نمی‌توانم بازیگری را رها کنم

کاوری در زمینه بازیگری، نویسندگی و کارگردانی سینما، تئاتر و تلویزیون حضور پررنگی دارد. در سال 70 چند فیلم کوتاه مستند و گزارشی مثل «دایره معیوب» و «دار عاشقان» را کارگردانی کرده و در نگارش فیلمنامه فیلم‌های بلندی مانند «مردی از جنس بلور» و «قاصدک» همکاری داشته است. البته فعالیت او به پشت دوربین و کارگردانی محدود نمی‌شود و در فیلم‌های ارتفاع پست، سفر سرخ، انتظار، مردی از جنس بلور، زاد بوم و مجموعه‌های کاشانه، همسفر، کژدم 23، پروانه‌های نویسنده و تب نقش‌آفرینی کرده است. خود‌زنی و نفوذی فیلم‌های سینمایی این کارگردان هستند که ساخت چند سریال موفق از جمله سریال دفاع مقدسی بیدار باش را در کارنامه کاریش دارد. با احمد کاوری درباره فعالیت‌های بازیگری و کارگردانی‌اش گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

ساخت یکی از سریال‌های محبوب طنز در حوزه ژانر دفاع مقدس (بیدار باش) را در کارنامه کاریتان دارید...

بله، نویسنده متن این سریال حسین تراب‌نژاد بود و به واسطه روایت داستانی و طنزی که در متن ماجراها وجود داشت در زمان پخش مورد توجه خیلی از مخاطبان تلویزیون قرار گرفت و چند بار هم بازپخش شده است.

حضور بازیگران محبوب طنز به موفقیت سریال کمک زیادی کرد...

بله، حضور اکبر عبدی، مجید صالحی، امیر نوری و سایرین کمک کرد تا ضمن ارائه بازی‌های جذاب و گرم، فضای سریال مفرح بشود.

مردم بیشتر شما را به عنوان کارگردان سینما می‌شناسند یا کارگردان تلویزیون؟

مردم به من اظهار لطف می‌کنند، اما بیشتر در کوچه و خیابان درباره سریال بیدار باش با من صحبت می‌کنند.

به لحاظ بازیگری اغلب فیلم‌هایی که در دهه 80 بازی کردید مثل زاد بوم که امسال اکران شد. هرگز فرصت نمایش را به دست نیاورده‌اند؟

در آن دوران فیلم‌هایی نظیر زاد بوم، مرزی برای زندگی و ارتفاع پست را بازی کردم که متاسفانه در زمینه بازیگری بدشناس هستم و فیلم هایم از قبیل انتظار، زاد بوم و مرزی برای زندگی درگیر چالش‌های عدم نمایش شدند. خوشبختانه در یکی دو سال اخیر برخی از فیلم‌های توقیفی مثل سفر سرخ و زاد بوم بالاخره اکران شدند .نکته مهم این است که مخاطب با این فیلم‌ها و تفکرات سازندگانشان در آن دوران آشنا بشوند و زاد بوم اولین تجربه کاریم با ابوالحسن داودی بود. زاد بوم یکی از بهترین آثار داودی به‌شمار می‌آید و یک اثر جدی و دارای کلی مفاهیم و حرف‌های مهم اجتماعی است که خیلی استادانه هم کارگردانی شده است.

شخصیتی که در فیلم زاد بوم نقشی خاکستری بود...

فکر می‌کنم این شخصیت منفی است تا خاکستری، یکی از جذابیت‌های این شخصیت این بود که او مسئول یک سری از کارها بود و در کانون رخدادهای فیلم قرار داشت و با شخصیت آرمان خواه فیلم دچار چالش و تنش می‌شد‌. مخاطب از او توقع و انتظاری دارد که او بر خلاف آن عمل می‌کند و تمام سعی‌مان این بود سوای این‌که این آدم جنبه‌های منفی را داشته باشد‌ به نوعی دارای اوج و فرود و جذابیت برای مخاطب باشد‌. امیدوارم در بازی‌ام در ارائه چنین ویژگی‌هایی موفق بوده باشم.

