اردبیل سرزمین چشمه های بهشتی

شهر اردبیل، از زیباترین و محبوب‌ترین شهرهای استان اردبیل است که یکی از پرترددترین مقاصد گردشگری در شمال غرب کشور محسوب می‌شود. این شهر زیبا و کهن، مملو از آثار ارزشمند تاریخی، دیدنی‌های طبیعی و منزلگاه مردمی با فرهنگ و اصیل و غنی است که خود یکی از دلایل محبوبیت آن در بین مسافران و گردشگران به‌شمار می‌رود.

آرامگاه شیخ صفی‌‌الدین اردبیلی

در یکی از میدان‌های شهر اردبیل به نام «میدان عالی‌قاپو»، یکی از مشهورترین و در عین حال پربازدیدترین مکان‌های گردشگری این شهرستان قرار دارد که به «آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، شهرت دارد. این بنای کهن، مدفن «شیخ صفی‌الدین»، موسس فرقه صفویه است که پس از فوت ایشان در سال 753 هجری قمری، به همت «صدرالدین موسی»، فرزند وی ساخته شده است.

در دوران حکومت پادشاهان صفوی نیز به دلیل احترام و ارادت آن‌ها به شیخ صفی‌الدین، بخش‌های مختلفی به آرامگاه اضافه شد. مقبره شاهزادگان، ایوان بزرگ، مقبره مادر شاه‌ طهماسب، گنبد الله الله، جنت‌سرا، حرم‌سرا، قندیل خانه، نانوا خانه، نقاره‌ خانه، قسمت‌هایی از آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی است که در دوران مختلف ساخته و تکمیل شده است و همچنین آرامگاه شاه اسماعیل صفوی موسس سلسله صفویه نیز در این گنبد قرار دارد.

موزه چینی خانه

«موزه چینی‌خانه»، با حدود 4 قرن قدمت، در بخش شرقی رواق اصلی مجموعه «شیخ صفی‌الدیل اردبیلی»، قرار دارد و طراح آن «شیخ بهایی» از مشاهیر و دانشمندان دوران حکومت صفویان است. این موزه، تالاری است متشکل از چهار شاه‌نشین و طاق‌نماهایی بسیار زیبا و ارزشمند که برای ساخت آن از مقرنس گچی استفاده شده است. در این بخش از آرامگاه صفی‌الدین، می‌توان تزئینات چشم‌گیری با نقاشی‌ها، طلاکاری‌ها، مقرنس‌های رنگی و نقوش اسلیمی مشاهده کرد. اما آنچه که باعث شهرت و اهمیت این قسمت می‌شود، استحکام بالای آن است که در هنگام زلزله، مقاوم ساخته شده است.

مسجد جامع

«مسجد جامع» یا «جمعه مسجد»، از جاذبه‌‌های گردشگری مذهبی در شهرستان اردبیل با پیشینه‌ای متعلق به حکومت سلجوقیان است که در بخش شرقی و روی یک بلندی ساخته شده است. به نظر می‌رسد در دوران پیش از اسلام، در این مکان آتشگاهی وجود داشته است که قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و در دوران اسلامی و احتمالا در قرن پنجم هجری قمری، روی ویرانه‌های آن بنای کهن، مسجد جمعه امروز اردبیل، تبدیل شده است. قسمت اصلی مسجد جامع در بخش زیرین گنبد یا «گنبدخانه»، قرار دارد که دارای مساحت زیادی است.

آرامگاه شیخ امین‌الدین جبرئیل

در فاصله 3 کیلومتری از شهرستان اردبیل، درون «روستای کلخوران» که در بخش شمالی اردبیل قرار دارد، می‌توان یکی دیگر از آثار تاریخی و مذهبی این شهرستان را مشاهده کرد. این بنا متعلق به ابتدای قرن دهم هجری قمری است و به «آرامگاه شیخ امین‌الدین جبرائیل»، شهرت دارد. در واقع شیخ امین‌الدین، پدر شیخ صفی‌الدین اردبیلی و از اجداد سلاطین صفوی است که مقبره وی در بین مردم اهالی روستا به «کلخوران شیخ»، شناخته می‌شود.

