زیارتی و کتابی و گوشه حرمی...

«امروز کتابخوانی و علم آموزی نه تنها یک وظیفه ملی که یک واجب دینی است.» این جمله از سخنان رهبر معظم انقلاب است و نشان از اهمیت کتاب و کتابخوانی در جهان امروز دارد. هر چند این موضوع از دیرباز دارای تاثیرگذاری بسیار بر جوامع انسانی بوده، اما در جهان امروز اهمیتی دو چندان یافته و معیار فرهیختگی و سند فرهنگ و خرد یک جامعه محسوب می‌شود. این سند خردورزی و تفکر، ایام نوروز امسال پا به مکان مقدسی گذاشت و با حضور در حرم رضوی امکان تازه و ارزشمندی را در اختیار زائران قرار داد.

15 هزار جلد در قفسه‌های حرم رضوی

ماجرا از این قرار است که روزهای پایانی سال 96 قفسه‌های کتاب به رواق‌های حرم مطهر امام رضا (ع) راه پیدا کردند و در خود 15 هزار جلد کتاب را جای دادند. کتاب‌هایی که امسال تجربه حضور در دستان زائران نوروزی امام هشتم را داشتند در رواق‌های حضرت زهرا(س)، حضرت معصومه(ع)، دارالحجه، دارالمرحمه، شیخ طوسی و شیخ حر عاملی قرار گرفتند.

البته در آستان قدس رضوی برنامه‌ریزی و دقت زیادی برای انجام این طرح صورت گرفته بود و ده عنوان کتاب حاضر در موضوعات گوناگون همچون معارف اهل بیت(ع)، سبک زندگی اسلامی، شهدا و دفاع مقدس، زیر نظر و تائید کارشناسان این آستان مقدس مانند حجت‌‌الاسلام سیدمحمود مرویان و جواد محدثی قمی برای این برنامه فرهنگی تهیه شدند.

البته حرم مطهر رضوی از دیرباز در حوزه کتاب و کتابخوانی فعالیت داشته است و وجود کتابخانه تخصصی اهل بیت علیهم‌السلام (گوهرشاد سابق) و کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در این آستان مطهر بیانگر این امر است. همچنین انتشارات بزرگ فرهنگی مانند به نشر، بنیاد پژوهش‌های اسلامی و دانشگاه امام رضا(ع) زیر نظر مجموعه آستان قدس رضوی در حوزه نشر کتاب فعالیت می‌کند، اما برای نخستین بار است که آثاری از انتشارات مختلف به صورت گسترده در کنار کتاب‌های ارزشمندی مانند مصحف قرآن مجید، مفاتیح الجنان و کتاب‌های منتخب ادعیه برای مطالعه زائران در فضای حرم مطهر رضوی در نظر گرفته شده است.

جواد هاشمی، مدیر فرهنگی آستان قدس رضوی درباره این فعالیت‌ها به جام‌جم گفت: ما همواره فعالیت‌های فرهنگی متعددی را برای زائران در حرم داشته‌ایم و طرح مطالعه در حرم امام رضا (ع) را هم نیمه‌های سال گذشته ابتدا به‌طور آزمایشی اجرا کردیم و به دلیل استقبالی که از این طرح شد، آن را گسترده‌تر در ایام نوروز اجرایی کردیم.

یک فرهنگ‌سازی مطلوب

شاید از خودتان بپرسید اگر یک نفر کتابی را بردارد و با خود ببرد چه؟‌ مسلما کتاب‌ها برای مطالعه در رواق‌های حرم تهیه شده‌اند و زائران رضوی هم آنقدر اخلاق‌گرا بوده و برای حرم امامشان حرمت قائل هستند که نخواهند کتابی را بردارند و با خود ببرند. اما حالا به فرض این‌که یک نفر هم چنین کاری را انجام دهد، باز هم کتاب دست به دست چرخیده و خوانده می‌شود که این هم اتفاق خوبی بوده و فرهنگ‌سازی‌های ارزنده‌ای را سبب شود.

