هدفمندی یارانه‌ها؛ از قانون تا اجرا

چارچوب نحوه اجرای هدفمندی یارانه‌ها در ماده (39) قانون برنامه ششم توسعه تعیین شده است. در لایحه بودجه سال 1397 نیز در تبصره «14» به این موضوع پرداخته شده است. اما عدم انطباق جدول دریافتی‌ها (منابع) و پرداختی‌ها (مصارف) مربوط به اجرای هدفمندی یارانه‌ها در لایحه 1397 با جدول هدفمندی که در قانون برنامه ششم توسعه به تصویب رسیده است، یکی از نقایص بزرگ لایحه بودجه 97 است.

باوجود تصریح ماده (39) قانون برنامه ششم توسعه به درج «کل دریافتی‌های حاصل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها» در ستون دریافتی‌ها (در راستای افزایش شفافیت مالی اجرای هدفمندی و انضباط مالی کشور)، ولی آنچه در لایحه بودجه آورده شده است، تنها سهم سازمان هدفمندی یارانه‌ها از «کل دریافتی‌های حاصل از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها» است.

به بیان دیگر براساس حکم ماده (39) قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف است به منظور ایجاد شفافیت و امکان نظارت، همه منابع حاصل از فروش داخلی نفت خام، میعانات گازی، آب، برق و گاز طبیعی را در لایحه بودجه گزارش کرده و سهم سازمان هدفمندسازی را در ردیف 210112 در قسمت منابع عمومی بودجه درج کند.

با این کار اصل پنجاه و سوم قانون اساسی نیز اجرایی خواهد شد و اصل شفافیت بودجه نیز تا حدود زیادی تحقق می‌یابد.

بر اساس آخرین آمارهای رسمی دولت، کل دریافتی‌های حاصل از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در سال 96 بالغ بر 87 هزار میلیارد تومان است که با احتساب درآمد جدید 17 هزار میلیارد تومانی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال آینده، جمع درآمد هدفمندی یارانه‌ها در سال 97 حدود 105 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی می‌شود.

این در حالی است که در لایحه بودجه 97 فقط درخصوص 37 هزار میلیارد تومان از این درآمدها شفاف‌ سازی شده و به 68هزار میلیارد تومان درآمد هدفمندی یارانه‌ها که از محل فروش این حامل‌ها به مردم ایجاد می‌شود، هیچ اشاره‌ای نشده است.

براساس آنچه مسئولان پیش از این هم اعلام کرده بودند، ظاهرا حدود 68 هزار میلیارد تومان درآمد مابقی به وزارت نفت و نیرو و دستگاه‌های زیرمجموعه این دو وزارتخانه می‌رسد که لازم بود دولت درخصوص نحوه هزینه این همه پول شفاف‌سازی می‌کرد.

به گزارش جام‌جم، دولت در بودجه سال آینده 17 هزار میلیارد تومان از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی و حدود 20 هزار میلیارد تومان از محل حذف یارانه نقدی 35میلیون نفر درآمد خواهد داشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد، مصارف این درآمد تقریبا 37هزار میلیارد تومانی مشخص نشده است.

در لایحه بودجه سال 1397 دولت اعلام کرده، درآمد 17 هزار میلیارد تومانی گرانی بنزین و گازوئیل را صرف ایجاد اشتغال می‌کند، اما نحوه خرج این پول هنگفت و طرح‌های اشتغالزایی دولت شفاف نیست.

برخی کارشناسان معتقدند، اگر دولت مصارف خود را مشخص نکند، ممکن است دوباره این درآمد صرف هزینه‌های جاری شود. در همین حال، تعداد زیادی از نمایندگان مجلس نسبت به این موضوع انتقاد کردند.

حذف یارانه نقدی 35 میلیون نفر از یک‌سو و افزایش قیمت حامل‌های انرژی از سوی دیگر باعث شده تا نمایندگان مردم نسبت به این موضوع اعتراض داشته باشند.