سازندگان این اثر کهن آن را در مرکز باغ شیخ و به شکل هندسی هشت‌ضلعی ساخته و از آجر برای احداث آن بهره‌ جسته‌اند. عمارت دارای یک ایوان، رواق، دو حجره کوچک، دری تزئین شده با هنر منبت‌کاری و برجی مشابه مقبره شیخ صفی‌الدین است. کارشناسان این بنای زیبا و ارزشمند تاریخی را یکی از بهترین مقبره‌های ساخته شده با معماری اسلامی در ایران معرفی کرده و آن را در گروه شاهکارهای معماری در دوران صفویه قرار داده‌اند.

پل هفت چشمه‌ (داش کسن)

«پل هفت‌ چشمه»، از دیگر آثار باقی‌مانده تاریخی در شهرستان اردبیل است که در میدان پانزده خرداد، اول خیابان ساحلی و بر رودخانه «لیقو چای»، ساخته شده است. «پل یدی گوزلی»، «ججین»، «کورپی قرمزی» و «پل داشکسن»، از دیگر نام‌های این سازه ارزشمند تاریخی است که در بین مردم شهرت دارد. سازندگان این پل، آن را با هفت دهانه آجری و با قوس پنج و هفت و موج‌شکن‌های سنگی ساخته‌اند. از عمده مصالحی که در احداث آن استفاده کرده‌اند، می‌توان به گچ و آهک اشاره کرد. قدمت پل هفت‌ چشمه به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد که پس از آسیب‌هایی که بر اثر گذشت زمان به آن وارد شده بود، در سال 1374 هجری شمسی اقدامات مرمت و بازسازی آن، شروع شد. پل هفت‌ چشمه در سال 1348 و در مردادماه به ثبت ملی رسید.

محوطه باستانی قلعه خسرو

در فاصله 28 کیلومتری از بخش شمال غربی شهرستان اردبیل، در نزدیکی روستایی به نام «قونان قیران»، منطقه‌ای باستانی قرار دارد که به نام «منطقه باستانی قلعه خسرو»، شناخته می‌شود. قلعه‌ خسرو، بر بلندای کوهی کم‌ارتفاع به نام «شوش داغی» قرار گرفته که آن کوه از سه طرف شمال، شمال غربی و شمال شرقی، توسط رود زیبای «قره سو»، احاطه شده است.

خانه تاریخی مناف زاده

«خانه تاریخی مناف‌زاده»، یکی از عمارات قدیمی و باارزش در شهرستان اردبیل است که قدمت آن به دوران پهلوی اول بازمی‌گردد. این خانه با عمری نزدیک به 100 سال، به مساحت بیش از هزار مترمربع، توسط معمار «حاج محمدعلی معماری» و به سفارش «حسین قلی صادقی»، در بخش مرکزی اردبیل ساخته شد که در دوران پویایی، به یکی از معروف‌ترین بناها از لحاظ معماری و نوع ساخت، تبدل شد. در واقع می‌توان این عمارت کهن را، عمارتی کوشک‌مانند معرفی کرد که دارای پلانی مستطیل شکل بوده و تزئینات انجام شده در آن به صورت هره چینی آجری، دوال‌بندی و طرح و نقش‌های هندسی است که در نما ایجاد شده است. این خانه امروزه به حوزه هنری اردبیل واگذار شده و در تاریخ 1381 به ثبت ملی رسیده است.

