هنـر در برابر غـرب

بتازگی اما یک جایزه در گستره هنر راه‌اندازی شده که اتفاقا فقط مختص فکر و اندیشه است؛ جایزه هنر معاصر ویستا که به ایده برتر هنری تعلق می‌گیرد. این جایزه تاکید دارد اثر هنری اجراشده را در مسابقه‌اش شرکت نمی‌دهد، بلکه متقاضیان باید ایده و اندیشه خلق یک اثر را در قالب یک پروپوزال حرفه‌ای ارائه کنند تا در سه مرحله داوری این جایزه پذیرفته شوند. خلاف آنچه تبلیغ می‌شود جایزه هنر معاصر ویستا مختص هنرهای تجسمی نیست و همه گونه ایده هنری در مدیوم‌های مختلف را پذیراست؛ این جایزه به ایده برتر30 میلیون تومان وجه نقد اهدا می‌کند تا بتواند فکرش را چنان که در پروپوزال تصویرسازی کرده، اجرا کند. اما این همه اهداف جایزه ویستا نیست.

امسال 198 ایده بکر

زمستان امسال دومین دوره جایزه هنر معاصر ویستا برگزار شد و 198 ایده نوی هنری هم به دبیرخانه رسید؛ داوران این دوره پریسا پهلوان، حمید سوری، رزیتا شرف جهان، بهرنگ صمدزادگان، نگار تحصیلی و بهنام کامرانی با متر و معیارهایی مانند اهمیت‌بخشی به فکر و ایده، معاصربودن، اجرایی‌بودن، ارزش‌های تئوریک زیباشناسانه، چالش‌برانگیزی آثار از لحاظ زیبایی‌شناختی و محتوایی 16 طرح را در مرحله اول پذیرفتند، سپس در گفت‌وگو با هنرمندان 9 طرح برای نمایش و قضاوت نهایی فرصت حضور در نمایشگاه را به دست آوردند و ایده‌ها در قالب پروپوزال‌های‌شان حدود دو هفته در گالری ویستا به تماشا بودند تا در کنار داوران، مردم هم با اندیشه‌های تازه در وادی هنر آشنا شوند.

ایده؛ جانمایه اثر هنری

پریسا پهلوان، مدیر گالری ویستا و طراح جایزه هنر معاصر ویستا می‌گوید هنرمندان همیشه از طرح‌های ناکامی سخن می‌گفتند که اگر امکان مالی داشتند آن را اجرایی می‌کردند و همیشه این افسوس را می‌خوردیم کاش مجالی برای جدی‌گرفتن ایده هنری هم پدید می‌آمد. رویکرد اصلی گالری ویستا از آغاز، به هنر معاصر و چهره‌های جوان نواندیش بود و با این پشتوانه تصمیم به راه‌اندازی این جایزه گرفتیم.

او خاطر نشان می‌کند: این جایزه تلاش دارد به رفع ضعف عمومی دیگری در نسل جوان هنرمند همت کند؛ اغلب هنرمندان ما در زمینه معرفی ایده‌های خود حرفه‌ای نیستند. در دنیای امروز بسیار حیاتی است هنرمند بتواند فکری را که در ذهن دارد بدرستی انتقال دهد. این مهم نیازمند دانش و مهارت در زمینه پروپوزال‌نویسی است، جایزه ویستا تلنگری به هنرمندان زده تا این مهم را دریابند. او ابراز امیدواری کرده جایزه ویستا که پتانسیل فرامرزی‌شدن دارد، به صورت بین‌المللی نیز برگزار شود.