برخی نمایندگان می‌گویند، وقتی دولت محل صرف درآمدهای حاصل از حذف یارانه نقدی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی را مشخص نکرده، شاید بودجه جاری بزرگتر شود که تبعات زیادی در اقتصاد و معیشت مردم خواهد داشت.

حسینعلی حاجی دلیگانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تصریح کرد: در قانون هدفمندی مشخص شده که دولت برای هر بخش، از محل درآمد افزایش قیمت حامل‌های انرژی چقدر هزینه کند، اما دولت این کار را انجام نداده است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفت: دولت در لایحه بودجه سال 97 افزایش حامل‌های انرژی را در نظر گرفته که درآمد حاصل از آن 110 هزار میلیارد تومان است، اما بجز 17 هزار میلیارد تومانی که برای اشتغال در نظر گرفته، طرح توزیعی شفافی در این زمینه اعلام نکرده است.

وی افزود: زمانی که دولت می‌خواست بنزین را از 100 تومان به 400 تومان افزایش دهد، از درآمد حاصل از آن یارانه 44 هزار و 500 تومان به حساب مردم واریز کرد و این در میان مردم اعتماد ایجاد کرد که می‌توانند منابع مالی خود را بر ای نخستین بار مدیریت کنند، اما پس از آن نرخ بنزین از 400 تومان به هزار تومان افزایش یافت و رقمی به یارانه مردم اضافه نشد.

بدهی دولت، اجازه ایجاد شغل نمی‌دهد

احمد انارکی محمدی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به جام‌جم گفت: در بودجه سال آینده دولت در نظر دارد، قیمت حامل‌های انرژی را افزایش دهد و اعلام کرده، می‌خواهد مصارف حاصل از این درآمد برای اشتغال هزینه شود اما به نظر می‌رسد بدهی دولت اجازه چنین کاری را ندهد.

وی افزود: دولت در طول سال‌های گذشته با انتشار اوراق مشارکت و غیره بخشی از بودجه خود را تأمین کرد، اما اکنون سررسید این اوراق فرا رسیده و باید با سود آن توسط دولت پرداخت شود. درآمد 37 هزار میلیارد تومانی دولت از افزایش حامل‌های انرژی تنها صرف پرداخت بدهی‌ می‌شود و بعید است در جای دیگری هزینه شود.

انارکی محمدی تصریح کرد: اختصاص بخشی از درآمد حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی به نهادهای حمایتی با رویکرد پرداخت نیمی از حداقل دستمزد به افراد تحت پوشش تا زمانی که اشتغال پیدا کنند، جزئی از برنامه دولت است که همان جنبه یارانه را خواهد داشت.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: اگر دولت به طور خوشبینانه بخواهد در سال آینده شغل ایجاد کند، با 37 هزار میلیارد تومانی که به دست می‌آورد، 750 هزار شغل ثابت ایجاد خواهد شد.

وی با اشاره به این که هزینه ایجاد شغل در کشور بالاست، گفت: دولت هنوز نمی‌داند قرار است با درآمد حاصل از رشد قیمت حامل‌های انرژی چه اقدامی انجام دهد، اما اگر در بخش گردشگری و صنایع کوچک برنامه‌ریزی داشته باشد، می‌تواند حداقل یک‌سوم جمعیت بیکار فعلی را شاغل کند که البته با احتساب افراد ورود به سن شغل باز هم آمار بیکاری ثابت خواهد بود.

عزت‌الله یوسفیان ملا، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با انتقاد از نحوه اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها تصریح کرد: اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها تنها پرداخت نقدی آن نبود بلکه باید سهم تولید، کشاورزی و بهداشت و درمان هم داده می‌شد که از کل این قانون، تنها بخشی از یارانه درمان پرداخت شد.

وی با بیان این که تاکنون یارانه بخش کشاورزی و تولید داده نشده است، گفت: دولت در بودجه سال آینده اعلام کرده که از محل افزایش حامل‌های انرژی 17هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند، اما مصارف آن طبق قانون در بخش کشاورزی و تولید خواهد بود.

نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: دولت برای سال آینده در نظر دارد یارانه حدود 30 میلیون نفر را حذف کند، اما بعید به نظر می‌رسد این کار جنبه اجرایی پیدا کند. دولت هنوز اطلاعات دقیقی از درآمد و سرمایه افراد در اختیار ندارد و زمانی که یارانه پردرآمدها را حذف می‌کردند، بارها با مشکل و اعتراض روبه‌رو شدند.

مخالف حذف یارانه‌ها هستم

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معتقد است، در موضوع یارانه مردم بازنده اصلی ضعف عملکرد دولت هستند.

وی افزود: زمانی که قانون هدفمندی یارانه‌ها تصویب شد، قرار بود قیمت حامل‌های انرژی افزایش یابد و 50 درصد درآمد حاصل از آن در قالب یارانه به مردم و 50 درصد آن برای اشتغال هزینه شود. بر اساس این قانون بعد از شش سال هر خانوار حداقل باید یک شاغل داشته باشد، اما متاسفانه برخلاف وعده‌های داده‌شده قانون بدرستی اجرا نشد و سفره خانوارها کوچک شد.

فلاحت‌پیشه با انتقاد از حذف یارانه مردم در بودجه سال آینده تصریح کرد: دولت به جای ایجاد اشتغال درآمد خود را تا 70 درصد درآمد حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی زیاد کرده است. در تبصره 14 بودجه سال 97 نه‌تنها یارانه حذف می‌شود، بلکه دولت این اختیار را برای خود در نظر گرفته که در جدول مربوطه بعد از تصویب مجلس اختیار تغییر ارقام تا 20درصد را داشته باشد.

درآمد هدفمندی یارانه‌ها 110 هزار میلیارد تومان است

رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس گفت: یکی از موارد عدم شفافیت بودجه سال 97، باز نکردن جعبه سیاه درآمدهای هدفمندی یارانه‌هاست.

حمیدرضا حاجی‌بابایی در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، با اشاره به ارائه بودجه سال 97 به مجلس، اظهار کرد: در بودجه سال 97 منابع درآمدی شفاف نیست و یکی از این موارد عدم شفافیت، باز نکردن جعبه سیاه درآمدهای هدفمندی یارانه‌هاست که اگر در سال آینده قیمت حامل‌های انرژی افزایش یابد، باید کاملا روشن و در منابع عمومی بودجه دولت لحاظ شود.

رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس شورای اسلامی افزود: براساس ماده 18 لایحه بودجه دولت، 17هزار و 400 میلیارد تومان درآمد بر درآمدهای هدفمندی یارانه‌ها اضافه می‌شود و با توجه به احتمال افزایش قیمت ارز به حدود 3900 تومان پیش‌بینی می‌شود این عدد تا 110هزار میلیارد تومان افزایش یابد.

وی با بیان این‌که براساس اصل 53 قانون اساسی تمامی دریافت‌های دولت در حساب‌های خزانه‌داری کل متمرکز و همه پرداخت‌ها در حدود اعتبارات مصوب در حد قانون انجام می‌شود، ادامه داد: بنابراین با توجه به ماده 39 قانون برنامه ششم دولت باید همه درآمدهای ناشی از هدفمندی یارانه‌ها را به حساب خزانه‌داری کل واریز و در لایحه بودجه سالانه به مجلس ارائه کند.

حاجی‌بابایی یادآور شد: متاسفانه از مبلغ 110 هزار میلیارد تومان که قابل پیش‌بینی است فقط 33 هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه آمده است.

رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: باید بررسی شود عدم شفافیت درآمد هدفمندی یارانه‌ها چیست؟ چرا نمی‌خواهند این درآمد در لایحه بودجه آورده شود؟ آیا شفاف شدن درآمدها مهم‌تر از این همه تلاش برای حذف یارانه‌ها نیست؟ البته کسی مخالف حذف یارانه پول‌دارها نیست.