بعد از سال‌ها کارگردانی مدتی است دوباره در عرصه بازیگری فعال شده‌اید. آیا بازیگری برایتان یک دغدغه جدی است؟

اصلا نمی‌توانم بازیگری را رها کنم. سال‌هاست به بازیگری می‌پردازم و به آن علاقه دارم البته کارگردانی و بازیگری هر کدام جذابیت‌های خاص خودش را دارد. به هر حال بازیگری را پیوسته انجام می‌دهم و سالی یکی دو کار را بازی می‌کنم. قبل از بازی در نمایش پاییز و سردار نادر برهانی مرند، آخرین بار سال 82 در نمایش پچپچه‌های پشت خط نبرد بازی کردم. البته در بازیگری اولویت اصلی تئاتر است. کار تئاتر را به خاطر وجوهات کار گروهی که در آن وجود دارد و باعث شناخت تئاتری‌ها با همدیگر می‌شود دوست دارم.

در تئاتر هم سالی یکی دو کار و بیشتر با کارگردان‌های باتجربه کار کرده‌اید و در کنارش با کارگردان جوانی نظیر رضا بهاروند در سماعی‌زاده همکاری داشتید.

برای من نام و آوازه کارگردان در درجه اول اهمیت قرار ندارد و مهم تفکر و اثرش است. روز اولی که نمایشنامه سماعی‌زاده را خواندم، مجابم کرد که این نقش را بازی کنم. کلیت کار برای من بسیار مهم‌تر از نقش کریمی بود. موقعیت نمایشی که داستان داخل یک خانه رخ بدهد برای من جذاب بود و کارگردان با فکر و ایده نو سراغ اجرای نمایش رفته بود. به عنوان بازیگر موقعی که متنی را می‌خوانم، تصویر روشنی از چگونگی اجرایش در آینده ندارم و در جلسات دورخوانی، تمرین و کارهای گروهی بتدریج نقش و کلیت اجرا سر و شکل می‌گیرد.

در نمایش سماعی‌زاده در یک نقش خاکستری بازی کردید. آیا نقش‌های خاکستری جای کار بیشتری دارند؟

البته نقشم در سردار هم مثبت صرف نبود و وجوهات انسانی زیادی داشت، اما در نمایش سماعی‌زاده خصوصیات منفی شخصیت کریمی بر وجوهات مثبتش غلبه دارد و به همین دلیل خاکستری به نظر می‌رسد. ابتدا طوری مودب و با تربیت صحبت می‌کند که تصور می‌شود آدم موجه و روبه‌راهی است. اما بتدریج مثل بقیه شخصیت‌های نمایش روی دیگرش آشکار می‌شود. نمایش سماعی‌زاده یک جور بازنمایی درون یک‌سری از آدم‌های جامعه است که در اجتماع ظاهر موجه و مقبولی دارند. در هر صورت کریمی نمایش سماعی‌زاده را باید در حد و اندازه خودش نگاه و قضاوتش کنیم. شاید از نگاه خیلی‌ها کار او مبنی بر اجاره دادن یک واحد و گرفتن پولش از یک دانشجو بدون اجازه صاحب ملک کار حقیری باشد. به هر حال او در سطح خودش فرصت‌طلبی می‌کند.

به چه دلیل نمایشی را کارگردانی نمی‌کنید؟

نمی‌خواهم خودم را درگیر حواشی و مسائل ریز و درشت و مشکلات کارگردانی تئاتر که این روزها هم بیشتر شده بکنم.

برای ایفای نقش یوسف قاسمی در نمایش سردار در حین تمرینات چه پیشنهاداتی ارائه کردید؟

یوسف قاسمی آدمی است که بازمانده جنگ است و لهجه مشهدی و نقش مهمی در خلق درام دارد و خودم هم از این جنس آدم‌ها را زیاد دیده‌ام. آدم‌هایی که بعد از جنگ تلاش می‌کنند در جامعه حضور موثری داشته باشند.

دوران تاثیر‌گذار در تاریخ معاصر ایران

دوران دفاع مقدس دوران تاثیر‌گذاری در تاریخ معاصر ایران است و همه ما ایرانی‌ها نسبت به آن توجه داریم و من هم چنین رویه‌ای دارم. نکته مهم دیگر این است که اززمان دوران جنگ فاصله گرفته‌ایم و راحت‌تر و بدون احتیاط می‌توان آدم‌های آن دوران را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. چندسالی بود که بعد از ساخت سریال بیدار باش تلاش می‌کردم در یک کار خوب تئاتری بازی کنم و این امکان در پاییز و سردار رخ داد و فضاهایی را در تئاتر تجربه می‌کنم که اصلا امکان تجربه‌اش در سینما وجود ندارد.

احمد محمد اسماعیلی