دریاچه سبلان

در دهانه قله سبلان دریاچه ای آتش فشانی به شکل بیضی و با عمق تقریبی 40 متر قرار دارد. دریاچه سبلان مرتفع ترین دریاچه جهان است و از لحاظ علم دریاچه شناسی در نوع خود بی نظیر است . آب دریاچه در اکثر ماه های سال جز تیر، مرداد و شهریور ماه منجمد بوده و حاصل از ذوب برف می باشد. منطقه سبلان برای بومیان مکانی مقدس است که به گویش محلی بهش ساوالان می گویند. گفته می شود قبر زرتشت پیامبر در کنار دریاچه سبلان و در زیر یکی از تخته سنگ ها قرار دارد. این دریاچه به همراه طبیعت اطرافش از مناظر شگفت انگیز کشور است.

دریاچه شورابیل

قطعا «دریاچه شورابیل»، یکی از زیبایی‌های طبیعی در شهرستان اردبیل است که در فاصله 2 کیلومتری از جنوب شرقی آن قرار دارد. وجه تسمیه این دریاچه به شورابیل، به دلیل شوری بیش از حد آن در گذشته است. بد نیست بدانید که قدمت دریاچه شورابیل از دریاچه ارومیه بیشتر است و پلیکان‌های خاکستری، غاز خاکستری، غاز زنگوله بار، لک لک سیاه، اردک چشم طلایی، اردک تاجدار، حواسیل، چنگر، قرقاول، مرغابی، خوتکا و ... پرندگان بومی هستند که در این دریاچه زندگی می‌کنند یا در پیرامون آن دیده می‌شوند. هنگام غروب خورشید، این جاذبه طبیعی از چشم‌اندازی بسیار زیبا برخوردار است که باعث حیرت و تحسین بازدیدکنندگان می‌شود و بسیاری از مسافران و گردشگران هنگام حضور در این قسمت از اردبیل به عکس‌برداری و ثبت لحظات زیبا از مناظر و دیدنی‌های فوق‌العاده اطراف این دریاچه‌، می‌پردازند.

دریاچه نئور

در فاصله 42 کیلومتری از جنوب شرقی شهرستان اردبیل، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری طبیعی قرار دارد که به نام «دریاچه نئور»، شناخته می‌شود. این پدیده زیبای طبیعی دارای مساحتی به طور میانگین 257 هکتار است که عنوان وسیع‌ترین دریاچه آب شیرین استان اردبیل را به خود اختصاص داده است. حضور نوعی ماهی در این دریاچه زیبا که به «قزل‌آلای رنگین‌کمان»، شهرت دارد، از مهم‌ترین دلایل مسافرت بسیاری از گردشگران و مردم محلی به این منطقه است. همچنین مناطق زیبا برای کوهنوردی و نیز آب و هوای خنک و مطبوع از دیگر ویژگی‌های این ناحیه در استان اردبیل برای جذب مسافر است. از دیگر گونه‌های جانوری که در این منطقه‌ زندگی می‌کنند، می‌توان به خرس قهوه‌ای، گرگ، اردک، کبک، چکاوک، بلدرچین، عقاب طلایی، خوتکا و روباه اشاره کرد.

بازار بزرگ

«بازار بزرگ اردبیل»، که به «بازار قدیمی» نیز شهرت دارد، یکی دیگر از دیگر مکان‌های قدیمی و پرتردد در این شهرستان است که در مرکز و در دو طرف خیابان امام خمینی ساخته شده است. مجموعه‌ای عظیم با معماری بسیار زیبا و ارزشمند که با طاق‌های جناغی و گنبدهای ساده، زیبایی چشم‌نوازی یافته است. بازار بزرگ اردبیل، میراثی است از دوران حکومت صفویان که محوطه درونی آن، نور و روشنایی خود را به کمک روزنه‌هایی که در پوشش‌های گنبدی تعبیه شده است، بدست می‌آورد. چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه، بازار اصلی، بازار چاقوسازان، راسته پارچه فروشان، سراجان، بازار زرگران، راسته کفاشان، مسگران، راسته پیر عبدالملک، علافان و ... بخش‌های مختلف این مجموعه ارزشمند تاریخی و وسیع را تشکیل می‌دهد. متاسفانه بخش اعظمی از این بازار به دلیل ساخت‌ و ساز خیابان‌های مختلف در 50 سال اخیر، از بین رفته است.

