ماجرای تاخیر در سوخت‌رسانی به هواپیمای ظریف چه بود؟

بحث تحریم‌ها به دلیل عدم توجه حقوقدانان داخلی موضوعی مغفول در حوزه حقوق است. این حقیقتی غیرقابل انکار است که جامعه علمی کشور طی چند دهه گذشته ورود جدی به مبحث مهم تحریم‌ها و قطعنامه‌ها نداشته است و همین نقصان باعث شده به جای آن‌که غربی‌ها پاسخگوی اجرای ظالمانه تحریم‌ها قرار گیرند، جمهوری اسلامی و نهادهای حاکمیتی را در انظار عمومی توبیخ کنند!

در ماجرای اقدام غیراخلاقی و غیرقابل توجیه شرکت‌های نفتی مستقر در آلمان در عدم سوختگیری هواپیمای دکتر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه بار دیگر شاهد باریک‌تر شدن مرز میان سیاست و حقوق در حوزه تحریم هستیم. اما گذشته از دروغ‌پردازی‌هایی که در فضای مجازی در خصوص حضور برخی مقام‌های نظامی در این هواپیما انجام شده، حقیقت ماجرای تاخیر در سوخت‌رسانی هواپیمای وزیر خارجه ایران چه بود؟

هواپیمایی که وزیر خارجه را به مونیخ می‌برد، با شماره ثبت (EP-AGB) بود که توسط خطوط هواپیمایی معراج عملیاتی شده است؛ خطوط هواپیمایی معراج در فهرست تحریم‌های SDN آمریکا قرار دارد. بنابراین معراج، مخاطب تحریم‌های ثانویه ایالات متحده قرار گرفته و شرکت‌های آلمانی به این خاطر از سوختگیری هواپیما خودداری می‌کنند.

خطوط هوایی معراج در 29 اوت 2014 در زمره تحریم‌های SDN قرار گرفته است. معراج علاوه بر این برچسب‌های SDGT و IFSR را نیز دارد. برچسب SDGT به خاطر ادعای حمایت از تروریسم طبق فرمان اجرایی 13224 به نهادها زده می‌شود. متاسفانه در ضمیمه 2 برجام، نام هواپیمایی معراج برای رفع تحریم‌های آمریکا ذکر نشده است و در آن زمان آمریکایی‌ها ادعا کردند تحریم‌های معراج ربطی به برنامه هسته‌ای ایران نداشته و غیرهسته‌ای است.

از سوی دیگر، برای حل مشکل پرواز و سوختگیری هواپیماهای ایرانی، بخش 560/210d از قوانین و مقررات تحریم ایران در اوفک (IFSR)، تراکنش‌های مالی مرتبط با حمل و نقل (منظور مواردی مثل سوختگیری هواپیمای ظریف) را از تحریم‌ها معاف کرده است. اما آمریکایی‌ها با اعمال قانون برمان، نهادهایی که برچسب SDGT می‌خورند را نیز از این معافیت نسبی محروم کردند. در واقع آمریکایی‌ها از یکسو برای رفع فشارها و تظاهر به امتیازدهی، بخشی از یک تحریم را مسکوت می‌کنند و از سوی دیگر با اعمال قانونی جدید، همان تحریم را به شیوه‌ای دیگر و در زمان دلخواه اجرایی می‌کنند.

برای حل این مشکل ایجاد شده از سوی آمریکایی‌ها، مقام‌های ارشد کشورمان از هواپیماهای برخی دیگر از شرکت‌ها از جمله شرکت دنا استفاده می‌کنند. از این رو، وزیر خارجه نیز از نوامبر گذشته مسافرت‌های خود را به خطوط هوایی دنا تغییر داد.

اما به نظر می‌رسد آلمانی‌ها با فشار آمریکا با ایجاد مانع برای پرواز هواپیمای وزیر خارجه کشورمان، اهداف خاص سیاسی را دنبال می‌کنند که البته با مقاومت مقام‌های کشورمان این مساله تحقق نیافت. جالب آن‌که بهانه آلمانی‌ها برای عدم سوخت‌رسانی به هواپیمای حامل وزیر خارجه ایران، سابقه ثبت این هواپیما تحت خطوط هوایی معراج بود و جالب‌تر آن‌که همین هواپیما که اکنون تحت شرکت دنا عملیاتی می‌شود، پیش از این، تحت هواپیمایی معراج بدون هر مشکلی به آمریکا نیز سفر کرده بود.

حال به جای آن‌که جمهوری اسلامی و رسانه‌های آن مدعی باشند شاهد سوءاستفاده عناصر رسانه‌ای بیگانه، دروغ‌پردازی و در نهایت تحقیر و تمسخر کشورمان از سوی آنها هستیم. اگرچه این شایعه، ظاهرا برای اولین‌بار از سوی خبرنگاران فارسی‌زبان بی‌بی‌سی شایع شد، اما باید از برخی کاربران ایرانی رسانه‌های اجتماعی که خود قربانی تحریم‌ها هستند، پرسید که چرا بدون تحقیق با شایعات و دروغ‌پردازی‌های دشمنان همراهی می‌کنند؟

محقق اُورمَوی

کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل