فروش هواپیما هوا می‌شود؟

رفع تحریم‌های خرید هواپیما توسط ایران، از بندهای مهم برجام است و درمجموع شرکت‌های ایرانی پس از برجام، بیش از 300 فروند هواپیمای جدید سفارش داده‌اند و امکان افزایش 50 فروند دیگر نیز وجود دارد. این سفارش‌ها دو برابر تمام هواپیماهای موجود در ناوگان 17 ایرلاین فعال ایران است.

تاکنون هفت فروند از این هواپیماها به ایران تحویل داده شده اما به علت کارشکنی‌ها و تهدیدات دولت و کنگره آمریکا، مدتی است ادامه تحویل هواپیماها دچار وقفه شده است.

کنگره آمریکا که پیش از این نیز بارها تلاش کرده بود با ایجاد موانع قانونی امکان فروش هواپیما به ایران را متوقف کند، یک بار دیگر و این بار با امید به همراهی رئیس‌جمهور ایالات متحده اقداماتی را در این زمینه آغاز کرده است.

هرچند مجوز فروش هواپیماهای مسافری به ایران صراحتا به عنوان جزئی از برجام به رسمیت شناخته شده و طرف‌های مقابل بارها به‌حق ایرانی‌ها در استفاده از این امکان صحه گذاشته‌اند اما انحصار نسبی موجود در صنعت هوایی جهان دست ایالات متحده را در تنظیم محدودیت‌های جدید باز گذاشته است.

در طول سال‌های گذشته هر هواپیمایی که حداقل 10 درصد از تجهیزات آن در آمریکا یا از سوی شرکت‌های این کشور ساخته شده باید برای فروش به ایران مراحل دریافت مجوز از خزانه‌داری این کشور را طی می‌کرد و این امر خود وارد شدن هواپیماهای جدید به ایران را بسیار طولانی و دشوار کرده بود.

هرچند شرکت‌های ایرانی و فروشندگان تحت قرارداد با آنها با این محدودیت ناعادلانه کنار آمدند و چند هواپیمای وارد شده به ایران، همچنین قراردادهای نهایی شده میان طرفین از زیر ذره‌بین اوفک رد شد اما باز هم آمریکا به‌دنبال سنگ‌اندازی جدید حرکت می‌کند.

کنگره این کشور که پیش از این نیز تلاش کرده بود اجازه فروش هواپیما به ایران را از بین ببرد و البته در تلاش‌های قبلی با مخالفت و تهدید به وتوی اوباما مواجه شده بود، این بار و تحت تأثیر حضور ترامپ در کاخ سفید قصد دارد شانس خود را بار دیگر امتحان کند.

مجلس نمایندگان آمریکا در مصوبه‌ای جدید این ممنوعیت را تصویب کرد و در صورت تائید سنا و مخالفت نکردن ترامپ به قانون تبدیل می‌شود.

هرچند این بار به نظر می‌رسد تندروهای آمریکایی برای پیگیری طرح خود پشتیبانی قوی‌تری دارند اما در طول سال‌های گذشته بخوبی اثبات شده که خروج به تنهایی آمریکا از برجام تنها این کشور را متضرر خواهد کرد و اقدامات اینچنینی در شرایطی که تمام نهادهای بین‌المللی وفاداری ایران به برجام را تائید کرده‌اند، جز انزوای آمریکا نتیجه دیگری نخواهد داشت.

از سوی دیگر، همان‌طور که پیش از این مقامات ایرانی بارها اعلام کرده بودند، ورود به بازار ایران برای بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی از جمله آمریکایی و به طور خاص هواپیماسازی بوئینگ فرصتی غیرقابل چشم‌پوشی است و همان‌طور که تاکنون فعالان اقتصادی، سیاسیون را با خود همراه کرده‌اند در طرح جدید نیز بعید به نظر می‌رسد سیاست بر اقتصاد چیره شود.

تامین مالی خرید هواپیما از بانک‌های داخلی

علاوه بر قانونگذاری‌های کنگره آمریکا، فروش هواپیما به ایران با مشکل دیگری به علت بی‌میلی بانک‌های بین‌المللی در ارائه فاینانس مواجه شده است که موجب شده شرکت‌های ایرانی به فکر استفاده از فاینانس داخلی بیفتند.

معصومه اصغرزاده، سخنگوی ایران ایر چند روز پیش در این باره گفت: ما ترجیح می‌دهیم از منابع مالی داخلی استفاده کنیم، اما گزینه تامین مالی خریدها از طریق خود ایرباس و بوئینگ را نیز در اختیار داریم.

برخی شرکت‌های هواپیمایی ایران قبلاً تلاش کرده‌اند از طریق شرکت‌های بین‌المللی لیزینگ برای خرید 77 فروند هواپیما از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی تامین مالی انجام دهند. هنوز مشخص نیست این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز بوده یا نه، اما آنچه مشخص است، این که با توجه به عدم برقراری روابط بانکی میان ایران و دیگر کشورهای جهان به علت تحریم‌های آمریکا و همچنین تهدید تحریم بیشتر ایران از سوی کاخ سفید، ایرلاین‌های ایرانی مجبورند گزینه‌های دیگر را بررسی کنند.

به گزارش فوربس، سخنگوی بوئینگ از اظهارنظر در مورد احتمال تامین مالی برای ایران ایر خودداری کرد و گفت: سیاست این شرکت است که در مورد گزینه‌های تامین مالی به صورت علنی صحبت نمی‌کند. ایرباس نیز به درخواست اظهارنظر در رابطه با این موضوع پاسخی نداد. با وجود تهدیدات آمریکا، مدیران دو شرکت ایرباس و بوئینگ در روزهای آینده برای انجام مذاکرات با ایران‌ایر به ایران سفر خواهند کرد. در مورد احتمال برگزاری این دو دیدار تردید وجود دارد و مذاکرات بوئینگ تقریباً برگزار نخواهد شد.

محتوای قانون جدید

در قانونی که به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا رسیده، هرگونه فروش هواپیما به ایران باید تحت نظارت دقیق کنگره ایالات متحده آمریکا باشد.

به موجب این لایحه، وزارت خزانه‌داری باید در مورد خریداری هواپیماهای آمریکایی توسط ایران و نحوه تامین مالی فروش آنها به کنگره گزارش کند. شرکت کلیدی که هدف اصلی این لایحه خواهد بود، بوئینگ است.

در ماه دسامبر 2016، بوئینگ قرارداد فروش 80 فروند هواپیما به ارزش 6/16میلیارد دلار با ایران‌ایر را به امضا رسانده بود که شامل 50 هواپیمای جت مسافربری بوئینگ 737 و 30 فروند هواپیمای 777 پهن‌پیکر است.

براساس گزارش منتشره از واشنگتن اگزمینر، به موجب این قانون وزارت خزانه‌داری باید کنگره را در مورد فعالیت شرکت‌های ایرانی که هواپیما خریداری می‌کنند و همچنین تأمین مالی مورد استفاده برای قراردادها، آگاه کند.

آمریکا 16 هزار شغل از دست می‌دهد

لورنس کورب، مدیرسابق مطالعات امنیت ملی آمریکا در این‌باره اعلام کرد: فکر می‌کنم موضوع کلیدی این است که سرنوشت معامله هواپیماهای بوئینگ چه خواهد شد.

وی افزود: ترامپ می‌خواهد در داخل آمریکا فرصت‌های شغلی ایجاد کند و اگر این معامله به نتیجه نرسد بیش از 16 هزار شغل در آمریکا از بین می‌رود.

آمریکا به سیم آخر زده است

سیدهادی بهادری، عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان این‌که مصوبه جدید کنگره آمریکا مبنی بر اخلال در فروش هواپیما به ایران نقض برجام است، تصریح کرد: آمریکا به سیم آخر زده و می‌خواهد هر طور شده از قدرت ایران بکاهد و اگر این رویه ادامه داشته باشد قطعا اقدامات متناسب با این موضوع نیز مدنظر ایران خواهد بود.

وی با تاکید بر این‌که ما ناقض برجام نخواهیم بود، گفت: اگر برجام فقط از سوی ایران عملی شود و کشورهای دیگر نسبت به این توافق پایبند نباشند ایران هم بعد از مدتی خارج خواهد شد، اما به نظر می‌رسد این موضوعات نیز حل شود.

بهادری به موضوع فاینانس داخلی اشاره کرد و گفت: برخی مسئولان دولتی اعلام کردند که نتوانستند فاینانس خارجی برای خرید هواپیما پیدا کنند و قصد دارند از فاینانس داخلی بهره ببرند. به نظر می‌رسد تمهیدات این کار نهایی شده و احتمالا با یک صندوق یا بانک صحبت شده که بتواند تامین مالی این کار را انجام دهد.

عضو کمیسیون عمران مجلس در پاسخ به این‌که آیا وضعیت مالی بانک‌ها یا صندوق‌ها به‌گونه‌ای است که بتوانند این فاینانس و تامین مالی را انجام دهند، گفت: وضعیت چند بانک ما بسیار خوب است و از این نظر مشکلی نخواهد بود. طبق قراردادی که با تامین‌کننده مالی منعقد می‌شود باید بعد از مدتی اصل و سود آن پرداخت شود که در صورت خرید هواپیما این کار بسیار آسان است و با تردد در مسیرهای مختلف می‌تواند درآمد داشته باشد.

احتمال خروج ایران از برجام

محمدمهدی افتخاری، عضو کمیسیون عمران مجلس در این باره به جام‌جم گفت: مقام معظم رهبری در زمان مذاکرات هسته‌ای بارها تاکید کردند که آمریکا قابل اعتماد نیست و آمریکا ثابت کرد که واقعا این‌گونه است.

وی با بیان این‌که ایران از همان ابتدا نباید به آمریکا اعتماد می‌کرد، افزود: آمریکا بار اولی نیست که زیر قول‌های خود می‌زند و همه این اقدامات به دلیل افزایش قدرت ایران در منطقه است. ایران در منطقه از نفوذ و قدرت زیادی برخوردار شده و همین موضوع آمریکا را عصبانی کرده و باعث شده تا تحریم‌های جدیدی را علیه کشور ما وضع کنند.

افتخاری ادامه داد: از ابتدای انقلاب اسلامی ایران، آمریکا دشمنی خود با ایران را آغاز کرد و تاکنون شکست‌های زیادی خورده است. وقتی اقدامات آمریکا نسبت به ایران مشاهده می‌شود باید دوباره جمله معروف شهید بهشتی را بازگو کرد که «آمریکا از دست ما عصبانی باش و از این عصبانیت بمیر».

عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به خروج ایران از برجام در صورت نقض این توافق از سوی کشورهای غربی تصریح کرد: قطعا محدودیت‌هایی که آمریکا علیه ایران وضع می‌کند یک طرفه نخواهد بود و با این موضوع برخورد خواهیم کرد. اگر برجام سودی برای ایران نداشته باشد دیگر نیازی نیست که در آن باقی بمانیم و حتماً دولتمردان در این زمینه تمهیداتی در نظر دارند.

ردپای عربستان

علیرضا منظری، معاون سابق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری به جام‌جم گفت: مصوبه اخیر مجلس نمایندگان آمریکا درباره قرارداد خرید هواپیما از شرکت بوئینگ در صورتی که مراحل قانونی خود را طی کند، وزارت خزانه‌داری آمریکا را وادار می‌سازد تا گزارش‌های لازم را برای کنگره درخصوص اجرای قرارداد ایران ایر با شرکت بوئینگ مبنی بر خرید هواپیما، تهیه و ارائه کند.

منظری افزود: بر همین اساس طبق مباحث مطروحه شرایطی برای خرید هواپیماها در نظر گرفته‌اند که کنگره برای اطمینان از اجرای دقیق مفاد قرارداد می‌خواهد گزارش تک‌تک مراحل آن را داشته باشد از این رو نکته اصلی این مصوبه تهیه گزارش و دریافت آن است. این کارشناس امور حمل و نقل هوایی درباره نقش احتمالی عربستان در این سیاستگذاری به جام‌جم گفت: کشور عربستان به‌طور مستقیم نمی‌تواند بر اجرای قرارداد تجاری میان دو شرکت نقش داشته باشد مگر آن که آن کشور به طرق سیاسی بتواند بر مقامات کشور مقابل تأثیر گذاشته و آن هم باید ‌طوری باشد که ارزش فراوانی در مقابل آن به‌دست آورند.

منظری درباره پیش‌پرداخت ایران در قرارداد خرید بوئینگ نیز گفت: تا جایی که اخبار این قرارداد منتشر شده است به صورت رسمی ایران به بوئینگ پرداختی نداشته، اما در صورتی که پرداختی هم صورت گرفته باشد قطعا در قرارداد مواردی وجود دارد که هر یک از طرفین در صورت کارشکنی دیگری می‌تواند علیه آن اقدام کند.