چشمه‌هایی جوشان، اما سرخ

اگرچه مردم هنوز از سال‌های انقلاب فاصله چندانی نگرفته بودند و هرچند با جنگ به عنوان یک واقعیت تلخ و ویرانگر دست به گریبان شده بودند، اما همه اینها چیزی از تلخی این حادثه نکاست و بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران درباره‌اش چنین فرمودند: «ملت ایران در این فاجعه بزرگ، 72 نفر بی‌گناه، به عدد شهدای کربلا از دست داد.»

نزدیک به چهار دهه از آن حملات می‌گذرد، اما گویی هنوز داغ مردانی که در این حادثه به شهادت رسیده‌اند تازه است؛ نمایشگاه «سرچشمه سرخ» گواهی است بر سرخی سوزان این درد.

از نگاه سفیران هنری

آن سو‌تر از میدان زیبای فلسطین که فعلا از هجوم ساختمان‌های سر به فلک کشیده در امان مانده و آسمانش قابل تماشاست، در خیابان برادران شهید مظفر، نمایشگاه «سرچشمه سرخ» در موسسه صبا برگزار است.

در این نمایشگاه که به همت بنیاد شهید و در فرهنگستان هنر برگزار شده، آثاری در رشته‌های عکاسی، پوستر، هنر جدید و نقاشی به نمایش درآمده است. حدود 260 اثر نقاشی، مهمان دیوارهای نمایشگاه است که بیشتر آنها شهید بهشتی و یارانش را در تصاویر واقع‌گرایانه یا فراواقع‌گرایانه یا در سبک‌ها و شیوه‌های دیگر به تصویر کشیده‌اند. تعداد پوسترهای نمایشگاه به 200 می‌رسد که تمامی آنها دست‌کم یک نماد یا نشانه از شهادت را در خود دارند.

اتفاقات هفتم تیرماه سال 1360 و نیز حواشی آن توسط عکاسان خبری به ثبت رسید که چیزی حدود 250 عکس مرتبط با این رخداد تلخ تاریخی در این نمایشگاه به نمایش درآمده است. در بخش‌هایی از این نمایشگاه می‌توان آثار مبتکرانه را دید که از شهادت و سرخی راه شهدای هفت‌تیر حکایت دارد، اما بیشتر از هر چیز به زبان استعاره سخن می‌گویند. تعداد این آثار که در حوزه هنرهای جدید می‌گنجد، چیزی حدود 80 اثر است.

حبیب‌ا... صادقی، دبیر جشنواره هنرمندان شرکت کننده در «سرچشمه سرخ» را سفیران هنری این رویداد در مجامع فرهنگی توصیف کرده است.

به روایت اسناد

عکس و تصویر روزنامه‌هایی که هشتم تیرماه از شهادت آیت‌ا... بهشتی و یارانش خبر دادند، از آن بخش‌های جشنواره است که هم خبری و هم مستند محسوب می‌شود. بعد از انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، روزنامه کیهان درباره جزئیات این حادثه تروریستی گزارشی منتشر کرد. این روزنامه ماجرای انفجار را به نقل از خبرنگار کشیک خود که نیم‌ساعت پس از انفجار به محل حادثه رسیده بود، روایت کرده است. در بخشی از این گزارش نوشته شده: «... صدها نفر از مردم تهران خود در خیابان‌های اطراف دفتر مرکزی حزب اجتماع کرده بودند و آمبولانس‌ها بی‌امان در رفت و آمد بودند. وقتی به چند قدمی محل انفجار رسیدم امدادگران نخستین افرادی را که زیر آوار مانده بودند به آمبولانس‌ها انتقال داده بودند. سقف بتونی دفتر مرکزی حزب بر اثر انفجار فروریخته بود و ده‌ها نفر در زیر آوار مدفون شده بودند. اکثر مجروحین و شهدا که به آمبولانس‌ها حمل می‌شدند غرق در خون بودند و به هیچ وجه شناخته نمی‌شدند... .»

صفحه اول روزنامه‌های کیهان و جمهوری اسلامی، عکس‌ها و تصاویری که از این حادثه منتشر شده، از عملکرد رسانه‌ها درباره انعکاس خبر حادثه هفتم تیر حکایت دارد و تائیدی است از عملکرد هنر به مثابه رسانه.

جای شهدا خالی

در کنار تابلوهای نقاشی، عکس و پوستر، در یکی از سالن‌های نمایشگاه صندلی‌هایی به یاد شهدای هفتم تیر سال 1360 قرار گرفته است. روی صندلی‌ها روکشی گذاشته‌اند که تصویری از صفحه اول روزنامه‌های فردای روز حادثه بر آنها نقش بسته است. هر صندلی به یاد یکی از شهدا در این مکان قرار گرفته و عکسی قاب شده از این شهدا را می‌توان روی صندلی‌ها دید.

این اتاق، صندلی‌های مزین به تصاویر شهدا و نام هر شهید بیشتر از هرچیز این احساس را تداعی می‌کند که چقدر زندگی و حضور این شهدا می‌توانست به نفع ما باشد و چقدر تک تک آنها می‌توانستند در این سه دهه در سازندگی، آبادانی و رشد کشور موثر باشند.

شاید ایده و نگاهی که در پس طراحی این بخش از نمایشگاه بسیار ساده به نظر برسد اما تاثیر این فضا و حسی که القا می‌کند، به معنای موفقیت آن است و نقش تعیین‌کننده‌اش در زدودن غبار فراموشی.