از جمله بررسی‌های هورمونی، بخصوص هورمون تیروئید ضروری است. همچنین معاینه و بررسی از نظر وجود عفونت‌ها، درخواست عکس رنگی از رحم، بررسی ژنتیک زن ومرد از نظر وجود مشکلات کروموزومی و برخی بررسی‌های دیگر لازم است .

اگر در عکس رنگی مشکلاتی در رحم خانمی که دچار سقط مکرر می‌شود،دیده شود و این مشکلات مربوط به حفره داخلی رحم باشد پزشک روشی به نام هیستروسکوپی به کار می‌برد.

به این معنی که در اتاق عمل و زیر بیهوشی با دوربین مخصوص داخل رحم را مشاهده واشکالات آن را برطرف می‌کند.

این اشکالات می‌تواند پولیپ، دیواره (سپتوم) فیبروم یا هرگونه نامنظمی در داخل اندومتر(دیواره داخلی رحم) باشد.

یکی دیگر از مشکلات رحم که منجر به ضخیم شدن دیواره عضلانی رحم وسقط می‌شود آدنومیوز است. در این حالت به علت ضخیم شدن بیش از حد عضلات رحم، خونرسانی به لایه داخلی رحم مختل وجنین سقط می‌شود.

پونه شیرازی - دانش و سلامت