3 موج گرانی ارز

یکی از دلایل اصلی گران شدن دلار، تکرار برنامه‌ غلط تضعیف پول ملی مقابل دیگر ارزها در راستای ایجاد درآمد است که از سال‌های گذشته در اقتصاد کشور اتفاق افتاده است. این تجربه ناموفقی است که بکرات ادامه می‌یابد.

اقتصاد کشور ما با توجه به واردات‌محور بودن همیشه نیاز به ارزهای خارجی از جمله دلار دارد. از این جهت درآمدها به ریال و هزینه کردها به دلار محاسبه می‌شود. به همین دلیل است که اقتصاد مقاومتی در راستای استقلال اقتصادی تدوین شد که کشور بیشتر به سمت خوداتکایی حرکت کند.

دلایل افزایش نرخ ارز را می‌توان به پدیدار شدن سه موج تقسیم‌بندی کرد:

موج اول شامل این است که برای کسب درآمد و تکمیل نقدینگی در جهت تراز مطالبات بیرونی تا پایان سال نسبت به فروش ارز در داخل کشور اقدام شود. با توجه به کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی این تصور مشهود بود که دولت قصد دارد در سال جاری سرمایه‌ها را به سمت بخش‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بازارهای سفته‌بازی از جمله ارز و سکه و درنهایت مسکن و بورس هدایت و در آخر نیز برای سال‌های آتی از طریق اخذ مالیات از این معاملات کسب درآمد کند. از آنجا که سرمایه‌گذاران خرد و کلان تصور خوبی از سرمایه‌گذاری در بخش‌های ساختمانی با توجه به پیشینه رکود در این صنعت و بورس نداشتند، مقدار کمی سرمایه در این بخش‌ها وارد و بیشتر سرمایه‌ها وارد بخش‌های ارزی و طلا و سکه شد.

سرمایه‌گذاران معمولا موج دوم را با توجه به نگرانی‌های پیش رو از تضعیف پول ملی و کاهش ارزش ریال پدید می‌آورند. ابتدای سال جاری قیمت دلار 3650 تومان بود و تاکنون که به بیش از 4850 تومان رسیده نزدیک به 30 درصد از ارزش ریال در مقابل دلار کاسته شده است.

سرمایه‌گذاران خرد و کلان به فکر نگهداری سرمایه‌هایشان به‌صورت تبدیل به ارزهای قدرتمند در جهت حفظ ارزش سرمایه هستند و دلار هم جزو ارزهای شناخته‌شده رایج و در دسترس در جامعه محسوب می‌شود و این دلیلی است که فشارها برای خرید دلار در بازار ارز نسبت به دیگر ارزها بیشتر باشد. در صورتی که عرضه در بازارها بموقع توسط دولت که انحصار عرضه ارز را بر عهده دارد صورت نپذیرد و تقاضا نسبت افزایشی داشته باشد در نتیجه نرخ‌ها به‌صورت فزاینده‌ای بالا می‌رود.

موج سوم که پس از فروکش کردن موج‌های اول و دوم پدیدار می‌شود و برای اقتصاد کشور مخرب است، افزایش قیمت‌ها بر اساس موج‌های اول و دوم است. در این راستا علاوه بر تورم فزاینده‌ای که ایجاد می‌شود (این تورم از افزایش نرخ کالاهای وارداتی و مواد اولیه کارخانجات تولیدی با ارزهای تهیه شده در بازار با قیمت بالا ایجاد می‌شود) روی نرخ ارز نیز دوباره تأثیر افزایشی ایجاد می‌کند.

با توجه به شروع موج اول، دولت باید برنامه‌ای برای مهار موج‌های دوم و سوم از قبل تدوین و اجرا کند. در صورتی که دولت نتواند موج‌های دوم و سوم را مهار کند همچنان تضعیف پول ملی را شاهد خواهیم بود.

در حال حاضر دولت با تزریق شدید ارز در بازار به دنبال کنترل موج‌های دوم و سوم است، ولی تقاضا همچنان از عرضه سبقت دارد. اتفاق دیگری که در کنار موج دوم پدیدار شده خروج سرمایه به کشورهای منطقه در راستای امنیت سرمایه‌گذاری است و این زمانی فروکش می‌کند که اقتصاد کشور با برنامه‌ریزی و ارائه راهکارهای مناسب در مسیر درست و مورد قبول بازار سرمایه قرار بگیرد و التهابات بازار تقاضا فروکش کند که چنین اتفاقی با شدت بیشتر برای یکی از کشورهای همسایه (ترکیه) در سال‌های گذشته پیش آمد و تقاضای رئیس‌جمهور از مردم توانست ارزهای خانگی را وارد بازار کند. حتی فروشگاه‌ها و رستوران‌ها آگهی زده بودند که برگه فروش ارز بیاورید و از پول غذا تخفیف بگیرید و دولت توانست تا حدودی کنترل نرخ ارز را در دست بگیرد و نگذاشت ارزش پول ملی دچار بحران شود و این مردم آن کشور بودند که دست یاری دولت را گرفتند و اقتصاد کشورشان را از یک بحران نجات دادند.

محمدرضا جهان‌بیگلری

کارشناس ارزی