موزه تاریخ طبیعی

«موزه تاریخ طبیعی»، از دیگر جاذبه‌های گردشگری در شهرستان اردبیل است که به همت گردآورندگان و مسئولین شهر، میزبان بازدیدکنندگان متعددی از سراسر استان و کشور است. این موزه با در اختیار داشتن بیش از 120 گونه مختلف حیوانی که متشکل از 20 گونه از پستانداران، 80 گونه از انواع پرندگان، 12 گونه از دوزیستان شامل ماهیان و خزندگان و 8 گونه حیوانات وحشی کمیاب است، مجموعه‌ای جالب و قابل توجه از تاریخ طبیعی کشور و استان اردبیل را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است. همچنین در این موزه می‌توان بخش‌های مختلف بدن حیوانات از جمله شاخ، بال، پر، جمجمه پرندگان و حشرات مختلف را که به صورت پانل روی دیوار قرار گرفته است، مشاهده کرد. دو زیستگاه تالاب و بوستانی و نیز محیط زیست از دیگر قسمت‌های موزه تاریخ طبیعی اردبیل است که تماشای آن برای دوستداران محیط زیست، جالب خواهد بود.

برج شاطر

می‌توان از دیگر آثار تاریخی و جاذبه گردشگری در شهر اردبیل، «برج شاطر» را نام برد که در فاصله‌ای حدود 6 کیلومتر از این شهرستان قرار دارد. «صومعه»، نام روستایی است که «برج شاطر» در آن احداث شده و تپه‌های باستانی متعددی در پیرامون و اطراف آن قرار گرفته است. باستان‌شناسان قدمت این تپه‌های تاریخی را متعلق به دوران قبل از اسلام عنوان کرده‌اند.

جنگل فندقلو

در فاصله 30 کیلومتری از شهرستان اردبیل، می‌توان به تماشای یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری رفت که به حق از زیباترین و بی‌نظیرترین مکان‌های دیدنی در استان اردبیل محسوب می‌شود. «جنگل فندقلو»، نام این دیدنی‌ خارق‌العاده طبیعی است که با چشم‌انداز خارق‌العاده جنگلی-مرتعی، گردنه زیبا و شگفت‌انگیز حیران در کنار پوشش گیاهی متعدد بومی یکی از پربازدیدترین مکان‌های گردشگری در اردبیل را تشکیل داده است. در واقع این منطقه از استان اردبیل، سالانه میزبان مسافران و گردشگران بسیاری است که برای تماشای طبیعت منحصربه‌فرد آن در این ناحیه حضور می‌یابند. جالب است بدانید که در جنگل فندقلو، می‌توان شاهد رشد و پرورش گیاهان کمیابی بود که خود از ویژگی‌های بارز آن به‌شمار می‌رود. همچنین از دیگر نکات جالب و شنیدنی در مورد جنگل فندق‌لو، وجود استخر با خاصیت درمانی است که به «مشه‌سویی» شهرت یافته است.

کلیسای مریم مقدس

«کلیسای مریم مقدس»، یکی دیگر از عمارات مذهبی و کهن در شهرستان اردبیل است که در اواخر قرن 19 و در سال 1876 میلادی با کمک و پیگیری خانواده «گالوست میرزاییان» و با طرح «خاچاطور شهبازیان معمار»، ساخته شده است. روی درب ورودی کلیسا، با استفاده از تکه‌های بریده شده نی و به خط ارمنی چنین نوشته شده است

