چرخش زمین به دور سر!

حتما تا الان حدس زده‌اید که همه اینها درباره سرگیجه است، همان احساس ناخوشایندی که بسیاری از افراد آن را در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند. سرگیجه شاید یک‌بار ایجاد شود و بعد از مدتی هم از بین برود اما در برخی از افراد دائما تکرار می‌شود و زندگی عادی آنها را مختل می‌کند. «دکتر پیمان لسان‌پزشکی»، کارشناس مبارزه با بیماری‌ها و سرپرست کلینیک بیماری‌های رفتاری والفجر مرکز بهداشت غرب تهران، درباره سرگیجه نکات مهمی را می‌گوید.

واقعا سرگیجه دارید؟

شاید بسیاری از افراد تصور کنند که سرگیجه، سبکی سر و حالت حرکت زمین است یا این‌که تصور کنند زمانی که چشم‌شان حالت سیاهی پیدا کند، دچار سرگیجه هستند. افراد معمولا سرگیجه را یک حالت ارتعاش و عدم‌تعادل و اختلال در راه‌رفتن می‌دانند، ولی واقعیت این است که سرگیجه از نظر پزشکی به حالت دیگری گفته می‌شود. زمانی که احساس دوران وجود داشته باشد و فرد تصور کند اجسام، دور سرش می‌چرخند یا این‌که احساس کند خودش در حال چرخش است، به چنین حالتی از نظر پزشکی سرگیجه می‌گویند.

ماشین سواری و دردسرهایش

بسیاری از افراد سرگیجه ناشی از حرکت ماشین یا کشتی را تجربه کرده‌اند. زمانی که فرد در یک فضای بسته می‌نشیند، گیرنده‌های عمقی تعادل در مفاصل، حرکت را مخابره نمی‌کنند، در حالی‌که مجاری نیم‌دایره‌ای گوش، حرکت را به مغز مخابره می‌کنند. در چنین حالتی مغز برای پردازش دچار اختلال می‌شود. به همین دلیل نباید در ماشین یا کشتی و... کتاب خواند یا به صفحه موبایل خیره شد و به جای آن باید از چشم‌ها برای کمک به مغز کمک گرفت. برای این منظور فرد باید از جهت پهلو به جاده یا دریا نگاه کند تا مغز متوجه حرکت شود و سرگیجه به وجود نیاید.

رابطه گوش و سرگیجه

سرگیجه با توجه به منشأ به وجود آورنده آن، می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد به‌طور معمول فردی که به سرگیجه مبتلاست، دچار خستگی می‌شود. سرگیجه دائمی نیست و گاهی ایجاد می‌شود و گاهی هم از بین می‌رود. به‌طور کلی سرگیجه منجر به حرکت ناگهانی و ریز چشم‌ها می‌شود که پزشک می‌تواند آن را تشخیص بدهد. چنانچه منشا سرگیجه گوش باشد، علائمی چون وزوز گوش و افت شنوایی ایجاد می‌شود که این افت شنوایی ماندگار است. البته این نوع سرگیجه که ناشی از درگیری عصب تعادلی در گوش است، چندان شایع نیست. همچنین سرگیجه محیطی (سرگیجه حمله‌ای وضعیتی خوش‌خیم) می‌تواند با منشا گوش باشد که این نوع سرگیجه، باعث ایجاد حالت تهوع می‌شود. سرگیجه محیطی، به حالت فرد بستگی دارد و زمانی که فرد سر خود را جا‌به‌جا می‌کند یا طاق‌باز می‌خوابد، این نوع سرگیجه ایجاد می‌شود.

وقتی گیرنده‌ها خوب کار نمی‌کنند

سیستم تعادلی در بدن بسیار پیچیده است و در بخش‌های مختلف بدن، گیرنده‌هایی قرار دارد که مسئول ارسال پیام به مغز هستند تا تعادل در بدن ایجاد شود. برای مثال، این گیرنده‌ها در مفاصل و گوش قرار دارند و چشم نیز از طریق بینایی به تعادل کمک می‌کند. زمانی که اختلالی در قسمت‌های مختلف بدن که مسئول تعادل هستند به‌وجود بیاید، فرد دچار سرگیجه می‌شود.

