نسخه‌های نفسگیر

امروز معضل آلودگی هوا به بسیاری از کلانشهرها نیز سرایت کرده و فقط معضلی مربوط به تهران نیست. البته در دوره‌های مختلف، مسئولان تلاش کرده‌اند با اجرای برنامه‌های گوناگونی مانند طرح زوج و فرد، محدودسازی تردد خودروهای سنگین و خارج کردن تدریجی خودروهای فرسوده از سیستم حمل‌ونقل تا حدودی به حل این مساله بپردازند، اما نبود مدیریت جامع و دیدگاه ملی و فرابخشی برای کاهش آلودگی هوا و بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی در توسعه شهری سبب شده این طرح‌ها آنچنان که باید تاثیری در کاهش آلودگی هوا نداشته باشند.

در ایران تاکنون راهکاری اثربخش، برنامه‌ای جامع و درازمدت و سیاستی واحد برای رفع این معضل ارائه نشده و طرح‌هایی که برای کاهش آلودگی هوا در دستور کار قرار گرفته، همگی وارداتی و بدون توجه به اقلیم ایران بوده است. درواقع مسئولان بدون توجه به شرایط اقلیمی کلانشهرها، برنامه‌‌ و فناوری را برای کاهش آلودگی هوا از کشورهای توسعه‌یافته وارد کرده‌اند، درحالی که هر شهر اقلیم خاص خود را دارد و باید براساس شرایط، برای حل مشکل آن برنامه‌ریزی کرد.

این اتفاقات نشان‌دهنده هماهنگی نامناسب بین دستگاه‌ها و نبود متولی قدرتمند برای رفع این معضل و کم‌توجهی به محیط‌زیست شهری در برنامه‌ریزی‌هایی است که برای توسعه کشور صورت می‌گیرد. از این‌رو، طرح‌هایی که در این سال‌ها برای حل مساله آلودگی هوا در دستور کار مسئولان قرار گرفته، همچون مسکن‌هایی بوده که صرفا توانسته روزهای بحرانی را اندکی کمتر کند، درحالی که ما هنوز برای این که بتوانیم سالم‌تر نفس بکشیم، دست به دامان آسمانیم تا در روزهای آلوده، کمی ببارد.

برخورد سخت و بیرحمانه ما با طبیعت سبب به وجود آمدن وضع کنونی شده است و برای بهبود این شرایط، راهی نداریم جز این‌که با طبیعت مهربان‌تر باشیم. به این منظور، باید با روش‌های علمی به توسعه فضای سبز کلانشهرها بپردازیم، نه مثل حالا که بدون توجه به پوشش گیاهی و حوضه‌های آبخیز ارتفاعات بالادست که منشأ اصلی تولید آب و هوای شهر تهران هستند، صرفا به توسعه فضای سبز در مناطق پایین‌دست پرداخته‌ایم. این باعث می‌شود احتمال وقوع سیل و از بین رفتن پوشش گیاهی حوضه‌های پایین‌دست بیشتر شود. همچنین تا زمانی که در شهری مثل تهران، به جای حل مشکلات فراوان ریه‌های اصلی آن، یعنی بوستان‎‌های چیتگر، لاله، لویزان و ملت، به ساختن یکی پس از دیگری ساختمان‌های بلند و کشیدن بزرگراه‌های متعدد بپردازیم و توسعه را در افزایش روزافزون شمار خودروهای تولیدی که اغلب خارج از استانداردهای جهانی آلایندگی هستند، ببینیم، افزایش آلودگی هوا در این شهر و دیگر شهرهای بزرگ کشور دور از انتظار نخواهد بود.

دکتر علی سلاجقه

عضو هیات علمی دانشگاه تهران