آبشار آقبلاغ

این آبشار در خلخال و در کوه آق داغ (سفیدکوه) قرار دارد. در دامنه این رشته کوه چشمه سارهای فراوانی وجود دارد که تأمین کننده آب جریانهای چون میانرودان، گلبند رود، رودخانه زال و … می باشد. مهمترین چشمه این ناحیه که آبدهی قابل توجهی دارد، چشمه آقبلاغ است. این چشمه در دامنه شرقی قله مرکزی آق داغ قرار دارد. این چشمه بلافاصله پس از خروج، آبشار بسیار زیبا و با دورنمای جالب و دیدنی و سفیدرنگ تشکیل می دهد. وجود گونه های متنوع گیاهی، درختی و علفی در پیرامون این آبشار زیبائی آن را دوچندان می نماید. نزدیکترین راه ارتباطی به آقبلاغ از طریق یک راه پیاده رو از روستای لرد بخش شاهرود خلخال میسر است.

آبشار سردابه

این آبشار در نزدیکی آبگرم معدنی سردابه (24 کیلومتری غرب اردبیل) در دامنه شرقی کوه سبلان واقع است. ارتفاع آن حدود 20-15 متر و حجم جریان آن نسبتاً کم و محدود به خروجی چند چشمه بالادست می باشد. شایان ذکر است حجم جریان این آبشار در مواقع بارش و پیوستن جریانهای سطحی حوزه آبخیز افزایش می یابد. این آبشار از محلهای دیدنی مجتمع آبگرم سردابه که از نقاط گردشگری اردبیل است، می باشد.

آبشار گورگور آلوارس

چشمه گورگور ازجمله چشمه های مشهور منطقه سبلان می باشد. این چشمه در دره آلوارس یا قزل گوللر که یکی از عریض ترین و باصفاترین دره های سبلان است، در ارتفاع 2420 متری از سطح دریا واقع شده است.آبدهی این چشمه بسیار بالا بوده و آب از خلل و فرج دیواره صخره ای مشرف به دره با فشار بیرون می آید. نظر به شیب تند مسیر تا رسیدن به رودخانه بستر آبشار مانندی را طی می کند و باتوجه به موقعیت تفریحی و تفرجی و ورزشی دره قزل گوللر و احداث پیست اسکی روی برف آلوارس در آن چشمه و آبشار گور گور نیز با دارا بودن آب و چشم انداز و فضای سبز جالب از نظر گردشگری را دارد.

پیست اسکی آلوارس

این پیست اسکی در فاصله 12کیلومتری روستای آلوارس و 24 کیلومتری سرعین قرار گرفته است و از آنجائی که پیست فوق در ارتفاع 3200متری از سطح دریا قرار دارد به سبب بارندگی برف فراوان در طول پائیز و زمستان و به جهت دیر ذوب شدن برفهای این منطقه می تواند در حدود شش الی هشت ماه از سال مورد استفاده قرار گیرد. از ویژگیهای بارز منطقه ای که مجتمع ورزشهای زمستانی آلوارس در آن واقع شده است علاوه بر جاذبه های زمستانی می توان به جاذبه های بهاری و تابستانی آن ازجمله روی آوردن عشایران با گله های خود به مناطق حوالی آن، هوای خنک و معتدل در اوج تابستان، پوشش گیاهی و گلهای رنگارنگ بصورت دشتهای وسیعی از شقایقهای کوهی، گل ختمی، گون و غیره همچنین قرار گرفتن مسیرهای صعود به قله سبلان و قلل دیگر از فاصله نزدیک کمپ مجتمع و مشرف بودن آن به شهرهای سرعین، نیر، اردبیل می باشد که استفاده از آن را در تمامی فصول سال مفید و خاطره انگیز می نماید.

تالاب گنج‌گاه

تالاب سرسبز گنج‌گاه در 80 کیلومتری جنوب خاوری شهر اردبیل قرار دارد. این تالاب زیستگاه پرندگانی چون چنگر، آبچلیک و ... است.

تالاب نوشار

تالاب فصلی نوشار در 35 کیلومتری جنوب خاوری شهر اردبیل قرار گرفته است. این تالاب در زمستان و بهار زیستگاه گونه‌های پرنده می‌باشد و در فصلهای دیگر چراگاه دام داران رمه گردان است.

