کشف هنر در روزگار کهنسالی

رافت صراف

تجربه هنر در 84 سالگی

رافت صراف، یکی از همین هنرمند‌هاست. زنی که در 84 سالگی درست وقتی که خیلی‌ها کنج‌عزلت انتخاب می‌کنند و آهسته و آرام از کنار تمام اتفاقات روزمره زندگی‌شان می‌گذرند، دست به قلم‌مو و رنگ برده و حالا به‌عنوان یکی از پدیده‌های جدید نقاشان خودآموخته کشور شناخته می‌شود.

رافت صراف، هنرمندی است که می‌گوید اتفاقی نقاش شده ‌است. او در اوج روزهای بیماری، وقتی که از نظر جسمی و روحی در شرایط مساعدی نبوده، برای دور شدن از خارش‌های آلرژیکی که امانش را بریده‌بود، دست به قلم و کاغذ برده و از آن به بعد برای همیشه در دنیای نقاشی ماندگار شده ‌است.

اسم رافت صراف هم مثل خیلی از هنرمندان دیگر که با انگیزه قبلی شروع به نقاشی نکرده و در این راه هیچ آموزشی هم ندیده‌اند، حالا مدتی است به فهرست نقاشان خودآموخته کشور اضافه ‌شده است.

ننه مکرمه

بانوی سال نقاش 2001

فهرستی که هنوز به هنرنمایی‌های مکرمه قنبری (ننه مکرمه) می‌بالد از بانوی سالخورده‌ای است که از او به‌عنوان یکی از نقاشان سبک پست مدرن مازندران یاد می‌شود. مکرمه سال 1307 در یکی از روستاهای مازندران متولد شد و زمانی که بیش از 60 سال داشت، نقاش شد؛ سنی که برای بسیاری از مردم سن پیری و ازکارافتادگی است. اما او قلم به دست گرفت و آنچه را سال‌ها در ذهن و دل داشت، با رنگ‌ها و خط‌ها جان بخشید تا امروز که خودش از دنیا رفته اما نامش جهانی شده است. نقاشی‌های مکرمه باعث شد او به‌عنوان بانوی سال نقاش 2001 توسط دوازدهمین کنفرانس ایران شناسی دردانشگاه دولتی سوئد معرفی شود.

ننه حسن و نقاشی‌های جهانی‌اش

در این فهرست منور رمضانی هم جایگاه ویژه‌ای دارد؛ این هنرمند هم که به ننه حسن معروف شده، نقاشی را به صورت کاملا خودآموخته و در روزگار کهنسالی شروع کرد. ننه حسن از کودکی تا 70 سالگی به هنر قالیبافی و طراحی نقوش قالی مشغول بود ولی ناگهان به نقاشی روی آورد و تابلوهایش در عین سادگی، شهرتی جهانی پیدا کرد. تابلوهایی که خودش درباره‌شان گفته است: «من هر چیزی که به ذهنم می‌رسد، نقاشی می‌کنم. از کتاب‌های قدیمی، شمشیرها و جنگ‌ها گرفته تا آداب و رسوم خانواده‌ها را دوست دارم نقاشی کنم. در بچگی‌ام کتاب‌ها و قصه‌ها را برایم می‌خواندند و آنها در ذهنم هنوز مانده است. از رستم و سهراب تا مراسم عروسی و عزا همه داستان‌ها در ذهنم نقش می‌بندد. من از پنج سالگی فرش بافتم تا همین چند سال گذشته و در 9 سالگی ازدواج کردم. الان هم گاهی هنوز هم قالی می‌بافم و نان هم درست می‌کنم. ما قالی می‌بافتیم و برادر شوهرم آنها را می‌فروخت تا خرج زندگی‌مان در بیاید.»

جادوی یک مادر بوشهری با خاک سرخ هرمز

کنیز عباس‌پناه، هنرمند دیگری است ساکن جزیره هرمز که با زبان نقاشی با دنیای اطرافش ارتباط برقرارکرده است. او نیز همانند دیگر هنرمندان خودآموخته، نقاشی را خودبه‌خود شروع کرده و با طرح‌های ساده و زیبایی که روی بوم می‌کشد، نظر مخاطبان بسیاری را جذب کرده است.

کنیز متولد 1336 است و حالا در آستانه 60 سالگی قرار دارد: «من اول نقاشی نمی‌کشیدم. ماهی خشک می‌کردم، نان می‌پختم و سمبوسه درست می‌کردم، صدف جمع می‌کردم، دنبال هر کاری رفته بودم که شکم هفت فرزندم را سیر کنم تا این‌که چشمم به خاک‌های هرمز افتاد. با خاک هرمز و چسب چوب روی کوزه نقاشی کشیدم. یکی از اهالی جزیره که در سازمان میراث فرهنگی کار می‌کرد، کوزه مرا برداشت و به دکتر احمد نادعلیان (هنرمند محیطی) نشان داد. این اتفاق باعث شد من با دکتر نادعلیان آشنا شوم. دو سه ماه بعد دیدم که دکتر پشت شیشه با خاک‌های هرمز نقاشی می‌کشید. من به دکتر گفتم حالا که به دیگران یاد می‌دهی به من هم یاد بده که چطور روی شیشه با خاک نقاشی بکشم. بعد از آن ما با دکتر نادعلیان شروع به کار کردیم و با کمک استاد داستان زندگی خودم را کشیدم.»

کنیز حالا یک نقاش خودآموخته است.