زنگ خطر را بشنوید

همان‌طور که اشاره شد، سرگیجه می‌تواند به‌دلیل یک تومور مغزی، سکته مغزی و خون‌رسانی نامناسب به مغز و... ایجاد شود. این نوع سرگیجه‌ها به صورت حمله‌ای نیستند و از بین نمی‌روند و همیشه با فرد هستند. افرادی که این نوع سرگیجه دائمی را دارند، مانند گروه‌های دیگر احساس خستگی نمی‌کنند. بی‌حسی در اندام‌ها، اختلال حرکتی، اختلال شدید در حرکت چشم‌ها (به‌گونه‌ای که چشم‌ها، علاوه بر حرکت افقی و عمودی حرکت چرخشی نیز دارند) و... همراه با این نوع سرگیجه می‌تواند به وجود بیاید.

علت‌ها را بیابید

دلایل بسیار زیادی می‌توانند در ابتلا به سرگیجه نقش داشته باشند. شاید خیلی از افراد تصور کنند که ضعف در بینایی یکی از عواملی است که می‌تواند منجر به سرگیجه شود اما در این رابطه، ضعف در بینایی نقشی ندارد و آن چیزی که اهمیت دارد، حرکت چشم‌هاست به گونه‌ای که چشم‌ها سر جای خود می‌لغزند. هر فردی که سرگیجه دارد، می‌تواند دچار این حالت شود ولی در برخی از بیماری‌ها یا مسائل مادرزادی (مثل زالی) این مساله بیشتر وجود دارد. گاهی علت سرگیجه می‌تواند ناشی از برخی ضایعات حاد باشد. برای مثال، تومور مغزی و ضربه مغزی نیز می‌توانند منجر به سرگیجه شوند. یکی از شایع‌ترین علل ابتلا به سرگیجه، به مشکلات داخل گوش برمی‌گردد. زمانی که غلظت مایع داخل گوش میانی تغییر کند، التهاب در مجاری نیم دایره‌ای وجود داشته باشد، سرگیجه می‌تواند به‌وجود بیاید. علاوه بر این، عفونت‌ ویروسی گوش یا جرم در گوش نیز در ابتلا به سرگیجه نقش دارند.

حال قلبم خوب است؟

شاید خیلی از افراد تصور کنند که مشکلات قلبی یا فشارخون می‌تواند باعث ابتلا به سرگیجه شود در حالی‌که این دسته از افراد بیشتر دچار حالت سیاهی رفتن چشم‌ها می‌شوند و در اکثر موارد به سرگیجه واقعی مبتلا نیستند. مثلا یک جا نشسته‌اند و یکدفعه بلند می‌شوند و احساس می‌کنند سرگیجه دارند. در حالی که این مساله به سرگیجه ارتباطی ندارد و به آریتمی قلب یا مشکلات فشار خون برمی‌گردد.

درمان را پشت گوش نیندازید

سرگیجه جزو آن دسته از مشکلاتی است که نباید درمان آن را عقب انداخت چون ممکن است زندگی فرد را به مخاطره بیندازد. برای مثال، فرد می‌خواهد از خیابانی عبور کند و با یک سرگیجه و عدم‌تعادل ممکن است ماشین به او بزند. علاوه بر این، علت سرگیجه باید حتما مشخص شود چون می‌تواند در اثر یک بیماری یا مشکل جدی ایجاد شده باشد. برای درمان، فرد به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از مشخص شدن علت سرگیجه، درمان برای او متناسب با مشکل آغاز می‌شود.

ممکن است با توجه به نوع سرگیجه، برای فرد رژیم غذایی، بویژه رژیم غذایی کم‌نمک در نظر گرفته شود. درمان دارویی با توجه به نوع سرگیجه تعیین می‌شود و در سرگیجه‌های شایع و معمول، درمان بین یک هفته تا 10 روز طول می‌کشد.

آزاده جلالوند