تولید هنر، ایران را از نفوذ غرب خارج می‌کند

اگر نخستین دوره جایزه هنر معاصر ویستا را یک جوان مازندرانی به نام محمدرضا عرب خزائلی برد و ایده پنبه خلال که درواقع سوگواره‌ای بر پایان زراعت پنبه در مازندران بود، در قالب یک نمایشگاه اینستالیشن خرداد ماه در گالری ویستا به تماشا گذاشت، پیام مفیدی، هنرمند جوان تحصیلکرده فرانسه، برنده دومین دوره این رویداد متفاوت شد. مفیدی که پیش از این با آثاری مابین تصویرسازی، کارتون و نقاشی شناخته می‌شد ایده اثری در مدیوم هنر جدید را به این جایزه معرفی کرد که از درد مهاجرت می‌گوید و اوضاع مهاجران را تشریح می‌کند. این طرح توانست نظر هیات داوران را به خود جلب کند و برنده جایزه 30میلیون‌تومانی شود؛ جایزه‌ای که امکان ساخت این اثر را برای او فراهم می‌کند: به گفته خودش حدود یک سال آینده. پیام مفیدی درباره احساسش درباره کسب دومین جایزه ویستا می‌گوید: احساسم بیش از این که معطوف به گرفتن جایزه باشد در مورد وجود چنین امکانی برای هنرمندهای ایرانی است که امیدوارم این جنس اتفاقات برای حمایت از هنر معاصر و غیرتجاری بیشتر شود. شاخه‌هایی از هنر معاصر مثل پرفورمنس و اینستالیشن‌ها و اینتراکتیوها، هنوز چندان جایی در بازار هنر ایران پیدا نکرده‌اند و موسساتی که باید از آنها حمایت کنند یا وجود ندارند یا به وظایف خود عمل نمی‌کنند یا میل‌شان بیشتر به مصرف‌کردن است تا تولید و... . انتقادی که وارد می‌دانم نپرداختن یا کم‌پرداختن به جریان‌سازی و بسترسازی برای هنر مستقل ایرانی است. از جنسی که ایران تولید‌کننده‌اش باشد خارج از نفوذ دید کولونیالیستی موسسات فرهنگی ـ هنری غربی که عموما به دنبال تصویر خاصی از هنر ایران هستند. از موضوع دور نشوم، با توجه به تعداد کم بنیادهای حامی، وجود چنین جوایزی بسیار مثبت است، چون به هنرمند امکان ساخت آثارش را می‌دهد و مهم‌تر از آن چنین لزومی را وارد ذهن و گفتمان نهادهای هنری ایران می‌کند که از ساخت کار در مراحل اولیه ایده‌پردازی حمایت کنند؛ مرحله‌ای که خیلی از هنرمندان ناچار می‌شوند قید ساخت کارشان را به دلیل هزینه بالای ساخت بزنند یا ایده‌هایشان را با بودجه و بازار هماهنگ و بال بلندپروازی‌شان را کوتاه کنند.

ایده برنده چه بود؟

مفیدی که برنده این دوره بوده، در توضیح ایده خاصش می‌گوید: بدن ـ جزیره‌های مستعمراتی و عمق استراتژیک، تمثالی از بدن مهاجر است، مهاجر سوار بر قایق با جلیقه نجاتش. تصویر کلیشه ما از کسانی که هیچ شناخت دیگری از خط زندگیشان نداریم. آنها برای ما یک عدد هستند؛ 33 هزارنفر که سال 2017 میلادی در مدیترانه غرق شدند. ولی این تنها تمثیلی است از وضعی جهانی. همه آنها که در لایه‌های طبقاتی جامعه غرق شده و صدایشان حذف شده است. مجسمه‌ای از بدن غرق شده مهاجر ساخته شده از رزین که بدنش سوراخ شده و جعبه موسیقی‌ای می‌سازد که قطعه‌ای را تولید می‌کند، ولی به ترتیبی چیده شده که این صدا قابل شنیدن نیست.

به اضافه اینکه ...

ایران مهد ایده‌ها

هنر معاصر ایران که در تعریفش هنر ایده‌محور تعریف می‌شود با فاصله بسیار، هنر پیشروی منطقه است و آمارهای دیگری نیز از ضریب هوشی بالای ایرانیان در دیگر عرصه‌ها می‌گوید؛ شاید ابتکار شکل‌گیری این گونه جوایز خلاقانه بتواند اهمیت ایده را برای مسئولان تصمیم‌ساز کلان یادآوری کند و شاهد مراقبت و حمایت از اندیشه‌های نو باشیم.