شریفی در این باره اظهار کرد: تا این لحظه هم برخی عزیزان کتاب‌های موجود در قفسه‌ها را با خود برده‌اند. ما از زائران عزیز تقاضا می‌کنیم کتاب‌ها را با خود نبرند، نمی‌گویم اگر این کار را انجام دهند اشکال شرعی و قانونی دارد، اما اگر قرار باشد این کار انجام شود، ما باید مدام در حال پر کردن قفسه‌ها باشیم. در هر صورت به کتاب‌ها برچسب زده‌ایم که تنها برای مطالعه در رواق‌های حرم رضوی در اختیار زائران قرار داده شده‌اند و امیدواریم مردم هم در این زمینه با ما همکاری کنند.

روایت اول

چه کتاب‌هایی به حرم رضوی رفتند؟

«مفاتیح‌الحیات»: مجموعه احادیث سبک زندگی اثر جمعی از نویسندگان حوزه علمیه قم با نظارت عبدا... جوادی آملی است. محققان برای تالیف این اثر، با بررسی بیش از 6000 روایت کوشیده‌اند احادیث را به صورت کاربردی برای استفاده عموم مردم و برای معنابخشی به زندگی انسانی و تصویر سبک زندگی اسلامی در ابعاد مختلف اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این کتاب بگنجانند.

«حکمت‌ها و اندرزها» و «داستان راستان» دو اثر علامه شهید مطهری هستند که در حرم رضوی در اختیار زائران قرار دارد. کتاب اول، مجموعه‌ای است مشتمل بر مقالاتی از استاد شهید مطهری که در سال‌های 1339 تا 1341 هجری شمسی برای یک برنامه عمومی‌ آشنایی با فرهنگ اسلامی و جهت ایراد به صورت گفتار و خطابه به رشته‌ تحریر درآمده است و بیشتر مطالب آن درباره راه و رسم زندگی و دستورات‌ اسلام در این باب است.

«داستان راستان» هم مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که درباره زندگی بزرگان دینی در اسلام نوشته شده و شامل دو جلد است که در هر جلد آن 75 داستان گنجانده شده است. منابع داستان‌های کتاب، از کتب احادیث، تواریخ و سیره و با زبانی ساده و مفید به صورت حکایت و داستان بر اساس واقعیت بیان شده است.

«انسان 250 ساله» و «مطلع عشق» مجموعه سخنان مقام معظم رهبری هستند که در این طرح حضور دارند. محتوای کتاب «انسان 250 ساله» به دنبال انتقال مفهومی متعالی از مسیر و مقصد زندگی مجاهدانه ائمه (ع) است و از این رو، این کتاب بیش از آن که یک کتاب تاریخی صرف باشد، یک فراتحلیل تاریخی است.

«مطلع عشق» هم گزیده‌ای از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی به زوج‌های جوان و خانواده‌هاست که تا کنون با اقبال خوبی هم مواجه بوده است.

«سلام بر ابراهیم» مجموعه خاطرات شهید ابراهیم هادی، «شیدایی» دربردارنده مجموعه خاطرات روایت‌گری شیخ عبدا... ضابط، «دختر شینا» که خاطرات بانو قدم‌خیر محمدی کنعان را در خود دارد و همچنین «دست دعا و چشم امید» ترجمه ادبی مناجات خمس عشر، اثر سیدمهدی شجاعی دیگر کتاب‌هایی هستند که در این طرح برای مطالعه زائران در گوشه و کنار رواق‌های حرم رضوی قرار گرفته‌اند.

روایت دوم

گفت‌وگو با حسین فتاحی، نویسنده

مطالعه در کنار عبادت

حسین فتاحی، نویسنده ادبیات انقلاب اسلامی است. او در سه حوزه تألیف، ترجمه و بازنویسی آثار کلاسیک فارسی برای کودکان و نوجوانان آثار متعددی منتشر کرده که «آتش در خرمن» و «پسران جزیره» در زمینه ادبیات پایداری است و «عشق سال‌های جنگ» رمان دیگر او از سوی نشر قدیانی تاکنون شش بار تجدید چاپ شده است. مدرسه انقلاب،کودک و توفان، امیرکوچولوی هشتم و بازنویسی قصه‌های شاهنامه و سمک عیار از دیگر آثار اوست.

