پایان کار داعش در منطقه

سفر پیروزمندانه بشار اسد به روسیه

به گزارش جام جم آنلاین ،برخی منابع رسانه ای هم دیدار روسای جمهوری روسیه و سوریه را به منزله اعلام پیروزی بر داعش و ورود به مرحله پساداعش در سوریه ارزیابی کرده اند.

کاخ کرملین روز سه‌شنبه از دیدار بشار اسد رئیس جمهوری سوریه با ولادیمیر پوتین در شهر سوچی روسیه خبر داد. در این دیدار که روز دوشنبه برگزار شد طرفین درباره دورنمای حل و فصل سیاسی بحران در سوریه و همچنین فراهم سازی مقدمات برگزاری کنگره گفت‌وگوهای ملی سوریه رایزنی کردند.

درباره اهمیت پایان کار داعش در منطقه، نکات مهم بسیاری وجود دارد که در این یادداشت به برخی از آنها اشاره می شود.

موجودیت داعش

نخستین مساله درباره گروه تروریستی – تکفیری داعش نحوه شکل گیری و موجودیت این گروه ساختگی است که در گرماگرم بحران سوریه در سال های 2013 و 2014 میلادی اعلام موجودیت کرد و به سرعت بخش های وسیعی از خاک سوریه و عراق و مناطقی از لبنان تا شمال آفریقا را تحت سیطره خود درآورد.

در این خصوص فرضیه های مختلفی مطرح شده است، اما مهمترین فرضیه ای که اسناد زیادی برای اثبات آن وجود دارد، نقش محوری آمریکا در ایجاد داعش، بر بستر بی ثباتی و ناامنی های پسابیداری اسلامی در منطقه است.

سایت افشاگر ویکیلیکس در سال 2016 میلادی اسنادی را فاش کرد که نشان می دهد، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) نقش مستقیمی در شکل گیری داعش داشته است.

جولیان آسانژ، از بنیانگذاران سایت افشاگر ویکی‌لیکس، با انتشار اسنادی معروف به «اسناد کارتر 3» توضیح داد که ریشه این گروه تروریستی به سال 1979 باز می گردد، زمانی که آمریکا و عربستان با هدف متوقف کردن ارتش سرخ شوروی بخشی از جنگجویان و مجاهدین افغانستان را مسلح کردند، و از این طریق زمینه‌های شکل گیری القاعده را فراهم کردند.

به گفته آسانژ گروه داعش از بقایای گروه القاعده در عراق و پس از سرنگونی رژیم صدام تشکیل شد، و در زمان مقتضی از منطقه الرقه در سوریه اعلام موجودیت کرد.

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه شوروی هم در تابستان سال گذشته تصریح کرد که آمریکا با اشغال عراق و منحل کردن ارتش و سازمان امنیت این کشور نقش مستقیمی در پیدایش داعش و سپس تقویت آن در منطقه داشت.

علاوه بر این دونالد ترامپ در دوران رقابت انتخاباتی خود، هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه وقت آمریکا را در این زمینه متهم کرد،و از دست داشتن وی در ایجاد گروه تروریستی داعش پرده برداشت و اسنادی را در این خصوص منتشر کرد.

در چنین شرایطی گروه داعش با استفاده از آشوب هایی که پس از موج بیداری اسلامی در سوریه ایجاد شد اعلام موجودیت کرد و با استفاده از فضای اینترنتی و دسترسی آسان به اطلاعات و جابه جایی پول و سلاح در منطقه به تثبیت موقعیت و ترویج ایدئولوژی تکفیری خود پرداخت.

درگیر شدن داعش در سوریه فرصت تازه ای به این گروه تروریستی داد تا از پشتیبانی جبهه مخالف نظام سوریه از آمریکا تا رژیم صهیونیستی، عربستان و دیگر کشورهای منطقه استفاده کند و با حمایت مستقیم و یا چشم پوشی جبهه غربی – عربی و کشورهایی نظیر ترکیه به جذب گسترده نیرو، سلاح و سرمایه برای سازماندهی در سوریه و عراق بپردازد.

در طول سال های گذشته نیز کشورهای مختلف به ویژه آمریکا و عربستان به شیوه های مختلف از نیروهای مسلح ضد سوری حمایت کردند، که بخش زیادی از این کمک ها به دست عناصر تروریستی داعش رسیده است. تمهید شرایط برای فروش نفت سوریه و عراق و انتقال پول آن، یکی از شیوه های حمایت جبهه آمریکایی – سعودی از گروه داعش در منطقه بوده است.

ائتلاف های ضد داعش

در سال های گذشته دو جریان مشخص در مبارزه با داعش شکل گرفت. جریان نخست، دولت، ارتش و گروه های مردمی عراق و سوریه که با حمایت روسیه، ایران و جنبش های حوزه مقاومت در برابر داعش قرار گرفتند، و سنگر به سنگر، خاک دو کشور عراق و سوریه و همچنین بخش های اشغال شده لبنان را از دست عناصر داعش پاکسازی کردند.

و جریان دوم، گروه موسوم به ائتلاف بین المللی ضد داعش که تحت رهبری آمریکا پرچم مبارزه با داعش را بلند کرد. این گروه درحالی مدعی مبارزه با داعش شده بود که در براندازی نظام سوریه هدف مشترکی را با داعش تعریف کرده و به همین دلیل در بسیاری از موارد از عناصر داعش در برابر نیروهای ارتش سوریه حمایت کرده بود.

بعلاوه اسناد ناظر به دست داشتن آمریکا در ایجاد داعش، در کنار نقش آشکار عربستان در حمایت از جریان های تروریستی و تکفیری منطقه هرگونه اعتماد به نقش آفرینی ائتلاف آمریکایی علیه داعش را زیر سئوال می برد.