تالاب شور گل

تالاب شور گل در 3 کیلومتری جنوب خاوری شهر اردبیل قرار دارد و در بهار، زیستگاه پرندگان مهاجر است.

تالاب قره گل

تالاب قره گل در شمال باختری دامنه‌های هرم و جنوب زیستگاه هوشنگ میدانی در بلندی 2 هزار و 820 متر از سطح دریا قرار گرفته و آبراه خروجی ندارد.این تالاب گرد به قطر حدود 300 متر از گرد آمدن آب برفها و سیلابها به وجود آمده است. بیشترین ژرفای آن 3 متر تخمین زده شده است. افزوده شدن آثار پدیده آتشفشانی / خاکستر آتشفشانی به خاک بستر تالاب، دور نمای سیاه رنگی به آب تالاب بخشیده است که به همین جهت به قره‌گل سرشناس شده است. این تالاب زیستگاه برخی از پرندگان مهاجر و زیستگاه تابستانی آنقوت است.

گردنه حیران

سیر رویایی گردنه حیران در جاده آستارا به اردبیل از یک طرف مشرف به کوه هاییِ که پوشیده از جنگل های انبوهِ و از سویی مشرف به دره ای نه چندان عمیق که از میانش رود ارس عبور می کند. این رود تعیین کننده مرز ایران و کشور آذربایجان است و گردنه حیران به عنوان زیباترین گردنه طبیعی گردشگری جهان انتخاب شده و به بهشت آسیا هم معروف است .

گردنه حیران تقریبا بیشتر مواقع در زیر ابری از مه پنهانِ، دره ها و کوهپایه های پوشیده از گل ها و گیاهان جنگلی و مرتعی و گاوهایی که در حال چرا هستن با چشم انداز زیبایی از کندوهای عسل، اولین جلوه هاییِ که به چشم هر رهگذری میاد و فریفته خود می کند.

آب گرم گاو میش گلی

پر آب ترین چشمه آب گرم سرعین می باشد و استخری به طول 25 و به عرض 17 متر داره .دور استخر رو با دیوار بلندی محصور کردن.

آب گرم از چند نقطه کف استخر با گاز خارج می شود و از مجرای ضلع شرقی به بیرون می رود .

حرارت گاو میش گلی 45 درجه است.

آبدهی این چشمه در حدود 30لیتر در ثانیه است. این ناحیه رو رسوب های آبرفتی دوران چهارم پوشانیده و در برخی نقاط آثار آتشفشانی به چشم می خورد .

دشت مغان

دشت مغان جلگه ای است معروف به همیشه بهار در ساحل جنوبی رود ارس و غرب دریای خزر که قسمت عمده آن در جمهوری آدربایجان و بخشی هم شمالی ترین قسمت استان اردبیل تو شمال غربی ایران رو تشکیل داده است.

دمای معتدل و بارندگی متناسب، بهترین مراتع قشلاقی رو در دشت مغان به وجود آورده که محل چرای دام های طایفه های گوناگون ائل سئون (شاهسون) است .

دشت مغان یکی از قطبهای مهم کشاورزی ودامپروری ایران است .

دریاچه قالغانلو

قالغانلو دریاچه ای فصلی است که در شرق روستای خان کندی شهرستان گرمی مغان استان اردبیل قرار دارد

وسعت دریاچه 5000 مترمربع می باشد. این دریاچه ازذوب شدن تدریجی برفهای کوه قبله داشی به وجود آمده و در فصل بهار وسعت آن افزایش می یابد.

در فصل های خشک سال به خاطر افزایش تبخیر سطحی و مصرف آب آن توسط دامها و کشاورزان از وسعت آن کم می شود.بررسی اکولوژی طبیعی قالغانلو نشان می دهد که یک اکوسیستم باانواع موجودات آبزی در آن وجود دارد.

همچنین این دریاچه مکان خوبی جهت پرورش انواع ماهیان سردآبی است.