او همچنین در فعالیت‌های اجرایی حوزه داستان هم حضوری فعال داشته و دبیری هفتمین جشنواره داستان انقلاب را هم به عهده داشته است. با او درباره طرح مطالعه در حرم رضوی گفت‌وگویی انجام دادیم و نظراتش را درباره این کار نیک جویا شدیم.

امسال عید زائران حرم حضرت امام رضا‌(ع) علاوه بر زیارت، با امکان دیگری هم روبه رو بودند. قفسه‌های کتاب در رواق‌های حرم، فضای خوبی را برای مطالعه در این مکان معنوی فراهم کرده بودند. نظرتان درباره این طرح چیست؟

کمبود مطالعه یکی از معضلاتی است که سال‌هاست درباره‌اش صحبت می‌کنیم. در این شرایط طبعا هر چیزی که مردم را به سمت مطالعه سوق دهد، اتفاق خوبی است، همین‌طور ایجاد فضایی که مردم در آن کتاب را ببینند و با قفسه‌های کتاب و حضورشان در محیط بیشتر مانوس شوند را باید مغتنم دانست. در واقع مشکل عمده فرهنگی ما این است که مردم با کتاب مانوس نشده‌اند یا در دسترشان نبوده است، از این رو باید کار آستان قدس رضوی را کار خوبی دانست.

به نظر شما این طرح می‌تواند مردم را به سمت کتابخوانی ترغیب کند؟

مسلما نمی‌توان از این طرح توقع به این بزرگی داشت، همان‌طور که گفتم این موضوع سال‌هاست دغدغه ماست و نیاز به کار و آسیب‌شناسی فراوان برای حل آن وجود دارد، اما با این حال می‌توان با نگاه خوب و درست بهره‌برداری بهتری از چنین طرح‌هایی داشت.

به این نکته اشاره کردید که در کنار افرادی با گرایش‌های مذهبی شدید، افرادی هم هستند که از این نظر در سطح پایین‌تری قرار دارند. این موضوع چگونه باید در انتخاب کتاب‌ها لحاظ شود؟

اگر دایره ناشرانی که کارشناسان سراغ کتاب‌هایشان می‌روند، گسترده‌تر شود و همچنین موضوعات بیشتری مد نظر قرار بگیرد، نتیجه هم بهتر خواهد بود. مثلا کتب علمی یا پژوهشی هم وجود دارد که مطالعه آنها می‌تواند برای مردم هم مفید و هم جذاب باشد. یا کتاب‌های داستانی که در جشنواره‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، می‌تواند گزینه‌های خوبی در این عرصه باشد و از همه مهم‌تر این‌که ما کتاب‌ها یا داستان‌هایی داریم که هر چند به‌طور مستقیم به موضوعات دینی نپرداخته‌اند، اما به‌طور غیر‌مستقیم در این عرصه حرکت کرده‌اند. مثلا کتاب‌هایی داریم که مخاطب خود را به تلاش وا می‌دارد یا به او مهربانی می‌آموزد، این کتاب‌ها را هم باید آثاری محسوب کرد که می‌تواند برای طیفی از مخاطبان تاثیرگذار باشد و سودمند واقع شود. البته این موارد پیشنهادهای بنده است و طبعا مسئولان طرح در مراحل بعدی برنامه‌ریزی‌های دیگری هم خواهند داشت تا کار بهتر پیش برود. در هر صورت این اتفاق خوبی است که مردم کنار عبادت، مطالعه هم بکنند، چرا که تفکر عادت پسندیده‌ای است که در دین ما به آن بسیار سفارش شده است.