در این چارچوب مرور فرآیند شکست داعش در سوریه و عراق نشان می دهد که آمریکا و ائتلاف تحت رهبری این کشور به جز در بخش هایی از شرق فرات در سوریه، هیچ مشارکت موثری در روند مبارزه با داعش نداشته است.

مرور پیروزی های راهبردی ارتش سوریه در قنیطره، ریف دمشق، حلب، دیرالزور، بوکمال و عملیات وسیع دیگری که در سایر استان ها ومناطق تحت سلطه گروه های تروریستی در سوریه صورت گرفته است نشان می دهد که در هیچ یک از این عملیات پیروزمندانه ردی از ائتلاف آمریکایی مشاهده نمی شود، و تنها ارتش و نیروهای مردمی سوریه در کنار حزب الله لبنان و حمایت مستشاری ایران و پشتیبانی هوایی روسیه باعث این پیروزی های خیره کننده شده است.

ائتلاف آمریکایی در الرقه

اخراج داعش از شهر الرقه در سوریه یکی از معدود مواردی است که در آن ائتلاف آمریکایی به پشتیبانی از نیروهای دموکراتیک سوریه پرداخت، و در موارد متعدد با هدف قرار دادن نیروهای ارتش سوریه، مانع از ورود ارتش این کشور به منطقه الرقه شده است.

آمریکا در این چارچوب شرایط جدیدی را در شرق فرات در سوریه ایجاد کرد و با حمایت از نیروهای دموکراتیک کرد، کانون تنش تازه ای را علیه دولت مرکزی این کشور سامان داد تا در آینده با تحریک جدایی طلبی و برانگیختن گروه های کرد سوری، اهداف فتنه انگیزانه خود در سوریه را دنبال کند.

تغییر معادلات قدرت در منطقه

به هر تقدیر قاطبه تحلیل گران منطقه ای و بین المللی بر این نکته تصریح دارند که مبارزه با داعش در سوریه و عراق به عرصه فراگیری از تقابل ائتلاف آمریکایی – سعودی با جبهه مقاومت به رهبری ایران تبدیل شده است.

در این چارچوب جبهه ضد مقاومت از همه ظرفیت های خود برای براندازی نظام سیاسی در عراق و سوریه استفاده کرد و اتحاد نانوشته ای میان جبهه غربی – عربی – عبری برای مبارزه با کشورهای محور مقاومت ایجاد شد.

به همین دلیل فرجام کار داعش در منطقه، فراتر از پایان دادن به موجودیت این گروه تروریستی در عراق، سوریه و لبنان، از زاویه فرجام تقابل جبهه مقاومت و کشورهای متخاصم هم دارای اهمیت راهبردی است.

باید به این موضوع توجه داشت که پیروزی جبهه مقاومت در برچیدن بساط داعش در منطقه به معنای پیروزی جبهه مقاومت متشکل از ایران، لبنان، سوریه و عراق در کنار روسیه است که در مقابله با داعش منافع مشترکی را با جبهه مقاومت در منطقه تعریف کرده است.

بعلاوه شکست داعش یکی از بزرگترین تحولاتی است که برای نخستین بار بدون ایفای نقش موثر آمریکا در خاورمیانه اتفاق افتاد. به عبارت دیگر در تحولات یکصد سال گذشته به ویژه پس از جنگ جهانی دوم رویداد تعیین کننده ای را در منطقه مهم خاورمیانه نمی توان یافت که بدون حضور و نقش آفرینی محوری آمریکا حل و فصل شده باشد.

به همین دلیل شکست داعش بدون ایفای نقش موثر آمریکا یک استثنا و نقطه آغازی در آینده خاورمیانه ارزیابی می شود. این معنا از زاویه دیگر به معنای ظهور قدرت های تعیین کننده دیگر در منطقه خاورمیانه است، که نقش محوری در برچیدن سلطه تروریسم در سوریه، عراق و لبنان را به عهده داشته اند.

روسیه به عنوان یک قدرت بین المللی پس از انفعال در جنگ افغانستان، عراق، لیبی و تحولات شمال آفریقا، این بار در سوریه به صورت یک قدرت موثر عمل کرد و با استفاده از استنکاف آمریکا برای ورود مستقیم به بحران سوریه، جایگاه برتر در مدیریت بحران سوریه را در اختیار گرفت و به عنوان یک قدرت بین المللی جایگاه خالی شده آمریکا را پر کرد.

ایران نیز با حضور مستشاری تعیین کننده در سوریه و عراق به عنوان راهنمای اصلی بغداد و دمشق مدیریت عملیات میدانی علیه داعش را بر عهده گرفت و نشان داد که از ظرفیت نظامی، فرماندهی و سازماندهی بالایی برای مقابله با تروریسم و حامیان منطقه ای و بین المللی گروه های تروریستی برخوردار است.

این شرایط در واقع نوید بخش تغییر اساسی در معادلات منطقه ای به نفع جبهه مقاومت از یک منظر و قدرت احیا شده سوریه از منظر دیگر است.

نکته قابل توجه اینکه ایران و روسیه علاوه بر داشتن دست بالا در تحولات میدانی در سوریه در عرصه سیاسی هم میدان دار مذاکرات موفق آستانه بوده اند و نشان داده اند که بر خلاف مذاکرات بین المللی ژنو - که به دلیل مداخلات جبهه آمریکایی – سعودی بی نتیجه مانده است - ظرفیت بالایی هم برای حل و فصل سیاسی اختلافات میان دولت و مخالفان سوریه و ترسیم آینده سیاسی این کشور دارند.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین